РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Максім Гарэцкі
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Меланхолія
1. Сумныя лісты
2. На пошце
3. Паварот
4. Прыехаў
5. Малацьба
6. На могілках
Калоніі
1. СУМНЫЯ ЛІСТЫ
        Под тым же часом... человек мудрый и великого захованя у людей... ово не ведет, з чого впал в меланхолию, о всем собе зле тушачи, же мыслил о учинене якой смерти собе.
Т. Еўлашэўскі
        
        
1. СУМНЫЯ ЛІСТЫ

        
        Мой любы таварыш!
        Ну, вось, у нас ужо позная, троху засмучоная вясна і пачатак гарачага лета. Скончыліся, нарэшце, апошнія практычныя заняткі, і ты можаш павіншаваць мяне: я скончыў школу...
        З якою нецярплівасцю чакаў я гэтага часу! З якою радасцю мроіў аб ім, асабліва два апошнія гады. I вось, калі ўсё гэта, нарэшце-ткі, прыйшло, – нейкая безуважнасць, пануранасць і нават Сум агарнулі мяне.
        Што рабіць далей? – яшчэ раз, мімаволі, паўстае перада мною балючае пытанне. Паступаць у Межавы інстытут у Маскве ці на палітэхніку ў Кіеве, як мы некалі з табою змаўляліся, я цяпер канчаткова раздумаўся. Не ведаю, ці ўдасца, але яшчэ і дагэтуль я ўсё ж не страціў надзеі вывучыць чужаземныя мовы, набыць атэстат спеласці і паступіць на гісторыка-філалагічны факультэт. Я думаю, што ў нашым вызваленчым руху настаўнікі і літаратары яшчэ доўга будуць больш патрэбны, чым каморнікі і аграномы.
        Я пастанавіў папрацаваць гадок на каморніцкай службе, падрыхтавацца да гэтае самае «спеласці» і зарабіць троху грошай, каб і самому было з чым далей ісці ў навуку і бацьку троху дапамагчы, каб канечне вучыў Лаўрыньку.
        Я шукаў і знайшоў сабе пасаду ў Віленшчыне, бо вельмі хачу, як ты сам ведаеш і разумееш, пабыць у Вільні, паглядзець на самы асяродак нашага вызваленчага руху, а потым, на вёсцы, пазнаёміцца з жыццём нашага заходне-беларускага селяніна, якое мне, дый табе, як усходнім беларусам, застаецца зусім невядомым.
        У Цёмналессе, нават на кароткі час, я не паеду. Шкадую часу. Адпачну і пагуляю там, дзе буду ўжо на працы.
        Сёння ўвечары развітаюся з сваёю школаю назаўсёды і паеду на станцыю. Цэлую ноч буду трэсціся ў балагольскай будзе, бо аўтобус, аб якім столькі казалі, так яшчэ і сёлета не ходзіць...
        Без жалю пакідаю гэты няшчасны глухі горад, дзе праўчыўся чатыры доўгіх гады і дзе ўсе мы мелі столькі думак і жаданняў, надзей і планаў, ціхіх радасцей і ўцех, юнацкага сяброўства... Усё тое цяпер – адзаду, і вылятаю ўжо на новыя прасторы...
        Ну, бывай мой дарагі! З дарогі напішу яшчэ.
        30 чэрвеня 1913-га году Твой Лявон
        
        
        Мой любы таварыш!
        Дагэтуль нідзе не быў я далей за М. і Г, і вось сёння, першы раз у сваім жыцці, убачыў я вялізарны вакзал, аграмадныя паравозы, машынны свет, няўпынны людскі рух і ўсякую іншую цывілізацыю...
        Убачыў я таксама ў першым класе процьму багатых дарожных паноў, пышны цвет расійскае панскае культуры на Беларусі, і побач з гэтым, толькі ў другім канцы будынку, у трэцім класе, убачыў я Беларусь, нашу беларускую мужыцкую культуру, прадстаўнікі якой, як няшчаснае, бруднае і затуканае быдла, валяюцца покладам на падлозе, у лапцёх, у лахманох, у мэтлухах, з убогімі торбачкамі і з прыцішанаю, схованаю ад чужой пагарды моваю на засмяглых вуснах.
        Зашчымела, браце мілы, маё сэрца, успомніў я цябе і наш гурток у школе, хочацца мне бегчы да вас, гукаць ратунку або кінуцца тут на сценку і драпаць яе рукамі... Замест гэтага пішу табе.
        Як на злосць, я завёў за сталом у буфеце гутарку з адным маладым чалавекам у новенькай студэнцкай шапцы і ў новенькай студэнцкай тужурцы з пятлічкамі і жоўтымі гузікамі. Ён таксама чакае цягніка на Вільню, жаліўся, што яму нудна чакаць, і першы, знісходліва, загаманіў са мною. Ён думаў чамусьці, што я настаўнік. Не вельмі я люблю гэтых студэнтаў-панічкоў, але чуў, што акцэнт у яго беларускі, дык думаў, што троху ўсведамлю яго. Дагэтуль я прызвычаіўся ўяўляць сабе студэнта як перадавога чалавека, рэвалюцыянера – калі не на справе, дык хоць на словах. На жаль, я наскочыў на такога расійскага патрыёта, з ліберальнаю фразеалогіяй, і на такога ворага беларускае мовы, што ўсе мае словы прысталі да яго як да сцяны гарох.
        I я пастанавіў ні з кім больш гутарак на беларускія тэмы ў дарозе не мець... Буду сабе ехаць ціха і супакойна, сяду ля вакна, буду любавацца на свой бедны родны край і буду бясконцу песціць думкі аб яго адраджэнні...
        1/VII 1913 Твой Л.
        
        
        Таварыш мой і аднадумец, паслухай ты мяне з дарогі!
        Як люба, як прыемна сядзець у вагоне пад расчыненым вакном у ясны, цёплы, сонечны, пагодлівы дзень і ехаць па Беларусі. Не чуе цела, што прыціснулі яго шчыльна да самае сценкі і што душна. Не чуюць косці, што мулка
        сядзець і нязручна. Вушы забываюцца і не чуюць ля сябе гандляроў з іхным паўсёдным гаркатаннем аб гешэфце, грашавой карысці і ўсякай мінушчай дрэні. Вочы не хочуць бачыць нічога ў нячыстым вагоне і не адліпаюць ад таго свайго, што сунецца і сунецца спераду назад міма вагоннага вакна.
        Ляціць машына, і прад вачмі сцелецца бязмернае поле з курганкамі, лагчынкамі і раўкамі. Калышацца ніва, і васількі ў ёй міленька сінеюць, кукобяцца. I бяжыць тое мілае свежае поле далёка, далёка, аж да цёмнага, блізкага неба, лесу. Заблішчэла ў зялёнай пасцелі рэчка, ціхая, звілістая. Сенажаці разлягаіся... Уніз, да рэчкі, збягаюць хаткі, вышэй на схоне самотна паселі гумны, а воддаль ад усіх будынкаў сярод вербалозу, над саменькай вадою прыгнулася адзінотка-лазня. Крыніца вылівае крыштальную вадзіцу па каменнейку і жвірку ў невялічкае жаральцо ў зрубе.
        Вялікі пакат дарогі. Цішэй бягуць вагоны. Выспы ля дарогі засцяць даль. Алешнік і бярэзнік... Кусточкі невялічкія, кусточкі, хмыз...
        Пераезд, будка, шлагбаум. Кавалачак бульбы пасеяны. Капа сена. Ручай, вялікае балота – з трысніком, латаццю, лялеямі.
        Жанчына з сіненькім сцяжком стаіць, а за прыпол ухапіліся дзеці. Мілыя, родныя дзеці!
        На беразе таго балота, на лагавінцы, што жоўтым казельцам парасла, дзяўчынка ў матчынай капоце карову бурую, вымястую, са збітым рогам пасвіць. З васількоў, і дрэмы, і рамонку, і званочкаў звіла вяночак, усміхаецца. Вочкі, як тыя цвецікі, на вагонныя вокны глядзяць...
        Ой, дзетка мая, сястрычка мая! Ужо не вернецца тая любая пара маленства майго. Дзякую табе за ўсмешачку тваю дзіцячую. Праз яе ўздумаў я на свае гады маленькія, на сваіх браткоў, сястрычку...
        Дзе вы, леты, калі бегаў я з малечаю без аніякага клопату? Дзе ж і вы, дзеці-таварышы? Тыя церпяць жыццёвую пакуту, а тыя на гаю пад пахіленымі крыжыкамі, пад белымі бярозкамі, пакой вечны знайшлі.
        Далей, далей. Далёка тая будка з пераездам, далёка засталася. Машкі і машочкі, балотцы, купінкі. Пакошаная траўка. Стажкі стаяць сярод каравенькіх сасонак на багне. Купнік і купнік. А сушэй мясцінка – дзяўчаты з грабелькамі ў шырокіх лёгкіх спаднічонках. Грудок іхны – быццам кусток красачак: чырвоных, сініх, белых. Смяюцца, жартуюць, хусціначкамі махаюць.
        Лес вялікі, гусценны. Трапыхаецца шызая асіна. Гутаецца гібкая, стромкая, быццам дзяўчына, беластволая бяроза. Дубок прыкарэў да зямлі сярод пасівелае травіцы, а глыбей у лесе ельнік раскапусціўся. Не чуваць за гулам колаў птушынага пяяння, а скачуць па галінках. Грыб сядзіць. Сцежачка вузенькая. Чалавек са стрэльбаю – ляснік тутэйшы.
        – Тру-гу, тру-гу, ту-ту-гу... – скрозь гук машынны чуваць, як трубіць весялуха пастухоўская, наводзіць прыемную журбу...
        Чаму журуся, гукі тыя чуючы, далёка чутныя? Ці не маленства маё мне голас падае?
        Песня дарагая!
        I чаго ж смутна мне? Адкуль туга мая, адкуль жаль той па нечым немажлівым, недасяжным, ці то мінулым, ці то неўзваротным?
        Зямелька родная! Няможна без тугі жыць на табе. З журбою нарадзіўся... Няўжо з ёю і ў труну лягу? Так у нас паводзіцца, так нам спрадвечнасць дала...
        Ну, але годзе! Даруй мне, браце, за гэтае лішне даўгое лірычнае адступленне, на твой погляд, можа, нават зусім і непатрэбнае, і чакай ліста ўжо з Вільні, нашага слаўнага стольнага места Вільні, якое ўбачу праз колькі гадзін, а чакаю гэтага моманту з нейкім сардэчным заміраннем...
        Адтуль ужо пастараюся прыслаць табе не толькі лірыку, але і хоць якія-небудзь факты. Дык выбачай!
         Твой Л.
        
        
        Дарагі таварышу!
        Пішу табе з Вільні, з тэй Вільні, адкуль свяціла магутным святлом наша старадаўняя культура і адкуль цяпер расцякаюцца па ўсей краіне жывыя струменьчыкі вызвалення.
        Нага мая ступала ўжо па тых вуліцах, дзе за колькі сот гадоў ступаў вялікі сейбіт гуманізму і асветы доктар Скарьша і дзе яшчэ так нядаўна вялі бязлітасныя каты на кару смерці адважнага правадыра паўстанцаў Каліноўскага...
        Тут пяяў свае мужыцкія песні бацька нашага адраджэння Мацей Бурачок...
        I цяпер тут, за Лукішскім пляцам, стаіць пануры, абнесены вялікаю сцяною дом, у якім шмат невялічкіх вакенцаў, а на кожным вакенцы тоўстыя краты.
        Пад Вільню пад’язджалі мы ўчора позным вечарам. Я мімаволі ўзрушыўся, сэрца маё было неспакойна ад невядомае трывогі, я ўглядаўся ў бліскучыя наперадзе агні і думаў: дык вось ты, Вільня. I я буду жыць і хадзіць там, дзе жылі і хадзілі вялікія сыны краіны... Я ўбачу твае вызваленчыя сілы, я буду з імі, я ўсяго аддам на тую працу, што будзе ўпісана ў новую старонку гісторыі. Мне хацелася плакаць і смяяцца, мне было чагосьці сорамна перад самім сабою і чагосьці смешна з самога сябе.
        Увечары горад здаўся мне вялізарным, бліскучым, шумным, незвычайным. Прыехаўшы ў гатэль, я хацеў зараз пабегчы на вуліцу, але было ўжо позна...
        Сёння ўстаў я вельмі рана, мне спалася салодка і разам неспакойна, і, устаўшы, я першьм чьюам адчыніў вакно: вялікі і прыгожы горад убачыў я з свайго трэцяга паверху: чарапковыя дахі, высокія і стромкія касцельныя вежы, сады, над усім – высокая зялёная гара (я здагадаўся, што гэта летапісная Замкавая гара), на ёй вежа, а далей трошку відаць была шырокая рака – Вялля. Там-сям, асабліва за Вяллёю, убачыў я і вялікія фабрычныя каміны, з якіх слаўся чорны дым. Хацелася, аднак, каб тых каміноў было хоць трошку болей...
        I потым, калі я хадзіў па вуліцах і садох, па беразе шырокай і плаўнай Вяллі і быстрай, бурлівай Вялейкі, каля Панарскіх гор з голымі кручамі, – усё мне незвычайна падабалася сваім маляўнічым хараством.
        Агульны выгляд места, архітэктура шмат якіх будынкаў, асабліва гэтыя чарапковыя дахі, і ўсё наогул – здавалася мне праўдзіваю Заходняю Еўропаю, хоць бачыў я Еўропу тым часам толькі па малюнках...
        На панскіх вуліцах я чуў найбольш расійскую і польскую мовы. У нячыстых, крывых і вузенькіх-вузенькіх вулках яўрэйская бедната гаворыць між сабою сваёю моваю, а з іншымі людзьмі па-расійску, а зрэдку і па-польску. I толькі на рынках, ад сялян, а часам на вакзале ад рабочых і на вуліцах ад дворнікаў і фурманоў чуў я сваю родную мову і ў такім прыгожым і чыстым дыялекце, як быццам усе гэтыя людзі супрацоўнічаюць у «Нашай ніве».
        Але з жалем я заўважыў, што зараз, як толькі з імі загаварыць хто апрануты па-панску, яны стараюцца гаварыць яго моваю, моваю, значыцца, па-расійску ці па-польску.
        Аднак часу я меў вельмі мала і хоць трошку болей агледзець Вільню не паспеў. Нарэшце, зрабіўшы свае службовыя справы, пайшоў я шукаць Завальную вуліцу, дом № 7, і трапіў у недалёкі ад галоўных вуліц, ды ўсё ж не бойкі, нават глухаваты і якісьці пыльны закутак гораду.
        Падыходзячы, я ўбачыў праз шырокую вуліцу шыльду – высокую і бачную, хоць і невялікую: на цьмяным полі буйныя пазалочваныя літары: «Беларуская кнігарня». I ледзь не заплакаў ад радасці і жалю... Чамусьці мне было неспадзяванкаю, што на вуліцы, адкрыта, на шыльдзе можа быць напісана па-беларуску. Першы раз такое бачыў...
        «Ды вось яно тое вызваленчае зерне, з якога вырасце наша народная культура ў вольнай, незалежнай Беларусі, – думаў я, пазіраючы на шыльду-сімвал. – Але калі, калі яна вырасце...»
        На жаль, кнігарня, за позным часам, была ўжо зачынена, і я толькі паглядзеў на выстаўленыя за шьслом, даўно ўжо мною чытаныя і перачытаныя кніжкі і календары. Каля дзвярэй, у рамцы за сетачкаю вісеў апошні нумар «Нашае нівы», і я стаяў, пакуль не прачытаў яго ад пачатку да канца. Была тут і мая маленькая карэспандэнцыя.
        Хацеў я пажыць яшчэ хоць дзень-другі ў Вільні, але мушу, на загад губернскага каморніка, сёння ж увечары выехаць ужо на працу ў вёску. Пасылаюць мяне да нейкага каморніка, які вельмі зацягнуў землеўпарадкаванне, супроць вызначанага яму летняга плану працы. Дык буду яму дапамагаць, каб ён хутчэй скончыў у гэтай вёсцы і пераязджаў у другую.
        Я спытаўся, ці беларуская там насельнасць, дык ніхто ўва ўсёй рысавальні не ведае. Дзівіліся нават, чаму гэта мяне цікавіць. Толькі швейцар казаў, што там, мусіць, жывуць і беларусы і літоўцы.
        Ну, дык бывай, братка! Напішу з вёскі.
        2/VII 1913 г. Лявон
        
        
        Братка ты мой, братка!
        Не шанцуе мне. Паслалі мяне на самую мяжу Беларусі з Літвою, дзе жмудзяцкія вёскі клінам уваходзяць у беларускую зямлю, і трапіў я не ў беларускую вёску, а ў гэтыя жмудзяцкія Радзівілішкі.
        Жывуць тут сяляне бедна і нецікава. Цяпер яны ўвесь час спрачаюцца і сварацца, каму і дзе мець хутар. Быт іхны зусім падобны да беларускага. Але разгаварыцца можна толькі з мужчынамі, і то ломаным расійска-польска-беларускім жаргонам; жанчыны і дзеці гавораць толькі па-свойму. Сяляне з намі, здаецца, вельмі ласкавыя і прыветныя, а бачу я, што глядзяць яны на нас як на чужых людзей, як на расійскае начальства, і часам тая прыветнасць выглядае вымушанаю пакораю і нават падляганнем, каб дастаць лепшы хутар.
        Ужо праз колькі дзён заўважыў я, што не толькі ад гэтага старога каморніка з паповічаў, з якім я працую, але і ад мяне яны адгарадзіліся кітайскім мурам, хоць я бачу ў іх тых жа самых сваіх родных цёмналесцаў і абходжуся з імі як селянін з сялянамі.
        На працы ў полі, як толькі гутарка адыходзіць ад іхных хутароў, яны размаўляюць са мною без усякае ахвоты і цікавасці.
        Іх дзівіць, што я хаджу ў шэрым сялянскім жупанку. Іх дзівіць, што раніцаю, калі яны прыходзяць па інструменты ісці ў поле, я вітаюся з імі за руку.
        А каморнік мой меў смеласць цынічна сказаць мне: «Не смяшыце вы добрых людзей... З ручкаю не падходзьце і шэрых жупанкоў не напранайце, а то не будуць вас баяцца і яшчэ калі-небудзь, не разабраўшыся, прывітаюць вас каменем па галаве...» Як табе гэта падабаецца?
        Наогул каморнік гэты забулдыга, п’яніца і стары дзявошнік. У яго поўная безуважнасць да сялянскага гора, дый да ўсяго на свеце, апрача выпіўкі і баламуцтва з дзяўчатамі. Працуем мы і ў будні і ў святы, наганяем «задзельную плату», але праца ў яго ідзе вяла і няспорна і пасуваецца наперад надта марудна.
        Кожны дзень у нас або цяганіна ад рана да познага з інструментам у полі, на гарачыні і ў самы пільны сялянскі летні час, або прывод гаспадароў да згоды, злосць, спрэчкі і лаянка ў людзей, сціснутых нястаткамі да краю, або камеральная праца, марудная, цяжкая і ўсё роўна без ніякага сэнсу, бо ні зямлі, ні праўдзівага землеўпарадкавання яна не дае і даць не можа. Незвычайна цяжка і прост немагчыма спраектаваць тут хоць што-небудзь такое, каб кожнаму хутараніну было добра.
        Сумна тут, мой ты даражэнькі. Сам не ведаю, што рабіць. Хіба ўцячы куды?
        Дык пішы мне хутчэй, – падвесялі мяне...
        8/VII 1913 г. Твой Л. З.
        Вёска Радзівілішкі

        
        
        Здароў, здароў табе, маўклівы таварышу!
        Я табе пішу, а ты маўчыш. Вось ужо каля двух тыдняў жыву я тут, як у нейкім засланні ў чужы і варожы край, без выхаду, без выезду і з непрыемнасцю штодня.
        I дагэтуль не атрымаў яшчэ ні ад цябе, ні з Цёмналесся, ад сваіх родных, ніводнага ліста, і не ведаю, чым гэта вытлумачыць.
        Дык сумна мне. I прыкра на сябе самога, што паддаюся суму.
        Жывецца нецікава. Нават газет мы блізу што не бачым. Каморнік мой, праўда, іх і не выпісвае і не чытае... Няма кніжак і няма часу чытаць іх, няма дазволу і выехаць хоць на які дзень у Вільню.
        Але заўтра я пайду ў мястэчка на пошту... Бачыш, прыйшла афіцыйная папера ад губернскага каморніка з паведамленнем, што адтэрмінавання адбываць вайсковую павіннасць каморнікам даваць больш не будуць... Такім чынам, на лета мне трэба выбіраць налюбкі: або вышэйшая школа і там адтэрмінаванне, або саддатчына ў працягу двух гадоў... Загубіць цэлыя два гады! Ты падумай толькі. А як жа я падрыхтуюся ў універсітэт, калі працаваць мы будзем тут да снегу, а вясною ізноў трэба выязджаць на вёску, як толькі сойдзе снег. Тут рыхтавацца немагчыма, – я быў вельмі наіўны, калі меркаваў тут рыхтавацца. Якая нуда!
        Дык вось надумаўся і пішу сёння ў Маскву, у народны універсітэт імя Шаняўскага. Пытаюся, ці можна паступіць туды без атэсгату спеласці і ці даюць там адтэрмінаванне ад вайсковае павіннасці. Адным захадам пішу і табе, хоць ты і не варт, каб табе пісаць, бо сам дагэтуль не напісаў мне...
        
        
* * *

        
        Між іншым, вось табе гутарка, якая толькі што была ў мяне з маім патронам (так я заву свайго каморніка).
        Я цвёрда заявіў яму, што сёння болей працаваць не буду, буду пісаць лісты, а заўтра, у нядзелю, таксама на працу не пайду, хоць бы мяне азалацілі «задзельнаю платаю», а пайду ў мястэчка на пошту, занясу лісты, прынясу газеты, пагуляю...
        Я думаў здзівіць яго сваёю забастоўкаю, чакаў, што ён будзе супярэчыць. А ён сказаў мне зусім іншае...
        – Паўдня пісаць лісты! Хіба вы хочаце ўсушыць сваю паненку такім бясконцым лістом, – пажартаваў ён і ўсміхнуўся.
        Потым, падумаўшы, гаворыць:
        – Гм, ёлкі-палкі! Чаго ж вам хадзіць пехатою, гуляць у полі? Любы мужык з найвялікшаю прыемнасцю запражэ вам каня і хвост яму дудою закруціць, і завязе вас, куды вам толькі трэба, яшчэ і напоіць у мястэчку... Толькі без ног назад не прыязджайце.
        – Не, я пайду, – кажу я цвёрда.
        – I ў сваім шэрым жупанку?
        – I ў сваім шэрым жупанку.
        – Ну і дзівак!
        – Не большы, чым іншыя дзівакі.
        – Можа сабе, але такога першага бачу.
        – Калі-небудзь пабачыце і другіх.
        – Хіба пасля другое рэвалюцыі.
        – Не будзьце так пэўныя, што яе не будзе.
        – Па мне хай сабе яна будзе хоць заўтра, я каморнікам быў, каморнікам і застануся. Але вось вы, баюся, што сядзеце без пары ў дзіравую калёшу.
        – А што я такое раблю?
        – Праўду кажучы, ні храна вы і не робіце, толькі халяруеце, чорт вас ведае, чаго.
        – А вы што робіце?
        – Што я раблю? Ого-го! Важную дзяржаўную справу, пане мой! Сталыпінскія хутарочкі... Гэта не фунт ізюму... Але годзе нам гэтае філасофіі, палкі зялёныя! Сядайце во абедаць, ды выпіце добрую чарку, ды з’ешце бараноў азадак, ды пайшлі б з дзяўчатамі падурэлі, дык будзе з вас чалавек і каморнік, а не дзівак нейкі ў шэрым жупанку...
        Гэтак мы размаўляем з ім даволі часта. Супроць мае беларускасці ён нічога, праўда, не мае і сам сябе прызнае беларусам, а не расійцам, нават часам пачынае, выпіўшы і засыпаючы на ложку, чытаць вершы з «Дудкі» Мацея Бурачка, што я прывёз. Але яму, бачыш, здаецца, што лепей нам застацца з расійскаю моваю і што па-беларуску можна гаварыць толькі разявіўшыся: вя-вя-вя... Не крыўдзіцца ён, а толькі рагоча, калі і я кажу яму, што мне здаецца якраз наадварот, што па-беларуску ў яго выходзіць лепей, а па-расійску: вя-вя-вя... Нават «Нашу ніву» ён ведае ўжо даўно, але чуў ад кагосьці і ўпэўніўся, што працуюць у ёй палякі пад маскаю беларусаў, каб «раздрабіць вялікую Расію». На мяне глядзіць ён, як на дурнаватага хлапчука, і далікатна пасмейваецца.
        
        
* * *

        
        Дык вось у які шырокі свет, на якія вальнейшыя жыццёвыя прасторы трапіў я, мой ты любы таварышу! I кожнага з нас чакае той самы шлях, – памятай гэта, мой даражэнькі.
        Напісаў табе і быццам троху супакоіўся, абгледзеўся, абдумаўся, нібы троху і павесялела.
        Але, наогул, нуда, нездаволенасць і сум агарнулі мяне тут, як благі туман. Хочацца бегчы, уцякаць, і, мусіць-ткі, я не вытрываю, папрацую месяц-два, зараблю троху грошай – і ўцяку... Толькі не ведаю, куды ўжо пагоніць мяне ліха. А ці не ўсё роўна? Хоць у вір галавою!
        Бывай здароў і жыві без усякіх паганых меланхолій. Гэта цяпер маё самае шчырае табе жаданне.
        11 ліпеня 1913 г.
        Вёска Радзівілішкі Лявон Задума


Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.