 |
RODNYJA VOBRAZY
|
|
Vobrazy miłyja rodnaha kraju,
Smutak i radaść maja!..
Jakub Kołas
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Humno
(Клуня)
|
Haspadarčaja pabudova dla praciahłaha zachoŭvannia i apracoŭki nieabmałočanaj zbažyny, sałomy, siena. U pomnikach usch.-słav. Piśmienstva słova “humno” fiksujecca z 11 st. Spačatku heta było miesca, dzie žyviołaja “miałi” (vymałočvałi) ziernie. I ciapier ŭ niekatorych rajonach Minskaj, Viciebskaj, Hrodnienskaj abł. Tak nazyvajuć placoŭku dla małaćby ŭ siaredzinie H. abo kala jaho. Pazniej termin pieraasensavaŭsia. U staraž. – bieł. pomnikach 15 – 17 st. jon užyvaŭsia jak ahulnaja nazva ŭsich budynkaŭ dla zachoŭvannia zbožža i siena. Na praciahu 18 – 19 st. słova “H.” ŭ bolšasci rajonaŭ Biełarusi zamacavałasia za zbudavanniem dla zachoŭvannia i abmałotu zbožža, adnak unifikacyja termina nie achapiła ŭsioj ter. Respubłiki. U viciebskaj i na Pn Mahiloŭskaj abł. H. nazyvajuć tokam, u bolšasci častcy rajonaŭ Bresckaj i na Z Homielskaj abł. – kłuniaj, u sumiežnych z Łathałijaj rajonach – ryhaj. Kanstrukcyjnymi asabłivasciami i zniešniaj formaj H. adroznivajecca ad inš. haspadarčych pabudoŭ sialanskaha dvara. Zvyčajna jaho staviłi ŭ kancy siadzibnaha ŭčastka, pa mahčymasci vynosiłi za jaho miežy dla procipažarnaj biaspieki. H. biez sušni (asieci) mahło niepasredna prymykać da asnoŭnaha kompleksu pabudoŭ. U płanie jano mieła formu mnahahrannika, kvadrata aobo padoŭžanaha pramavuholnika šyrynioj 5,5 – 18,5 m, daŭžynioj 7 – 23 m. Nizkija scieny i apuščanaja amal da ziamłi stracha nadavałi jamu prysadzisty vyhlad.
Na Biełarusi, akramia Zach. Palessia, H. najčasciej budavałi na sochach. Składanuju apornuju sistemu strachi padtrymłivałi 4 – 6 – 8 soch vyšynioj da 6, 5 m. Ich staviłi paparna dvuma radami. Raniej sustrakałisia H. z sochami ŭ adzin rad. Na PdZ Brestčyny strechi rabiłi na krokvach. Sochi złučałisia šlehami (“kładź”, “praviły”) i papiaročnymi belkami, na jakich staviłi dziadki (“čapielki”, “kazły”) – skryžavanyja nakštałt staluh abčasanyja žerdki, zviazanyja zvierchu centralnaj šlehaj – asnovaj budučaha vilčyka. Vakoł soch (na peŭnaj adlešłasci ad ich) staviłi zrub. Biarviony złučałi vuhłom “z astatkam”, na prahonach scien praz kožnyja 2,5 – 3 m staviłi šuły. Biarviony zapuskałi ŭ zakid i dziela vientylacyi nie padhaniałi ščylna adno da adnaho. Na vilčykavuju šlehu naviešvałi “kručča” (doŭhija žerdki z krukami), nižnija kancy jakoha apuskałisia na vierchni vianok sciany. Da kručča pryviazvałi paplot (tonkija žerdki). Kryłi H. “pad kołas” (kałasami ŭniz) abo “pad ščotku”, ci “pad hrabionku” (kałasami ŭvierch). Strechi byłi 4-schilnyja, radziej – z usiečanym zvierchu frantonami i 2-schilnyja. Varoty ŭ H. rabiłi z tarca abo ŭ siaredzinie padoŭžanaj sciany. Častki ŭnutranaj prastory H. abapał toku słužyłi dla składannia nieabmałočanaha zbožža i nazyvałisia zastronkami, staranami. Časta tok ad zastronka addzialaŭsia nievysokim, u niekalki biarvionaŭ, zrubam – prystaronkam. Budavałi H. dvuch typaŭ: z sušniami (najbolš pašyrany ŭ Mahiloŭskaj, Viciebskaj, na Pn Homielskaj i častkova Minskaj abł.) i biez sušniaŭ (u paŭd. Rajonach Minskaj, amal pa ŭsioj Bresckaj i Hrodzienskaj abł.). Tut snapy prasušvałi na aziarodach i małaciłi syramałotam. Łičyłasia, što takaja sałoma bolš spažyŭnaja dla skaciny.
|
|
Гумно. Вёска Быстрыца Астравецкага раёна.
|
|
|
|
Гумно. Вёска Гвоздавічы Пастаўскага раёна.
|
|
|
|
|
Krynica:
Этнаграфія Беларусі. Мінск. 1989. Рэдактар: Шамякін I. П. Выдавецтва: БелСЭ. 575
с.: іл.
|
|
|
2009–2020. Biełaruś, Miensk.
|
|
|
