РАЗДЗЕЛ XX Яны сядзелі ў адным глыбокім-глыбокім крэсле... У прыцемку пакоя лямпа ледзь прабівала праменні праз глухі абажур; са сцен, як праз цёмную ваду, глядзелі на іх размытыя твары. А за акном, за яго замарожанымі шыбамі, стаяў халодны поўны месяц і таксама глядзеў на іх праз зарасці алмазных пальм, зор, кветак дзівоснай чаканкі па срэбру. - Ну што, мой родны, што, мой хлопчык? Такой пяшчоты ў яе голасе ён яшчэ ніколі не чуў. І яго рукі, што дагэтуль падтрымлівалі цяжкі вузел яе валасоў, цяпер слізганулі ўніз і абнялі тонкія плечы. Яны былі такія жаданыя і маленькія і тонкія, гэтыя плечы, такія тонкія і маленькія і жаданыя былі яны... - Кветка з шэраню, - бязгучна сказаў ён, глёдзячы на яе закінуты твар. - Месяц мой Месяцовіч... Пальцы мае. Яму здалося, што яна вось-вось расплачацца. - Пойдзем адсюль, - горача і ўмольна сказаў ён. - Калі б у мяне, хоць пяць год... Пайшла б не думаючы, адразу. - Буду чакаць. Усё адно не пайду. Няма ад вас дарогі. - Гэта па-беларуску?. - Гэта па-чалавечы, - ціха і ўладна сказаў ён. - I вы - лепшая за ўсіх. Грудзі яе сутаргава пашырыліся, уся дрыжучы, яна адкінулася ад яго і абвяла дзікаватым позіркам сцены, лікі на іх, італьянскі стол. Словы, якія яна сказала потым, вырваліся, здаецца, з самага, сэрца: - Андруша, мілы... Як я сябе ненавіджу за ўсё гэта, - і павяла слабай рукой: - Як ненавіджу. - Не смейцё. Вы... дарагі чалавек. Ёсць вы ў свеце - і свет не пустыня. У яго дрыжалі рукі, звінела ў галаве. А яна гладзіла яго валасы. Дзіўна, але ён, абдымаючы яе ўсю, не адчуваў да яе ніякай цягі. Толькі ўсхваляванае заміранне ў грудзях і неймавернае шчасце, што яна поруч. Быццам была забарона на ўсё астатняе, пакуль месяц не ўпадзе на іх першым промнем. I гэта не здзіўляла яго. Яе пашыраныя вочы глядзелі на яго мякка і спачувальна: - Дык вы так мяне кахаеце? Андрэй увесь здрыгануўся. I тады, з вільготнымі вачыма і небывалай ласкай у голасе, яна сказала: - Ну што мне з вамі рабіць, мой родны. Відаць, нічога не зробіш. Прыклала вузкую далонь да яго грудзей, злева, і сказала: - Бедны... Ну, ідзіце ў той пакой... Ідзіце. ...Ужо лежачы на тахце ў суседнім пакоі, ён з заміраннем сэрца чуў гукі, што даляталі з гардэроба. Упаў туфель... Не, нешта здарыцца... Нешта перашкодзіць... Другі туфель... Гэта немагчыма... Шолах сукні. А потым грудзі яго перарывіста ўзняліся. У цемры плыло насустрач яму нешта празрыстае, невыразнае ў косых праменнях месяца. Прывід набліжаўся. I ён працягнуў руку ў цемру, насустрач яму з такім лікуючым чаканнем, што, здавалася, сэрца разарвецца ад шчасця. Нахілілася. Дакранулася да яго нечым абвалакальным, як воблака. А потым прылегла, і Андрэй адчуў, як пабеглі па яго цёплым плячы яе валасы, як падаліся яе грудзі, адчуў усю пяшчотную прахалоду яе бязважкага цела аж да маленькіх, цвёрдых пальчыкаў ног. Ён павярнуўся на бок і паклаў руку ёй на спіну. I ад гэтай прахалоды ток пабег па яго целе. Убачыў блакітны, трохі больш за ўсё астатняе асветлены нос, цёмныя прадонні насцярожаных вачэй і пацалаваў... ...Свежы, як падснежнік, смак яе рота. Адчуваў яе на ўсю даўжыню яе вузкага і моцнага цела, бачыў снежныя грудзі. I, адразу за мурашкамі ад яе прахалоды, усё нутро яго пакутліва пацягнулася да яе. Быццам шукаючы ў яго паратунку, уся дрыжучы, яна прыціскалася краёчкам вуснаў і скроняй да яго пляча, і тады ён абняў яе так, быццам хацеў усімі грудзьмі ўвайсці ў яе грудзі. Дрыжалі на шыбах бліскучыя іскры, і снежная папараць схілялася на іх, і такога не было ніколі і ні з кім, а яна была як першая і пажаданая больш за ўсіх. ...Уся цёплая, яна ляжала ў яго абдымках. Рукі лашчылі яго галаву. А ён у нямой і бясконцай удзячнасці цалаваў гэтыя рукі, і яны, ды яшчэ грудзі, уздрыгвалі пад яго пацалункамі. I яму здавалася, што гэтага больш ніколі не будзе, і таму ён спяшаўся. - Ніколі ні з кім? - шэптам спытала яна. - Ніколі. - I я ніколі. Слухай таямніцу. - Ну. - У мяне агіда да мужчын. Яны занадта многага хочуць. - А я? - Ты не. Ты заўсёды робіш тое і так, як я хачу. Цалавала яго. Кароткія пацалункі ў куточкі вуснаў і ў плечы, ад якіх яму хацелася плакаць, як юнаку. Ён не ведаў, колькі мінула гадзін, але ён з захапленнем і болем адчуваў, як сплывае час. Быццам жадаючы абараніць яе ад цемры, ён трымаў яе ўсю моцнымі далонямі, як апошнюю надзею сваю. I яна, як разумеючы гэта, супакойвалася. Уздыхнула, прынікаючы да яго. Андрэй убачыў, як, дрыжучы, пачалі змяжацца яе веі. I тады ён прыпаў вуснамі да яе скроні - зусім блізка, каб яна адчула цёплы подых і заснула, як гэта робяць дзеці. I яна заснула. Абапёршыся на руку, ён доўга глядзеў на яе. Гадзіннік мякка прабіў дзве. Блакітнае месячнае сяйва падала на закінуты, з выразам смяротнай мукі і шчасця, твар спячай. Ён глядзеў доўга. Ірына ледзь чутна прастагнала ў сне. I тады яму здалося раптам, што яна памірае. У жаху ён прынік вуснамі да яе рукі, і адразу гэтая рука сутаргава працягнулася да яго і супакоілася, дакрануўшыся да яго грудзей. - Дзякуй богу, - сказала яна. - Мне прыснілася, што гэта сон. Яна змежыла вочы: - Мне падабаецца, як ты робіш са мною. Калі мне лепей за ўсё - мне здаецца, гэтаму не будзе канца... Сэрца разрываецца, як у птушкі над морам... Ад радасці... А бераг бачны, але бясконца далёка... Пацалуй мяне. Тут. Я вельмі кахаю цябе. Ён пацалаваў, правёў вуснамі ніжэй і прынік там, дзе шыя пераходзіць у грудзі, да ямкі. - Тут жыве душа, - сказаў ён. - Вось я дакранаюся да яе вуснамі. - Трымай іх лепей каля майго рота, каб часам яна не вырвалася, калі ты... Гэта было нейкім насланнём. Пакой пачынаў круціцца, а потым знік некуды, і ўсё запаланіла срэбнае месячнае святло. - У цябе зараз месяц быў паўсюль? - спытала яна. - Паўсюль. - I пакой знік? I ўсё было срэбным? - Усё было срэбным. Яна ўздыхнула: - Усё срэбнае-срэбнае. Я памірала тройчы. - I я. - Нашто ты так? - Я баяўся хоць на хвіліну выпусціць цябе з рук. Баяўся, што знікнеш. - Вось як гэта, - шапнула яна. - І падумаць толькі, што так позна... Ён схіліўся над ёю і дакрануўся вуснамі да яе дрыготкіх вей. Веі былі мокрыя. - Цябе павінны вельмі любіць, - сказала яна. - Я ніколі не чула, каб нехта пра кагось гаварыў з такой пяшчотай, як пра цябе... Некалькі чалавек... А твой Яніс так хваляваўся, што запаліў цыгарэту з фільтрам не з таго канца... Сказаў, што адзіны чалавек, з якім я буду вельмі шчаслівай, - гэта ты. Ён любіць цябе. Напэўна, як усе. - Мяне многія не любяць. - Жанчыны. Тыя, што не з табой. Гэта нічога. Усё адно знойдуцца для цябе лепшыя, чым я. - Нашто ты мучыш мяне, - казаў ён, цалуючы яе. - Лепшых не будзе. - З цябе збудзецца паэт. I я, калі дажыву да старасці, буду радавацца. - Я ім буду... Калі ты будзеш са мной. Тады ў мяне на ўсё хопіць сілы... - Ты стаў лепшы. Раней у вершах была гэткая венявіцінаўская незасмучанасць, а зараз мора пачуццяў. Яго баішся... Як і ў жыцці. Вось тут. У забыцці ён вадзіў шчакою па яе абліччы і грудзях: - Ты прыўкрасная. Каб ты толькі была са мной. Я быў бы табе вельмі верны, вельмі пяшчотны... да канца. - Я ведаю. Жанчыны заўсёды ведаюць, што іх чакае з мужчынам. Толькі часам ашукваюць сябе... З табою - я ведаю... - А мяне не ведаеш? - Я ведаю. Вясной, калі растане снег, - першая песня жаўранка. Яшчэ непрыгожая, яшчэ нязвонкая, але яна - першая... Жаўранак ты мой. Лепей за яе вочы нічога не было на свеце. - Так лёгка мне, светла, - бы ў забыццi казала яна. I раптам прыўзнялася. - Абяцай мне, што ніколі не здымеш са сценкі майго падарунка. - Абяцаю. - Я табе падару, рэпрадукцыю "Венеры" Бацічэлі. Усе кажуць, што гэта я... Праўда ж, гэта можна?.. Што б ні здарылася потым - гэта ж толькі фрагмент карціны. - Добра... А ты ведаеш, на каго падобны я? - Не. - Хлапчук з карціны Пінтурык'ё. У дзяцінстве зусім быў падобны. У нас да вайны вісела гравюра з гэтай карціны. Гэта быў мой асабісты вораг. Я яго бачыць не мог і чыніў яму розныя паскудствы. Маці ўсміхалася: "Дурнік. Вы ж падобныя..." А мне дзяліць увагу з нейкай пачварай - вышэй сіл было... I вось я, калі нікога не было, зняў гравюру са сценкі і ўчыніў над ёй літаральнае аўтадафе: спачатку чвартаваў, а потым спаліў. - А што маці сказала? - А маці ўбачыла вынік экзекуцыі і кажа: "Не дзіцёнак, а гун нейкі. Вандал дзікі". А мне было добра: нікога трэцяга між намі. Ды і яна... Пяшчота яе была пасля гэтага асабліва ласкавай. I вочы... здзіўлена-ўважныя. - У яе якога колеру валасы? - Як у мяне. - Значыцца, цёмна-блакітныя... Няўжо ты раўнівы? - Ды не. Пасля гэтага я ніколі нікога не раўнаваў так, як яе. - Я люблю яе, - сказала яна. - I я. Я люблю яе і цябе... Любі мяне хоць трошкі. - Я нічога не ўмею рабіць напалову, - ціха сказала яна. Запанавала маўчанне з яго бязгучнымі пацалункамі. - Слухай, - нейкім дзіўным глухім голасам сказала яна, - калі я памру - ты будзеш памятаць мяне? - Не смей, дурненькая мая, - сказаў ён. - А я абавязкова. Нават там. I я згубіла два месяцы! - Маўчы, не трэба, - маліў ён. - Бачыш, я ўвесь час памятала пра цябе. Хацела, каб табе было добра. Не хацела, каб ты не помніў мяне вось так. Каб не чуць гэтых слоў, не адчуваць боязі за яе, ён закрыў ёй рот сваімі вуснамі, прыціснуў да сябе, як нешта самае дарагое, што вось-вось страціш, і забыўся ў пацалунках і зіхоткіх іскрах месяца, якія былі вакол. ...Потым, праз сон, ён адчуў лёгкія пацалункі, якімі яна асыпала яго рукі і плечы. - Уставай, уставай, любы. Скора пачне днець. Ён расплюшчыў вочы. Пакой тануў у паўцемры. Абліччы глядзелі са сцен не такія, як вечарам, і ў сэрцы была заспакоенасць і пяшчота, як быццам пачыналася новае жыццё. Святло месяца перапаўзло ў кут ля акна. Іскры гарэлі толькі ў самым кутку верхняй шыбы. - Стой, не цалуй маіх плячэй. - А я не магу. - Праўда, я добрая гаспадыня? - Не магу. Потым... Святло знікла. Яны выпілі віно і каву на краі ложка... У пярэдняй яна, разгладжваючы рукой паліто на яго грудзях, сказала: - Ну вось. Як быццам ты муж і я цябе праводжу на работу. - I так будзе заўсёды. Яна схіліла твар. - Так... заўсёды. Андрэй глядзеў на яе. Такая кранаюча маленькая стаяла яна перад ім, такая каханая ў гэтым сваім халаціку, што ён тоўста абняў яе праз паліто, і ўся яна схавалася ў яго абдоймах. Гэта было так, як ніколі, і таму ён стаў перад ёю на калені, прыціскаючы да сябе, і схаваў твар у цёплай тканіне. Яна ўзяла яго за скроні: - Устань з каленяў, мілы. Прашу цябе, вельмі. - Табе не падабаецца? - Вельмі. Але не трэба... Не ляжы ў нагах. Табе нельга ляжаць ля ног. Узняўшыся, ён зноў схаваў яе ў абдымках. Яна вызвалілася, амаль непрытомная. - Ідзі, дарагі, ідзі. Бог з табой. ...На вуліцы неба сапраўды ставала бэзавым. Рыпеў пад нагамі снег. Першы тралейбус гулка прайшоў па вуліцы. Андрэй адчуваў сябе такім шчасліва-спустошаным і адначасова такім моцным, што скатаў сняжок і зашпурнуў яго да чацвёртага паверха. - Эх, лёгкі. А то б і да неба... Яму хацелася спяваць і здавалася, што гэта зусім не зіма, не снег, а белыя мятуліцы-эфемерыяды абляпілі ранішнюю халаднаватую зямлю. І на гэтай зямлі было ўсё: нават цёплая пара, што валіла з дзвярэй метро.
|