 |
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ахвяры
|
|
|
ЭПІЛОГ
На аўтобуснай станцыі раённага цэнтра было бязлюдна – паўза паміж прыбыццём і адыходам сталічных аўтобусаў. Нават касірша пакінула душнае памяшканне і ў скверыку вязала кофтачку. Там жа на лаўцы спаў пасажыр, што забыўся, у які бок яму ехаць. I там жа, у скверы і на плошчы каля станцыі, хадзіла пажылая жанчына, гады яе выдавалі сівыя валасы, а постаць стройная, абцягнутая элегантнай сукенкай, цяжкаватай, не па пагодзе. Стаяў май, у скверыку расцвіла чаромха, але дзень быў па-летняму спякотны, хоць сонца ўжо і схілілася на вечар, вісела над затуманенымі дымкай квецені садамі.
Па вуліцы паўз сквер зрэдку праходзілі грузавікі, узнімалі пыл. Касірша сказала жанчыне:
– Ідзіце дадому, Аксана Паўлаўна. Што вам пыл каўтаць? У мяне – служба. Да наступнага рэйса – без малога гадзіна. Прыедзе ваш Ігар Арцёмавіч.
– Прыедзе, канешне. Але я пачакаю. Так мне спакайней. I я люблю глядзець, як людзі прыязджаюць. У Мінску, калі вучылася, я часта хадзіла на вакзал. Інстытут побач. Сяброўкі смяяліся: каго ты чакаеш? Нікога я ке чакала. Ігар тут працаваў. Божа! Як даўно гэта было!
Прайшлі дзве маладзіцы. Ветліва павіталіся:
– Дзень добры, Аксана Паўлаўна.
– Добры дзень.
Адышоўшы, жанчыны гаварылі паміж сабой.
– Доктарка мужа сустракае. Кожны раз – як з далёкай паездкі. А ён – яе. Як маладажоны.
– Але, старамодная пара. У наш час такія рэдкасць. Вунь мой, зараза, сустрэне хіба? Чакай – пасівееш. Вочы чарнілам залье – роднай жонкі не бачыць.
– Распусціліся мужыкі. Ды і бабы не лепшыя. Калі памруць такія, як наш дырэктар, хто дзяцей дабру-розуму навучыць?
Аксана Паўлаўна, праводзячы жанчын позіркам і адчуваючы, што яны гавораць пра яе, стоена ўздыхнула, сказала касіршы:
– Расце наш горад. Я многіх ужо не ведаю. У твар ведаю, а – хто гэта, дзе працуе...
– Дзіва што! Дванаццаць тысяч народу!
Доктар пасміхнулася. Маладая жанчына сказала пра дванаццаць тысяч так, як быццам гэта была бог знае якая лічба – мільён. А яна ледзьве не асуджала сябе. Пражыла тут трыццаць пяць гадоў, калі пачала працаваць урачом пасля інстытута, праз год-два ведала ўсіх, старых і малых, як у роднай вёсцы. Цяпер жа з многімі страчаецца як з незнаёмымі.
– Ды вы прысядзьце хоць. У бальніцы ж таксама на нагах.
– На нагах. Але там я не стамляюся. Я дома стамляюся.
– З унучкай?
– З унучкай? Не, Клава. Быць з унучкай радасць.
– Радасць-то радасць, але некаторыя вас асуджаюць: што вы малых ад бацькоў забіраеце, спачатку сынавых дваіх вырасцілі, цяпер даччына...
– Разумею, што гэта нядобра. Але жыць без Стаські не магу. Халодным потам абліваюся, калі падумаю, што ўвосень яе забяруць, у школу яна будзе хадзіць там, у ваенным гарадку, у бацькоў.
– Хто ваш зяць? Лётчык?
– Лётчык.
– На звышгукавым?
– Іншых цяпер няма,
– Нізавошта не пайшла б замуж за лётчыка. Калаціся перад кожным палётам.
– Да ўсяго, Клавачка, прывыкае чалавек.
– А вось жа вы... чаму вы так перажываеце? Хіба першы раз ваш Ігар Арцёмавіч едзе ў Мінск, калі загадчыкам райана быў, то штодня, можа, ездзіў.
– Цяпер ён хворы чалавек. У яго быў інфаркт.
– А вы не пускайце яго.
– Пра што ты кажаш, Клава! Не пусціць яго нельга. Для такіх людзей, як мой Ігар, бяздзейнасць – самае стрэсавае становішча.
Аксана Паўлаўна радавалася, што дзяўчына, якой пры яе камплекцыі варта было б не сядзець з вязаннем, а бегаць, памагае скараціць ёй час. Няпраўда, што яна любіць станцыі, вакзалы. Можа, некалі і любіла, калі самую цягнула кудысь паехаць – пабачыць свет. А цяпер нікуды ёй не хочацца. А чаканне блізкіх ператвараецца ў пакуты. Толькі цяпер яна зразумела жанчын, маці, якія пасля вайны выходзілі за сёлы свае і гадзінамі стаялі на дарогах, чакалі мужоў, сыноў.
Прыйшоў мінскі аўтобус.
Аксана Паўлаўна прагна ўзіралася ў вокны, шукаючы Ігара, праводзіла вачамі кожнага мужчыну, быццам за дзень Ігар мог пераўтварыцца да непазнавальнасці.
Выйшаў з аўтобуса высокі лысы стары ў парусінавым касцюме, трымаючы ў руцэ кепку і пацёрты да дзірак партфель. Пільна агледзеў яе, ажно неяк нядобра стала ад такой увагі – усё роўна што прасвяціў рэнтгенам.
Муж не прыехаў і гэтым аўтобусам.
У вялікай усхваляванасці пайшла на пошту, пазваніла ў Мінск сыну.
– Стась, бацька не заходзіў?
– А што, не прьгёхаў? Ды ну? Загуляў стары, загуляў. Я так і ведаў. Вясёленькі ён у мяне быў, архітэктарак маіх смяшыў.
– Сур’ёзна ты можаш гаварыць?
– Зрэдку магу.
– Во гэта праўда – вельмі рэдка.
– Мама, без такіх, як я, людзі скіслі б ад сумоты. Плесенню пакрыліся б, як гуркі ў бочцы, калі гаспадыня не змывае. Я адмываю людзей ад плесені. Паглядзела б ты на маіх архітэктарак – свецяцца.
– Дзе бацька?
– А я доўга стаю на дарозе, – праспяваў за сто вёрст ад маці Стась, бо ведаў, дзе яна чакае іхняга бацьку.
– Балбатун.
– Во гэта меткае пападанне. Здаюся і паведамляю з сур’ёзнасцю ТАСС... Твой дарагі супруг не ўзяў білета на аўтобус. Баявы партызан, а штурмам нічога не ўмее браць. I зброю не выкарыстоўвае, якую мае. Я з такімі дакументамі «Волгу» купіў бы.
– А карацей ты можаш?
– I пасадзіў я заслужанага пенсіянера на падарожную. Гадзіну назад. Так што не турбуйся, праз паўгадзінкі падкоціць татуля з вецярком, толькі ты не вельмі раўнуй, калі ўбачыш, хто за рулём. Ка-ра-ле-ва!
– Давядуць цябе твае каралевы.
– Давядуць, – уздыхнуў сын.
– Перад Валяй павініся.
– Вінюся. Штодня. Ды ў тваёй нявесткі твая натура.
– Пацалуй яе ад мяне.
– Пацалуеш яе...
– Малайчына яна ў цябе.
– Ды ўжо ж!.. Атэла ў спадніцы. Стараверка! Трыццаць пяць гадоў бабе, а заводзіцца, як новы «жыгуль».
Супакоеная Аксана Паўлаўна засмяялася.
– Цалую цябе, сын.
– Цалую, мама.
Можна ісці дадому. Не, не пайшла. Пастаяла, падумала і скіравалася на магістральную шашу. Пакуль стаяла там, зноў успомніла многа і зноў адчула нейкую неасэнсаваную трывогу. Дакарала сябе: гэта ўжо нервы, недаверлівасць. А ў жыцці яна магла лёгка расплакацца, але недаверлівай ніколі не была. Такім робіцца Ігар, употай лічыць пульс, колькі разоў бачыла, і гэта яе трывожыць. Ігар усе тры з палавінай дзесяткі гадоў, як яны разам, ніколі не думаў пра сваё здароўе, хоць двойчы ранены. Няўважлівасцю гэта не назавеш, проста моц жыцця, тая сіла, калі чалавеку здаецца, што ён бессмяротны.
Каля яе затармазіў чырвоны, што велікоднае яйка, «жыгулёнак». За рулём сапраўды каралева, жанчына з моднай прычоскай, нафарбаваная. Ды Аксана Паўлаўна ведала гэтую красуню – намеснік дарэктара запаведніка, доктар навук.
З задняга сядзення, па-старэчы крэкчучы, вылазіў Ігар Арцёмавіч з паўнюткім партфелем і такім жа поўным цэлафанавым мяшком.
– Дзякую вам, што падвезлі майго пенсіянера.
– Я падвязу вас дадому.
– Не, не, дзякую, мы пройдзем, – запярэчыў Кіпень. – У мяне ногі ацяклі, трэба размяць.
– Усяго добрага вам. Прыязджайце ў запаведнік.
– Прыедзем па ягады.
«Жыгулі» весела фыркнулі.
– Зноў стаяла, – папракнуў Ігар Арцёмавіч жонку.
– Аднаго больш не пушчу.
– Хе, прыгразіла. Весялей будзе з табой.
– I нагрузіўся, як мяшочнік.
– Дык у нас жа гэтага не купіш. Людзі спецыяльна ў сталіцу едуць. На аўтобуснай станцыі – не прабіцца. Натоўпы моладзі.
– I ты зноў пасаромеўся выкарыстаць сваё пасведчанне?
– Інваліда? Пасаромеўся.
Яны паспрачаліся, каму што несці. Аксана Паўлаўна паважыла, што цяжэй, і забрала ад мужа партфель.
– У цябе няправільная метода лячэння пасляінфарктніка. Мне трэба трэніравацца.
– Натрэніраваўся за дзень. Уяўляю.
– Знаеш, у чым бяда? Я не пасаромеўся. Я пабаяўся. Гэта мяне апошні чао проста гняце, Аксюта. Для мяне гэта ганебна. Я вучыў іх, выхоўваў. I я цяпер баюся іх, сваіх вучняў. Можаш уявіць? Даўно яшчэ, гадоў дзесяць назад, убачыў, калі вось такі малады, інтэлігентны, як наш Стась, узяў старога за каўнер і вывеў з чаргі. Тады я абурыўся, умяшаўся, але хутка забыўся – я ўмеў дараваць маладым іх грахі. А цяпер, калі трэба сунуцца з пасведчаннем, уяўляю сябе на месцы старога – і ў мяне ўзнімаецца ціск. Каб, крый бог, такое здарылася – гэта была б надзвычайная стрэсавая сітуацыя. А я баюся яе. Не за здароўе сваё баюся. За яго, за таго маладога, якога я вучыў. Здаецца, што адбылося б крушэнне ўсіх маіх ідэалаў, веры ў тое, што я трыццаць гадоў сеяў добрае, вечнае... А ўяўляеш, чаго варта адна думка, што ты пражыў дарэмна. Жах!
– Нельга абагульняць гэтак. Сам казаў: будзь гатова, што ў любы дзень ты можаш сутыкнуцца не толькі з дурнем, нахабнікам... які можа вывесці старога з чаргі... але і з больш подлым прадстаўніком рода чалавечага.
– Сказаў я за сваё жыццё многа высокіх і правільных слоў. Можа, ад таго я цяпер і бездапаможны, што жыў ідэалістам.
– Ды не, Ігар, не. Не прыніжай сябе. Які ты ідэаліст? Ты жыў змагаром. I цяпер... Як ты з’ездзіў?
– За білетам лезці з пасведчаннем я пабаяўся таму, што перад гэтым мне такі стварылі стрэсавую сітуацыю. У абкоме. Вучань мой. Такі прыемны з выгляду. Ветлівы. Ружовенькі. I слухаў уважліва. Нарэшце, думаю, знайшоўся чалавек, які разумее... I раптам ён кажа: «А хіба не ўсё роўна яму цяпер, адновяць яго ў партыі ці не адновяць». Аляксея Іванавіча! Як ударыла! Кроў у патыліцу. I я спалохаўся, Аксюта, я спалохаўся. Гэта ганебна: у такі момант думаць пра сябе.
Аксана Паўлаўна спынілася, паставіла партфель на зямлю.
– Адпачні.
Яна ўявіла, што перажыў муж, і спалохалася за тую сітуацыю, якая шчасліва мінула.
– Ганебна знаеш што? Што я не здолеў нават абурыцца. Не, я сказаў яму: мне не ўсё роўна... нам, сябрам яго, вучням... і сям’і яго. I да яго такі дайшло. Ён павёў мяне да старшыні парткамісіі. Новы. Немалады. Можа, і вайны захапіў. Зацікавіўся, здаецца, па-сапраўднаму. Здзівіўся і абурыўся: дваццаць гадоў як чалавек рэабілітаваны, а ў партыі не аднаўляюць. Чаму? Сапраўды, чаму? Ніхто не ўзяў на сябе адказнасці. Во ў чым наша няшчасце. Павёў мяне старшыня да першага. Во дзе я яшчэ раз паверыў у партызанскае наша брацтва. Іван Яўцеевіч сам партызаніў. Адвёў я з ім душу. Весяльчак. Гумарыст. Расказваў, як яго Фёдараў... той, славуты... хацеў расстраляць. Прадстаўніка ЦК камсамола...
Ігар Арцёмавіч асекся: мімаволі падвёў да трагедыі Шабовіча. Спахапіўся.
– Пайшлі. Прагаладаўся я. Чым будзеш карміць?
Аксана Паўлаўна падняла цяжкі партфель.
– Твой ласунак. Каша грачнёвая.
– Няўжо з салам?
– З салам.
– Дзе ты крупы дастаеш? Я забыўся, калі бачыў грэчку на прылаўках.
– А я хабар бяру ад аднаго хворага толькі грэчкай, больш нічым, – засмяялася доктарка. – Ад старшыні райспажыўсаюза. Павел Іванавіч, грэчка будзе – гарантую сто гадоў жыцця. I што з Аляксеем Іванавічам?
– Выносяць на наступнае бюро. Памёр Ман камуністам – і будзе жыць камуністам. Хораша сказаў сакратар. Камуністамі мы паміралі і ў блакадным лесе, і на фронце, і ў Варкуце... Камуністамі павінны застацца...
У двары дома, драўлянага, угледжанага, іх сустрэла шасцігадовая ўнучка Стася. Хітрая лісічка. Кінулася на шыю.
– Дзядзюлечка прыехаў!
Выдумка дзядзькі Стася. Навучыў некалі свайго сына называць дзеда не дзядуля, а дзядзюля; камандзір брыгады Цімох Дзядзюля ў тыя гады быў частым госцем у іх доме. I Дзядзюля пасля смяяўся: «Быў адзін Дзядзюля, сталі два. А ты кажаш – радзее наша брыгада».
Малая атрымала новую ляльку і машыну, пабегла хваліцца падарункамі.
– Даканаеце вы мяне цацкамі. Усюды цацкі: у доме, у двары, на градах. Нашэсце нейкае.
– Няхай цешацца дзеці, у нас з табой не было.
– Пацехі ім на адну гадзіну, а пасля валяецца...
За абедам Ігар Арцёмавіч сказаў:
– Ксюта, паедзем у выходны на магілу Стася, даўно не былі.
Колькі разоў за іх доўгае сумеснае жыццё сказаў ён гэтыя словы, і кожны раз яны расчульвалі Аксану гэтак жа, як і тады, калі сказаў іх упершыню яшчэ ў партызанах, пасля блакады. «Аксана, з’ездзім на магілу Стася». Яна тады ледзьве не задыхнулася пад абвалам пачуццяў, вельмі складаных. Яны не былі яшчэ мужам і жонкай. Ман не адпусціў іх адных, даў для суправаджэння дзесятак лепшых коннікаў.
Памаўчаўшы, Аксана Паўлаўна паклала сваю руку на мужаву:
– Дзякую табе, Ігарок.
– Ну, што ты, – збянтэжыўся ён, так бянтэжыўся кожны раз.
Прыбраўшы са стала, сказала з гаспадарчай буднічнасцю:
– Ты адпачні, а я прапалю цыбулю. Дружная вясна ў гэтым годзе.
Ігар Арцёмавіч сеў на канапу, па-дзіцячаму падкурчыўшы босыя ногі, уключыў «Спідолу» і пад ціхую музыку непрыкметна заснуў.
Прачнуўся ад адчування, што на яго нехта глядзіць, чужы. Расплюшчыў вочы і ўбачыў перад сабой лысага чалавека з маршчыністым тварам, але дзябёлага яшчэ ў паставе.
Заходзіла сонца. Біла ў вокны. I лысіна ў незнаёмага была ненатуральна ружовая.
Нейкі нядобры халадок штурхнуў у сэрца. Але ён папракнуў сябе:
«Што гэта ты, людзей пачаў баяцца?»
Спусціў ногі, пашукаў тапкі на падлозе, не адразу намацаў іх.
– Здароў, камісар, – фамільярна гукнуў незнаёмы.
– Добры дзень... вечар... але, ужо вечар, я заснуў...
– Пастарэў і ты. Не пазнаеш?
– Не пазнаю.
– Золатаў. Помніш?
«Золатаў!!! Сню я? Адкуль? З таго свету?»
Кроў ударыла ў патыліцу, зазвінела ў вушах. Моцна забалела галава. А сэрца... як адарвалася ад сасудаў і кідаецца ва ўсе бакі, балюча б’ецца аб сценкі грудной клеткі. Так нядоўга і да інфаркту. А другі трагічна канчаецца, ён добра гэта ведае, пражыў з урачом.
Ігар Арцёмавіч спалохаўся.
«Прэч, нячыстая сіла! Аксана! Аксана! Дзе ты? Хутчэй сюды! Уратуй мяне ад гэтага чалавека! Толькі ты, толькі ты можаш уратаваць».
Не, Аксану нельга клікаць! Аксана не павінна бачыць забойцу Стася!
Хацеў падняцца, але сілы не хапіла.
– Пастарэў ты. Няхай я... А ты дзетак вучыў... спакойная работа.
– Што табе трэба ад мяне?
– Што мне трэба ад цябе? – Золатаў узяў каля стала крэсла, паставіў пасярод пакоя, сеў на яго трывала, яўна разлічваючы на доўгую гаворку.
– Што ты так няветліва? Адразу ў лоб. Так старых знаёмых не сустракаюць. Чаю прапанаваў бы. Спякотны дзень...
Не, ратунак ад гэтага чалавека адзін – моўчкі падняцца і выйсці ў сад, да Аксаны. Бліжэй да Аксаны! Даць зразумець, што гутарыць з ім не намераны і бачыць яго не жадае. Няхай ідзе прэч! Няхай згіне з вачэй!
Сабраў сілы, падняўся. Але Золатаў загарадзіў дарогу да дзвярэй. Раскінуў доўгія ногі. Глядзеў нахабна, здзекліва, з ухмылкай, задаволены, што ашаламіў сваім з’яўленнем. Напэўна, думаў: вы мяне пахавалі, а я... вось я, любуйся, камісар!
Ігар Арцёмавіч не адважыўся прайсці міма яго, усё роўна як баяўся зачапіцца за яго ногі. Адступіў у бок ад канапы, на якой сядзеў, да дзвярэй у спальню.
«А што гэта я баюся яго? Няхай ён баіцца! Ён павінен баяцца мяне! Забойца і здраднік! Кіну яму ў твар! Але спакойна, Ігар. Спакойна. Табе нельга хвалявацца. Тваё жыццё – у спакоі».
Глядзеў на выхадныя дзверы. Не хацеў, каб Аксана ўбачыла гэтага чалавека. I хацеў, каб яна ўвайшла, тут жа яна, побач, на гародзе. Толькі яна можа ўратаваць, неаднойчы ратавала.
– Дык што табе трэба?
– Не палохайся. Нямнога мне трэба. Тваё пацвярджэнне, што я быў у атрадзе. Я ваяваў... А потым прайшоў усе кругі пекла. Лагер нямецкі... Лагер савецкі...
Ігар Арцёмавіч адчуў, што яго павяло, калыхнуліся зялёныя кветкі на шпалерах, расплыліся. Ён абапёрся рукой аб касяк дзвярэй.
– Ты ваяваў? З кім?
– Як гэта – з кім? А-а, ты пра палон? А ты ведаеш, хто адаслаў мяне туды? Бандзюга з нямецкім прозвішчам. Ён спіхнуў мяне ў Каменцы з саней. Ударыў нагой. Гэта ты ведаеш?
– Гэта я ведаю. Аляксей Іванавіч сказаў...
– Сказаў? Тады ж?
– Ён не сумняваўся, што Шабовіча, – азірнуўся на дзверы – не пачула б Аксана! – ты застрэліў. Твой Іваноў пацвердзіў гэта. Больш таго – сказаў, што і Брагінскага ты... Завошта?
– I вы паверылі ўгалоўніку?
– Не было б пацвярджэння. Праз тры дні немцы блакіравалі лагер. Ты выдаў! Ты! Ты прывёў іх! – не вытрымаў, сарваўся на крык.
У галаве звінелі званы. Разумеў, што ціск падскочыў да неверагоднай лічбы, прасіў сам сябе:
«Супакойся, калі ласка. Прашу цябе. Скажы спакойна. Растапчы яго спакоем. Выкінь і забудзь».
– Але не такія мы дурні былі, як табе здавалася. На дапамогу паклікалі Дзядзюлю. Зрабілі лавушку фашыстам. Ты і твае новыя начальнікі не разлічвалі на такія сілы. Далі мы вам па мордзе. Палажылі... Колькі? Ты больш дакладна ведаеш. Канешне, і сваіх людзей страцілі. Адзінаццаць чалавек. Матрона загінула... Мяне раніла... Але дзіўна... зараз мне дзіўна, што і пасля гэтага ты ацалеў. Не шлёпнулі цябе. Цэнны ж ты для фашыстаў чалавек быў! Што ты прадаў яшчэ? Як расстрэльваў у трыццаць сёмым? На табе ж кляйма няма дзе ставіць, так ты абліты крывёю. Лагер, кажаш? Нямецкі... пасля савецкі? А чаго ты хацеў – узнагарод? Цяпер прыйшоў за ўзнагародай?
Золатаў падняўся. Лысіна яго з ружовай стала сіняй. Грэбліва скрывіўся.
– Стукнуў бы я цябе, ды час не той...
– Стукні! Я апошні, каго ты можаш стукнуць! Цяпер я ведаю, хто пасадзіў Аляксея Іванавіча. Ты! Яго абвінавацілі ў сорак шостым у выдачы немцам атрада НКУС. Каго ён выдаў? Цябе? Ты і адтуль, з лагера, забіваў нашых. Мы пайшлі да Цанавы. Пяць камандзіраў... Дзядзюля павёў. Нарком выгнаў нас, пагразіў пасадзіць. «Вы ўсе выдавалі мае атрады». Яго атрады! Яны слаба рыхтаваліся. I такія камандзіры, як ты, пасылалі людзей на смерць.
«Навошта я кажу яму гэта? Ён па-ранейшаму нахабна ўсміхаецца. Але няхай ведае, няхай ведае... I не ходзіць за пацвярджэннямі. Але што гэта са мной? Я не бачу яго. Ён расплыўся... I ўсё плыве...»
Так, усё паплыло. Апошняя свядомая думка: вярнуцца на канапу. Абапіраючыся рукамі аб сцяну, ён дабраўся да канапы. Здолеў сесці асцярожна. Але тут жа праваліўся ў бездань. Галава адкінулася на спінку канапы. З горла вырвалася хрыплае бульканне.
Золатаў наблізіўся, надзеў акуляры, уважліва разгледзеў былога камісара, які нейкі час захапляўся ім, чэкістам, крыва пасміхнуўся, прысеў, выцер доўгія рукі аб парусінавыя штаны, калені пацёр і... нячутна ступаючы, выйшаў.
Праз нейкі момант у пакой ускочыла малая Стася, гукнула:
– Дзядзюля! – але тут жа пагразіла сабе пальчыкам. – Ш-ша, спіць. – Ды пачула дзіўны ненатуральны храп і спалохана кінулася на гарод.
– Бабулечка! Дзядуля памірае.
Аксана адразу, па сінюшнасці лба, шыі, вызначыла: інсульт. Дзейнічала без панікі, як урач. Пазваніла ў «Хуткую». Зрабіла ўкол.
Ігар Арцёмавіч на нейкі момант апрытомнеў. Але ў яго адняло мову, паралізавала левую палавіну цела.
Прыехалі ўрачы «Хуткай». Аказвалі першую дапамогу. А ён лавіў Аксаніну руку і паказваў на яе пярсцёнак. На гэта звярнулі ўвагу.
– Ён хоча нешта сказаць, што звязана з вашым пярсцёнкам, Аксана Паўлаўна.
– Ігарок, родны мой? Што? Што табе мой пярсцёнак? Не магу зразумець.
Тады сказала спалоханая Стаська, якая зашылася было ў куток за шафу і плакала там:
– Дзядулечку забіў фантамас.
– Які фантамас? – і тут жа перад вачамі паўстаў лысы, што выйшаў з аўтобуса і ад позірку якога ёй стала нядобра. – Пра каго ты кажаш, Стасюлік?
– З дому выйшаў лысы такі, страшны...
– Золатаў! – крыкнула Аксана Паўлаўна, здзівіўшы калег. – Золатаў! Яго забіў Золатаў!
Магчыма, Ігар Арцёмавіч пачуў жончыны словы, бо выпусціў яе рукі і заплюшчыў вочы.
Праз два дні ў абласной газеце з’явіўся некралог: «Раптоўна памёр персанальны пенсіянер...»
I маладыя нават не чыталі скупыя радкі біяграфіі партызанскага камісара. I нікога не цікавіла прычына яго смерці: усе старыя паміраюць раптоўна.
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
|
2009–2020. Беларусь, Менск.
|
|
|
