РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Цётка
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Успаміны з паездкі ў Фінляндыю
У дарозе
На станцыі Ганілля
У Кюмеляйна
Будні дзень у фінаў
Што ядуць фіны
Нядзеля
Фінскі народ
НА СТАНЦЫІ ГАНІЛЛЯ
        Цягнік затрымаўся, ледзь толькі мы выскачыць ды чыноўнік пошту аддаць – здолелі, як машына ўжо засвістала і пайшла. Станцыя малая, ніхто не прыехаў, акрамя нас. Вечар блізка, а да таго Лотала, куды нам трэба ехаць, яшчэ вёрст дванаццаць. Якую тут раду чыніць, каб каня дастаць? Шукаем у кніжцы, як будзе па-фінску конь, нашлі: хэвонен. Хай сабе і «хэвонен», але далей што? Ажно бачым, паводдаль нейкі чалавек на воз збаны ад малака пакуе. Мы да яго: і рукамі, і нагамі, і носам гаворым, выкручваем, паказваем на мігі, што нам патрэбна фурманка. Чалавек уважна паўглядаўся на нашы гігі-мігі, нешта забарматаў па-свойму і пайшоў кудысь спакойна.
        Думаем: справа дрэнная – яму не да нас – сваю работу, пэўна, мае. Вярнуліся на станцыю: праз аконца сівенькі чыноўнік у акулярах выдае газеты, дзетак, як жмыру, набралася, кожнае падыходзе ў чарод, пекна паклоніцца, возьме газеціну, зноў паклоніцца і выбягае са станцыі. Куды ж ізноў да так занятага чалавека падыходзіць і дурыць галаву, ды яшчэ не ўмеючы гаварыць па-фінску. Як тут даць рады? Ажно дзверы скрып –той самы чалавечак, у каторага мы пыталі, ды яшчэ з нейкім высокім ні то чыноўнікам, ні то панам пекна ўбраным, ідзе, на нас рукой паказвае. Пан падышоў да нас і, вельмі дрэнна па-расейску гаворачы, стаў дапытываць, чаго нам патрэба. Значыцца, той чалавек, аб каторым мы думалі, што і ўвагі на нас не звярнуў, пабег да гэтага пана і прывёў, каб ён з намі разгаварыўся. Мы сказалі, што нам патрэбна фурманка, пан растлумачыў чалавеку па-фінску, а той зараз зноў кудысь скрыўся. Праз мінут дзесяць пад’ехаў малады хлопец. Пан нам сказаў заплаціць тры маркі – цана сталая. А той чалавечак, што столькі фатыгаваўся для нас і ў наш бок не глядзеў – ізноў свае збаны пакаваў у воз, не чакаючы ніякога дзякуй. Усе фінчыкі такія, як мы пасля праканаліся. Кожны фінчык лічыць абавязкам сваім, а не ласкай – памагчы бліжняму ў патрэбе, усё роўна якой ні ёсць веры або нацыі.
        Нам раней сказалі, што фінчыкі вельмі не любяць рускіх, бо правіцельства страшэнна іх прыціскае, але яны, відаць, бачаць розніцу паміж правіцельствам расейскім і расейскім народам, а калі і маюць што ў сэрцы, то культурнасць іх душы ім не пазваляе абысціся груба з госцем – чужынцам, прыехаўшым паглядзець на іх край і народ.
        Мы селі ў санкі, падзякаваўшы фінам за іх увагу да нас, і паехалі. Зараз звярнулі ўправа. Пачаўся лес. Дарожка вузенькая адна толькі ішла, каторай мы ехалі, а так ні дарожкі, ні сцежачкі, ні следу людскога. От, барані Бог, завея, а чалавек мала абазнаны з мейсцам папаўся ды збіўся з дарогі – аман у гэтых лясах. Дзіўны край, думаем у душы, а вочы з цікавым пералякам разбягаюцца ўвокал. Хочацца як найшырэйшы абраз гэтага фінскага лесу захаваць для ўспаміну ў хвіліны, вольныя ад працы...
        Наш фурман сядзіць, як шэры каменьчык, твар халодны, спакойны, светлыя вочы нерухома глядзяць на скалы. Дасталі цукеркі, пачаставалі фінчыка. Узяць – узяў але неяк машынальна, як бы то нічога яго не абходзіла.
        Пачало цямнець. Лес ані крышку не змяніўся, толькі здалёк паказаўся чырвоны вугол нейкай будыніны.
        – Лотала, – ткнуў пальцам вазніца. Мы ажно прыўсталі на санках. Конік борзда ўзбег на горку, перад нашымі вачыма вылынаў фальварачак, дом вялікі ў цёмна-вішнёвы колер вымалёваны, вокны вялікія з зялёнымі аканіцамі, сам дом на два канцы, ганак ашклёны, на гары такія ж вялікія вокны і малы ганачак, далей будынкаў з восем увокал параскіданы.
        – Дзяў-дзяў! – выскачыўшы, пераняў нас сыты, маленечкі, жоўценькі сабачка. Гэткія самыя сабачкі блізка што ў кожнага гаспадара мы пасля спатыкалі, чуткія яны, звяглівыя, але не кусаюцца.
        Ад’ехаўшы з паўвярсты, мы зноў такі ж самы фальварачак убачылі, а там – справа, злева – на вярсту, а то і далей, і бліжэй усё фальваркі і фальваркі. Дарожка – вуліца пайшла крута, так што блізка міма ўсіх сяліб прыйшлося праязджаць. Сэрца – тук-тук – адзывалася мацней каля кожных варот, здаецца, гаварыла: тут-тут затрымаемся, але вазніца, нерухома седзячы, далей вёз і далей. Дарожка вузенькая то ўправа, то ўлева паварочывала, адны сялібы хаваліся за горкамі, другія – выхіляліся з-за далінак. Перад сабой убачылі мы за якую вярсту вельмі пекны дом на гары пасярод высокіх дрэў. Дом усё блізіўся і блізіўся, а мы набіралі пэўнасці, што дык жа там жыве Кюмеляйн, да каторага едзем. Ужо, па праўдзе сказаць, нават смакавалі, як гэта будзе цёпла, добра і пекна. Раптам хлапец скруціў улева на малое панадворка пад паветку.
        – Кюмеляйн! – паказаў рукой на шэры дом у другім дзядзінцы вазніца. Зразу спужалася думка, хоць дом Кюмеляйна вельмі добры быў – проста фальварковы нашага багатшага шляхціца. Нечага чакаць – хоцькі не хоцькі вылазім, хоць усё паглядаем яшчэ на гэны пекны дом, каля каторага мы перш былі пэўны, што затрымаемся, стаіць ён усяго ад нас на якіх крокаў сорак і як бы дражніцца. «Вязі, вязі!» – нешта ўнутры быццам просіць вазніцу. Але ён ужо з нашымі клумкамі стаіць на парозе і чакае, пакуль мы не падыдзем, каб разам увайсці ў хату.
        Адчынілі дзверы, увайшлі: хата цёплая, відная, прасторная міла прывітала нас. Людзі за сталом сядзяць, каву з булкай п’юць. Машына краўцоўская стаіць, сталярскі варштат. Пачынаем гаварыць, ніхто ні слова, бачыма, не разумее, у кніжцы пачынаем шукаць слоў фінскіх: натыкаемся, як па-фінску будзе ас званковы, як называюца розныя дарагія віны, як лёкай, але як папрасіцца на начлег – такіх слоў няма: мусіць, то кніжка толькі для вялікіх паноў пісана. Толькі малая паўтарагодняя дзяўчынка, здаецца, найлепш нас разумее: засмяялася, кіўнула галоўкай, узяла ад нас цукерак, смокча і зычліва ў наш бок паглядае. А так – усе спакойна сядзяць, ядуць, як бы не чужыя падарожныя людзі сюды ўвайшлі, а толькі крыху халоднай пары цераз адчыненыя дзверы ўвярнула, і ўсё тут. Адно да другога толькі часамі памалюсеньку скажа якое слова. А тут цямнее, думаем: вазніца зараз ад’едзе – начуй пасля хоць у лесе.
        Пачынаем мігамі паказваць на ложка, што хочам спаць, на хлеб на стале, – што хочам есці. Нічога! Проста людзі нейкія бязбожныя, без сэрца, ані варушацца з месца. Адно бабы памалу кратаюцца каля гаспадаркі: адна нешта пачынае варыць, другая выйшла з вёдрамі па ваду.
        Як жа тут вам паказаць яшчэ, думаем, што мы хочам у вас застацца? Плацім возніку і паказваем, махаючы рукамі: «Ганілля, Ганілля», – значыцца – едзь сабе, едзь, а самі сядаем на свае куфэрачкі і мігамі кажам, што на іх будзем спаць. Кабета, выйшаўшая з вёдрамі, вярнулася, падышла да старога дзядулі і нешта сказала, на нас гледзячы. Тады старэнькі ўстаў, узяў нас за рукі, нешта па-свойму загаварыў і павёў нас з хаты праз сенцы ў другі канец дома.
        Адчыніў дзверы, і мы ўвайшлі ў два пакоікі чысценькія, цёпленькія, як вуллі пчаліныя, сцены выклеены блакітным паперам, падлога памалявана, камоды, крэслы стаяць, на стале шыдэлковая сарвэта, у вокнах фіраначкі. Бухае агонь у печах, адна кабета ложкі нам сцеле, а другая – нясе каву, масла, пірагі, вараныя яйкі. Вады прынеслі мыцца, ручнікі чыстыя павесілі, відно, што ўсё нарыхтавана ўжо для нашага начлегу.
        Яшчэ не ўспелі мы пасіліцца, як увайшла бабуля, прывіталася з намі па-расейску ды кажа: «Кюмеляйны па мяне прыслалі, каб з вамі разгаварыцца, бо яны не ўмеюць па-расейску, а я дзесяць гадоў таму назад служыла ў Пецярбургу за кухарку – дык крыху прылажылася».
        Зараз уся сямейка Кюмеляйнаў сабралася. Мы ўсе паселі, бабулю пасадзілі пасярэдзіне, дзядуль падкінуў у печку дроў, і пачалася гутарка. Найперш гаспадары сказалі праз бабулю, што годзяцца, каб мы ў іх жылі, абяцалі тое а тое даваць есці і столькі а столькі назначылі плаціць. Цана была такая малая, што прыйшлося толькі зразу згадзіцца на яе і пекна падзякаваць. Пасля расказалі, колькі ў іх сямейцы чалавек і хто дзе жыве. Даведаліся мы, што старшы сын у Амерыцы, паказалі нам яго фатаграфію. Бацька, гэты самы дзядуль, аб каторым раней успаміналі, стукнуўшы пальцам у партрэт сына: «Хюве пойка!» – сказаў, – харошы хлапец, значыцца. Маленькі хлопчык Таўно, думаючы, відаць, нам дагадзіць, спранжыновага ваўчка пусціў. Прынеслі цукеркаў поўную талерку, бо, як пасля даведаліся, стары Кюмеляйн трымае крамку. Бабуля-каваліха, адвітаўшыся, запрасіла да сябе ў госці, а калі патрэба будзе аб чым пагаварыць, то каб па яе падсылалі мы, але хіба такой патрэбы не будзе, сказала на астатак, бо вернецца дачка Кюмеляйна, што паехала да мястэчка, а яна ўмее крыху гаварыць па-расейску: у іх з Харкава так рок жыла нейкая паненка – Мар’я Васільеўна, дык ад яе Мары навучылася
         Праўда, і стары дзядуль Янко некалькі слоў знаў па-расейску, ды, відаць, яшчэ хацеў павучыцца, бо, ходзячы па пакоіку, тыкаў пальцам у кожную рэч і дапытаваў: «Руські?» Мы казалі: печ, стол, лямпа, крэсла, а ён нам кожную гэткую рэч называў па-фінску. Пасля – на дабранач, сказаў: «Хювэсці!» – значыцца – усяго добрага, і выйшаў.

Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.