|
|
КАЛОНІІ
I
Была ўжо чорная брудная восень, калі каморнікі, патрон1 і аплікант2, усё яшчэ білі хутары, ці, па-тутэйшаму, калоніі, у глухім куце на захадзе Беларусі.
Аплікант намагаўся, каб канечне нарэзаць хутары да зімы і барзджэй уцячы з гэтай убогай шляхоцкай ваколіцы ў горад на зімаванне.
Патрон жа нядбала марудзіў і цягнуў дзяльбу зямлі да снегу...
– У жыцці сваім бядовым працую ў трынаццатай губерні, братку мой, – казаў ён у бясконца цёмны, як магіла, вечар, калі пасля невялічкага, мутнага і сцюдзёнага дня восені гудзеў за вокнамі вецер, хвастаў і церабіў у садзе галлё на яблыньках і ігрушах. – Дык хапацца нам няма чаго, у чатырнаццатую паспею за маё пачтэніе, – дадаваў ён, моршчыў стараватыя голеныя вусны і дужа дзьмухаў на планы...
Калі кур-пыл ад попелу і табакі патроху палягаў, патрон выпрастваўся, стаяў нейкі час, грубы, асадзісты, ля столу; расставіўшы ногі і ўзяўшыся ў бокі, з жартлівым сумам у вачах аглядаў працу сваю і жалосна ківаў галавою.
– Эх, братку мой, робце віхор, як я, дый па ўсім! – казаў ён і даставаў з паліцы трохрадны венскі гармонік; садзіў потым цяжар свой на ложак, што аж крактаў, і сыпаў вясёлую полечку.
Апліканту было горача. Чуў ён сябе быццам пасля спрэчак.
З расшпіленым каўняром, шчупнуўшы далоняю лоб, ішоў ён на двор на мокрую цямноту. Там, у кінутым, пустым садзе, прытуляўся да мокрае кары ясакара. Часам слухаў, часам мімаволі чуў гуд яго безупыннай маркотнай гутаркі па-над сабою, адкуль зрэдку скідалася прыемна-сцюдзёная кропля за шыю; глядзеў і глядзеў у чорнае начавое правалле, не маючы на чым застрэміць вочы.
I выходзіў патрон. Мацаў рукою па вушаку і разважаў голасна і быццам здаволена:
– Маць часная! Хоць вока выкаль!
Пашлёпаўшы па гразі каля ганку, гукаў ён апліканта і ішоў сабе назад у хату.
Гаспадыня, старая і згалелая шляхцянка-ўдава (яна жыла з дзвюма дачкамі, а сын быў у свеце), напускала тым часам паўнютку хату смуроду і чаду, пакуль насмажвала бульбы і прыходзіў час вячэраць.
Тады патрон, скончыўшы «танго з уласнымі дадаткамі», кідаў гармонік на збітую коўдру, хрустаў пальцамі, пазяхаў, пацягваўся, гаворачы: «Ат! усё, братку мой, тло на свеце», – і ішоў за стол.
З нейкай асаблівай круткасцю, уласціваю п’яніцам, сагінаўся, знаходзіў пад столлем і бракаў ля міскі пляшку; потым праціраў ражком абруса чарачку, паважна і моўчкі наліўшы, жартаваў: «Землямеры п’юць без меры», – і перакідаў чарачку ў шырокі рот. Дзеля гадзіся, каротка запрашаў безнадзейнага ў гэтай справе апліканта: «Можа, і вы? Проша!..» З’еўшы добры кавалак бараніны і паўмісак смажанае бульбы, ён наліваў сабе яшчэ, выпіваў да дна (але ўжо не так крутка), заядаў, выпіўшы, скарыначкаю хлеба з соллю, рабіў вялізную кручонку, зацягваўся ўсмак, з хітрым усміханнем, пазіраў на апліканта і мармытаў сабе пад нос: «Ат, усё, братку мой, тло на свеце...»
За пераборку, дзе жыла гаспадыня з дочкамі, – з меншаю, чарнамазаю і смяшліваю, Міхасяю і з большаю, тоўстаю і шапяляваю, з слінкаю ў ражках вуснаў, Стэфцяю, – штовечару прыходзілі шляхоцкія дзяўчаты. Яны там спярша паціху жартавалі, потым стракаталі, як сарокі, нарэшце драпаліся на пераборку, да шчылін і раптам, зарагатаўшы, уцякалі, калі аплікант узнімаў галаву.
Гармонік у патронавых руках пад той час, ужо проста як жывы, галасіў кракавяка, ці полечку, ці кадрылю.
Во – дашчатая сценка хілілася ў каморніцкі бок надта значна; дзявочыя босыя ногі шамалі па земляной падлозе, як пацукі, а вочы бегалі ў шчылінах.
I гаспадыня прыглушона, але, каб чулі і каморнікі, сіпела на свавольніц: «Дальбог жа ж, паломіце! Што гэта вы робіце? Ідзіце тудою, калі вам трэба...»
Патрон заўзята-весела перакідаў гармонік з калена на калена, а кудлатую галаву крутка адкідаў набок і зычна запрашаў, пакрываючы ўвесь гук:
– Ходзьце, ходзьце, паненкі, да нас! Полечку таньчыць...
За пераборкаю чулася радасная тупаніна басанож па зямлі. Пераборка трашчэла і хілілася, лямпа там чагосьці гасла. Малады сквіл і рогат зліваўся з гармонікавым рыпаннем і з лямантам старой гаспадыні.
Тады патрон паважна злязаў з скрыпучага ложка, не гледзячы ўніз, выблытваў нагу з коўдры, што злезла і валаклася за ім, іграў і, іграючы, ішоў за пераборку (ход быў цераз сенцы), ішоў вагам, без аніякага паспяшання, грубы і сыты, асадзісты, – «навадзіць парадак», – казаў ён.
Аплікант укручваў кнот у ляпме, трошку адхіляўся і па-зладзейску, каб хто не ўбачыў, даставаў з кішэні фатаграфічную картачку. Прыгожы дзявочы тварык цягнуў да сябе яго вочы...
– Аей! Не вырабляйцеся! – далятаў з-за пераборкі голас і выводзіў апліканта на часінку з сумнае задумы.
Там, адбіваючыся ўпоцемку ад патрона, пішчэла чарнабровая Карольця (бровы ёй быццам звёў хто чорным вугалём).
– Жартаўнік наш пан, жартаўнік, – кажа гаспадыня, калі рогат троху ўціхае. – А паніч адзін там слухае, не хочуць да нас зайсці, – зварочваецца яна ў другі бок за пераборку.
II
У пахмурна-імглістую раніцу адбывалася іншая музыка.
Быццам мокрае балота бясконцу паўзло з усіх бакоў і наліпала на людзей, на голыя дрэвы, на змоўклую курыцу, на няўважна-маркотную карову, што трымае забытую ў роце саломіну і стаіць, схаваўшы перад тулава пад павець, а худыя храсткі аддаўшы на волю безупьшным капкам і дробным цурочкам з гнілое страхі.
Імжа, рось, якая нават усё нутро вымачыць, – сыплецца згары, з бакоў і немаведама адкуль яшчэ.
Ваколіца, як пастух у дзіравым жупане на дажджы, прынікла і маўчыць.
Але трэба ж варушыцца, бо мокра ўсюды, і пнецца ў хату шэрае ранне.
I шляхота варушыцца...
Вось на двор, дзе жывуць каморнікі, бяжыць сабака; поўсць дыбарам, падуздухі мокры і запэцканы. Следам за сваім сабакам ідзе выбарны пытацца, ці пойдуць з ланцугом у поле і колькі трэба людзей. Ён і сабака абтрахаюцца ў гаспадыні. Сабака застаецца там, а выбарны цераз сенцы прыходзіць да паноў каморнікаў, тупае ля дзвярэй і кажа:
– Няхай будзе пахвалёны Езус Хрыстус!
Патрон маўчыць.
– На векі вякоў, – гаворыць з далікатнасці аплікант.
– Амін! – дадае тады патрон і, усхапіўшыся, моцна крычыць: – Здароў, абраны паўнамоцны!!
– Здравім жалавім! – выпроствае той свае высокія, але спушчаныя плечы; усміхаецца, сягае адзін раз бліжэй – і яшчэ раз, весялейшы, дадае: – Здравім жалавім, пане каморнік!
Потым доўга, зводцаль, дзівіцца на планы і троху-патроху няўпрыцям ізноў схіляе свае худыя плечы. Маўчыць і нарэшце знаходзіць патрэбны сказ:
– А Божа ж наш мілы, якое сушэнне галавы гаспадом...
Аплікант нецярпліва чакае, калі ўжо абраны здыме з іх прастасэрды погляд сваіх шэрых, выцвілых сялянскіх вачэй. I ткі абраны выходзіць пабавіць час у гаспадыні і пагаманіць троху пра будучыню, пра жыццё на калоніях. Ён здаволены, што за хлябаю ў поле не ісці.
А ў гаспадыні сядзіць ужо стары Казюк: чуваць яго грудны, назаўсёды прастуджаны і сіпаты голас. I аплікант чакае: зараз пакажацца яго высокая худая постаць з сівымі невялічкімі і рэдкімі валаскамі замест вусаў і барады.
Казюк з жонкай – бяздзетныя, жывуць зазвычай дзесьці на заробках ля чыгункі, а зямлю іх урабляе Казюкоў брат – Стась. Цяпер, цэлае лецейка, увесь час памеру зямлі, сядзелі старыя ў ваколіцы – пільнавалі, каб не было ім якой крыўды. Яны нічога не зарабілі і таму злавалі.
Калі аплікант нервова пазірае на дзверы, чакаючы Казюковага прыходу, патрон, на часінку ўзвесялёны выбарным, а цяпер ізноў маўклівы і аспалы, як тое бязгоднае ранне, непрыемна буркае:
– Чаго вас разбірае? Што ён нам? Ну прыйдзе, ну вытурым, і па ўсім...
I Казюк прыходзіць. Ён кажа «пахвалёны» і робіць выгляд, што лезе цалаваць у руку паночку-каморніку. Але той махае, каб не лез.
Тады Казюк заблытана, марудна, часам хліпаючы і абціраючы слязу, просіць, каб яму сялібы не знасіць, нават каб прырэзаць кавалачак зямлі пры хаце, а з далёкай сенажаці яго долю не чапаць, бо ён тамака ўдвох з сваёю старою тры гады рышты капаў, прыходзячы на тое здалёк, з Савіцкага Поля, а калонію яго каб далучыць да зямлі суседняй ваколіцы, дзе жыве жончын пляменнік, і яму ён адкажа зямлю, і каб зрабіць у паперах моц, што пляменнік за гэта і яго і яго жонку, а сваю цётку, да смерці будзе карміць і даглядаць, а як памруць, – пахавае па-людску.
– А яшчэ, даражэнькі паночку, няхай ён мне пашые боты за маю ласку. Вось жа сам пан бачыць уборы мае, – трасе Казюк перад каморнікам сваімі лахманамі.
– Мая хата з краю, нічога не знаю, – кажа каморнік на ўсю яго каніцель і коле яго прыкрай жартлівасцю, захованаю пад паважны тон, – як прыедзе член камісіі, што завецца не-пра-мен-ны член, вось ты і прасі яго, толькі ён адзін і можа даць тут рады...
– Беспраменны... – без яснай думкі мармыча тады Казюк.
– Так, так... Ну, ідзі ж, ідзі, братку мой, – кажа каморнік, – а то замінаеш нам сваімі размовамі.
Казюк стаіць. Ён хліпае, ціскаючы, як усе старыя, калі плачуць, рукавом капоты свае няўзоркія ад лецяў, змучаныя маленькія вочы, і мармыча, пагроху падвышаючы сіпаты свой голас.
– Божухна-Бацюхна! Каб яна ўся гэтая проклятая зямля правалілася наскрозьдоння. А нашу ваколіцу каб і зямля не прыняла. Каб яны дзетак сваіх пахавалі, хто падаў прашэнне на калоніі, каб іх пярун папаліў на чыстым полі!
Тады паціху адчыняюцца дзверы і спачатку вынікае шчэрба ў разяўляным роце, а потым уся галава і патроху ўся гаспадыня. Следам маячыць абраны паўнамоцны. Яны з двух бакоў дыргаюць адзаду Казюка, каб выходзіў.
– Пятрунэля! Не чапайце мяне! Мне і смерць не бог ведае што, – бярэ ў гэты час самую высокую ноту Казюк, абараняецца, адштурхваецца, але патроху тым часам пасуваецца бліжэй у парог.
За пераборкаю дзяўчаты аж клаліся са смеху. Пэцканая Міхася, амягаючы, крыўлялася перад сястрою, строячы Казюка, яго шал, а Стэфця, шапялявячы, з слінкай у ражках вуснаў казала:
– Дзядзька Казімер – хітры, халера! Як мы, дурныя, будзема крычаць пасля памеру, а ён дык цяперака мардуецца... Спрабуйце яго пакрыўдзіць, калі ён гэткі грозны асэсар, ха-ха-ха!
– Я да ампэратара дайду! Не такіх яшчэ паноў начальнікаў з пасады скідалі, а вы нам мала значыце! То, пане, табе не вёска! – грыміць Казюк на вуліцы, шлёпаючы па глыбокай гразі...
Патрон маўчыць і сапе. Аплікант у смяротнай тузе механічна поркаецца над планам і думае: «Пэўна ж, прыйдзе яшчэ і Сымончыха».
Мужык Сымончыхін памёр у гэтым леце, вярнуўшыся з Амерыкі. Ён кінуў жонцы ўбогую гаспадарку, старэнькую хацінку і груд дробных дзяцей. Сымончыха і цяпер была цяжарная, грубая; уся ў рабацінні, але з тварам, як тая ліпіна, збялелым, з вялікімі, назаўсёды спалоханымі шэрымі вачмі. Прыходзіла яна заўсёды з дзяцьмі: самы большы – Франак, ішоў «за мужчыну», як гаспадар. «Цяперака Франак у моду выйшаў: як па вуліцы ідзе, усе сабакі брэшуць», – шкелілі хлопцы. Малога нясла ў сябе на ўлоннях, а хударлявенькую дзяўчынку ў братавай, з даўгімі рукавамі, капоце прыводзіла за руку. Ёй з калоніяй выйшла добра: аставалася на сялідзьбішчы, на ўпагноенай гароднай зямлі, з сенажаткай і рэчкаю. Аплікант не мог зразумець, чаго яна прыходзіць штодня выць і канькаць. Ці жадала ізноў і ізноў пачуць ад людзей, якую добрую калонію будзе мець яна, і пайсці дамоў супакойней, смеючыся скрозь шчаслівыя слёзы?
Сёння яна не прыйшла, затое прыходзіць Стасюк.
Стасюк, малодшы Казюкоў брат, высокі і маўклівы мужчына, залучаў да каморнікаў рэдка, але быццам пільнаваў таго часу, калі якраз цягнулі за прыпалы яго брата з каморніцкага памяшкання. З вялікаю каменнаю крыўдаю грымеў той адным ладам і Стасюку: «Слухай, братка, век з табою не спаткаюся. Век буду клясці!» Аднак жа на другі дзень цягаў ён разам з братам сталёвую каморніцкую стужку, капаў капцы – і быў ціхі і добры.
Сёння Стасюк, прыйшоўшы да каморнікаў, азірнуўся, падышоў бліжэй і паніжонай шпаркай гутаркай папрасіў:
– Паночкі. У мяне дзеці дробныя... Я, гэта, вось... можа, вам патрэбна свежае масла або яйкі... У мяне дзеці, а яны старыя, толькі ўдвох: ён ды жонка... Калі будзеце маю з братам калонію напалам дзяліць, як запісана ў пратаколе, дык ці няможна б, гэта, мне трошку перапусціць? Паночкі... я ні за чым не пастаю...
I калі Стасюк так казаў, яго невялічкая круглая шапка-варшавянка бегала з рукі ў руку.
III
Быўшы смутному, трэба развесяліцца...
З народнае песні
Даўно мінуліся тыя рэдкія сонечныя пагодлівыя дні, калі ўранні хрусталі пад нагамі ільдзінкі, як шкло; калі адтайвала груда на вуліцы і калі празрыстае, ядранае паветра, сіняе неба і прыемны, араматны дымок яленца ў полі, дзе пастушкі клалі цяпло, калі ўсё гэта бадзёрыла і асвяжала і паддавала весялосці ўдзень і ахоплівала засмучонай кволай прыгажосцю ўвечары; мінуліся тыя дні, калі, бывала, садзілася чырвонае сонца, а залатое лісцё, падхогшенае ветрам, шуршэла і мільгала з-пад голых, смутна-спакойных дрэў, далёка-далёка па невясёламу раздоллю, па полю халоднаму, голаму, блізка што зімоваму; ах, мінуліся тыя дні.
Размачылі зямлю бясконцыя дажджы. Мокры, хлопам, белым роем снег штодня зрэдку злятаў на зямлю і знікаў у гразі.
З надвор’я людзі і жывёла пахаваліся ў хаты, пуні і цёплыя прытулкі, бо дзьмухала не жартам сіверка і сцюжа.
А ў гэты час, з акалелымі, чырвонымі і неслухмянымі рукамі, бегаў яшчэ аплікант па полю з тэадалітам, шукаў нявязку ў з’ёмцы і горшай долі не мысліў сабе... Марудна цэнтраваў ён інструмант на размоклых ужо канцах з пахіленымі слупкамі. Работнікі, нудныя і пакорныя, цягалі сталёвую стужку, часам клалі цяпло і тады троху ажывалі. Аплікант таксама садзіўся на кукярэчкі і грэў рукі, хухаў на пальцы; а пальцы, як граблі, не ўладалі алоўкам, і чырванелі, як буракі, і балелі.
Кароткі дзень шпарка мінаўся.
Дым, і мгла, і змрок ахінулі далечу. Прыдарожны альшэўнік згубіў выразнасць контураў і зліваўся непрыкметна з тою муццю і шэрасцю, што была наўкола.
А полымя шугала, і работнікі ажывалі.
– Учора па абедзе, – казала смяшлівая Міхася, каб сагрэцца, – дзядзька Казюк ледзь не сканаў Уважыў дзядзьку Стасюку свае зямлі два сажні і пасварыўся з цёткаю, дык яго і хапіла за жывот. Пайшоў да Стасюка, упрочкі ад цёткі, лёг на лаўцы пад абразамі... Людзі думалі – памірае. Насыпалі яму ў бутэльку лыжку сажы, лыжку солі і набухторылі вады. «Пі!» – кажуць яму. А ён: «Не хавайце мяне тутака. Вязіце мяне да Савіцкага Поля». – «А тутака?»– пытаюцца. «А нех тут усё возерам сойдзе: і хаты, і людзі, і могільнікі. Аей, аей! Няхай, кажа, во так пакруціць (Міхася круціла карэлымі застыглымі рукамі, моў Казюк), памуціць во так... во, ды ў балота. Во, панясу гэны рубель да Маткі Боскай Вастрабрамскай, каб яны счарнелі, як сажа, усе гэтыя парахвіі наўкола». А сам чорны, чорны ад сажы... Ляжыць, стогне...
Усе смяяліся, і сам Казюк, слухаючы гэтую камедыю, смяяўся.
– Ат, дурніца! – казаў толькі ён і спакойна стаяў, трымаючы рукі над цяплом і адхіліўшы вочы набак ад горкага дыму.
– А Карольцін бацька ўначы па полю бегае, – убіўся Франак у гутарку. – Карольцін бацька, – казаў Франак далей, – калі зямлю цанілі, з поля ўцёк, а цяпер, як нарэзалі замест дзесяцёх толькі чатыры з паловаю дзесяціны, дык учора ўночы мераў крокамі калонію ўдоўжкі і ўшыркі. Лічыць-лічыць, саб’ецца, падхопіць полы, як кінецца ўгрунь назад.
Так намагаўся развесяліць кампанію Франак, але ніхто не засмяяўся.
– Ат, блазнюк, мелеш, як дурань! – злосна зірнуў на яго стары Казюк, і хлапчук змоўк.
«Восень на сходзе. Калоніі зроблены, зроблены...» – разважаў аплікант, слухаючы тыя размовы, і паўсёдная апошніх дзён туга забірала яго ўсё глыбей.
У самым прыкрым настроі, які падходзіў да крызісу, цягнуўся аплікант з поля дадому сярод змрочных павеваў. Следам ішлі работнікі; Казюк, самы пэўны на тое, нёс на плячы трыногу з прышрубаваным тэадалітам («квакуху», як ён казаў).
Во перайшлі па каменні бурлячую рэчку. Абмінулі каменныя груды на межах шнуроў і гусценныя парасні яленцу, што зялёна-чорнымі купамі падбягаў па долу аж да самай ваколіцы.
Ужо заміж вакаёму быў цёмны вечар, гаўкалі ў ваколіцы сабакі і маркаталі загнаныя ў пуню авечкі...
«Зроблены, зроблены... – разважаў аплікант. – Рабіце як лепей, – казаў н е п р а м е н н ы ў часе размеркавання зямлі і ізноў са смакам апавядаў аб паляванні ў лясах Кастрамское губерні, адкуль сам родам. – I вось зроблены, зроблены... I як цяпер будуць разжывацца гэтыя няшчасныя шляхтуны?..»
Ён ішоў па вуліцы, прыгнецены сваім сумам, і ведаў, што ўвечары, пад патронавы полечкі і кадрылі, будзе зусім блага на душы і захочацца стаяць доўга-доўга ў садзе пад ясакарам.
Вуліца не цешыла.
Раптам і зняцейку з Сымончыхінага двара выкацілася, як бомба, пялёса-рудая лычкастая свіння, за ёю, з закруткаю, раз’юшаны і спуджаны, імчаўся Франак. А за імі з двара пацягнулася балючае бабскае выццё:
– А Божа ж мой, Божа! А Божа ж мой, Божа!..
«Што гэта? Забіваюць каго, рэжуць? Забілі?» – гэткая думка праляцела ў галаве кожнаму.
«Нехта з дзяцей сканаў, – падумаў аплікант. – Але па малых дзецях так горка тут не плачуць... Нейкае большае гора».
А баба галосіць а галосіць. Галосіць страшна, жудасна...
Накінуўшы капоты, схапіўшы шапкі, выбягалі людзі. Ляцела ў сваёй расшпіленай блюзцы тоўстая шапялявая гаспадыніна Стэфця.
Аплікант узышоў на Сымончыхін панадворак. У пустой цёмнай пуні, ля сцяны, схіліўшыся над нечым, як над нябожчыкам, выла Сымончыха.
Свіння, выбіваючыся з духу і скігочучы, памчалася праз панадворак. Франак з паломленым кійком, важка дыхаючы, падышоў да апліканта.
– Чаго матка вые?
– Свіння ніткі пагрызла...
А гаспадыніна Стэфця, усё асачыўшы, шапялява дадала:
– Сухотніца ніткі на кросны аснавала, павесіла сушыць, а свіння іх пажавала і троху парвала...
– I ўсё? – запытаўся аплікант.
– Дык яна во і вылічае, – быццам бязвініла сябе Стэфця перад ім, што навіна зусім невялічкая. I смяялася з сваёю вечнаю слінкаю на вуснах.
Сымончыха выйшла з пуні, трымаючы ў хударлявых руках перад выпнутым цяжарным жыватом пажованыя ніткі – губкі дзве-тры, – аснаваныя ўдзень на кросны. Яна ледзь жывая, як пахаваўшы самага дарагога і любага чалавека, сударжна і бяссільна ўжо хліпала, ні на кога не гледзячы, і пахіленая цягнулася па смуроднай патапечы панадворку да разбуранага ганку хаты.
Аплікант з пераломаным настроем прыйшоў на кватэру, калі гаспадыня смяхотна апавядала аб пракудзе патрону, запальваючы лямпу; выглядаў з-за дзвярэй Казюк і нейкія жанчыны. Усе смяяліся, былі дружней паміж сабою і смялей з патронам, а болей за ўсіх заходзіўся стары Казюк. Аж захлібнуўся, ніяк не мог адкархацца і выцерці слёзы. Рагаталі за пераборкаю дзяўчаты.
Аплікант таксама засмяяўся, падумаўшы.
Калі каморнікі вячэралі, патронава «проша» першы раз не засталося без увагі з яго боку. «Чаму ж не сагрэцца пасля такой працы? – разважаў ён. – Што я ўсё бядую, як тая Сымончыха?..» Калі ж цяпло прыемна разлілося па жылах, быццам нейкі чорт дыргаў яго пахваліцца, што яму... добра і вясёла.
Пасля вячэры патрон зайграў полечку. Дзяўчаты, штурхаючы адна адну, прыйшлі ў каморніцкі пакой, і таньчылі колькі хацелі, і зусім не саромеліся апліканта. I калі чорт ведае хто ўшчыкнуў Міхасю, нават звярнулі на яго. Патрон падміргнуў яму і сказаў, кідаючы гармонік на другое калена, а галаву набок:
– Брава, брава, «пан Тадэвуш»! Што панна, што Ганна...
Аплікант на гэта не надта ўзлаваўся; толькі падумаў: «Дае чаму веры стары цынік...»
Позна клаўшыся спаць, сярод дыму ад тытуню і пылу ад скокаў, ён неяк выкінуў з кішані фатаграфічную картачку; блізка пад ложкам стаяла скрынка, і ён кінуў картачку туды.
– Усё тло... – буркнуў ён пад коўдраю і ўсміхнуўся: не то свіння ўцякала перад вачмі, не то было так сабе нешта...
Прабегла ў галаве: кінуты, апусцелы сад; шуміць мокры ясакар...
I на тым соладка заснуў.
––––––––––––
1 Галоўны каморнік.
2 Практыкант.
|
|
