РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Людміла Рублеўская
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Пярсцёнак апошняга імператара
Пралог
Маскоўскія камуналкі
Дым Айчыны...
...і пыл гісторыі
Два крыжы
Кальварыйскія вароны
Сібірскія крумкачы
Ліст застаецца ў сне
Гісторыя працягваецца
Карл Карлавіч ідзе ў госці
Лёсы сплятаюцца
Логвішча адмірала
У нетрах пушчанскіх...
Апошні карнавал
Калі разбіваюцца крыжы...
Агонь і жалеза
Эпілог
ДВА КРЫЖЫ
        
ДВА КРЫЖЫ

        
        Святло араматычнай свечкі адбівалася на барвовым шоўку прасціны, быццам яны ляжалі ў агні. «У пякельным агні», – з пакорлівым адчаем асуджанага падумала дзяўчына.
        Насамрэч прасціна была ружовай. Але цьмянае святло ператварала цнатлівы ружовы колер у трывожную барву.
        Запальваць святло было небяспечна. Магла заўважыць гарадская варта або прыслуга ў доме... Але ён хацеў наглядзецца на яе – апошні раз. На цёмны шоўк валасоў, белую скуру... Вочы – цёмна-зялёныя, вялізныя і такія праніклівыя – у яго спынялася сэрца кожны раз, калі ён зазіраў у іх глыбіні. Як на візантыйскіх абразах...
        «Цікава, ці будзе ў мяне яшчэ калі-небудзь гэтак жа спыняцца сэрца пры поглядзе ў чыесьці вочы?» – падумаў ён і аж застагнаў ад нясцерпнай тугі. Гэтак не было балюча нават тады, калі яго параніў той турак, а дзіда патрапіла якраз пад рэбры, прабіўшы хвалёную венецыянскую карацэну. Тады бацька і адаслаў у Еўропу, далей ад бясконцых боек. Ён не павінен быў ісці ў бойку, як просты ваяр. Але ён заўсёды хацеў сам вырашаць свой лёс. Цяпер не атрымаецца... І так адцягваў свой ад’езд з гэтага мястэчка, як мог. За незразумелае маруджанне бацька ўгневаны. Лёс краіны, якую з усіх бакоў раздзіраюць ворагі, залежыць ад ягонага шлюбу.
        Кажуць, нявеста таксама маладая і прыгожая. Сапраўдная прынцэса. Але не ёй цараваць у ягоным сэрцы.
        – Агнешка... Агна... Агонь, у якім я згараю... – шаптаў ён, цалуючы вочы дзяўчыны.
        – Мы абое загубілі, спалілі свае душы.
        Дзяўчына добра гаварыла па-грэчаску. Праўда, на латыні яна размаўляла яшчэ лепш. Але ён не любіў латынь.
        Няўжо ўсе дзяўчаты ў гэтай краіне такія вучоныя?
        Мусіць жа, не. Проста яму дасталася яна, дзіўная і непаўторная.
        – Што мы нарабілі? Ты – чужы жаніх, я – чужая нявеста. Можа, нас хтось апаіў, як Трышчана і Іжоту?
        – Я вазьму твой грэх на сябе, – шаптаў ён, цалуючы яе тонкія пальцы. Кожны пальчык... Калі б ён мог надзець на вось гэты кволы пальчык свой пярсцёнак... Цяжкі пярсцёнак з вядомым усяму свету гербам ягонага роду ўладароў...
        – Ты будзеш памятаць мяне? – Дзяўчына глядзела амаль строга на яго мужнае аблічча, светлыя доўгія валасы, якія завіваліся ў локаны, блакітныя вочы, у куточках якіх ужо ляглі зморшчынкі – ад звычкі прыжмурвацца, углядаючыся ўдалеч ці наносячы смяротны ўдар...
        Замест адказу ён пацягнуўся да крэсла, на якім ляжала яго вопратка, узяў стылет, дастаў з похваў. Клінок бліснуў, як месячная вада ў бяздонным віры. Хлопец прыставіў вастрыё стылета да сваіх аголеных грудзей, там, дзе сэрца. Па скуры павольна працягнулася глыбокая драпіна, яе перакрэсліла другая. На барвовы шоўк капнула барва.
        – Бачыш? Гэты крыж заўсёды будзе са мной. Да самае смерці. Як памяць пра цябе.
        Агна асцярожна дакранулася да раны на грудзях хлопца.
        – Што ты скажаш той жанчыне, якая калісьці будзе лашчыць гэты шнар?
        – Што пад гэтым крыжам пахаванае самае дарагое для мяне. Але нікому не патлумачу – там, у сэрцы, нашае каханне.
        Дзяўчына ўзяла тонкай рукой стылет, пакладзены на барвовы шоўк, і хуткім рухам – хлопец не паспеў яе спыніць – двойчы правяла вастрыём па сваіх грудзях. Там, дзе сэрца.
        – Я таксама буду помніць цябе.
        Ён з невымоўным жалем абняў каханую. Іх раны прыціснуліся адна да адной.
        – У нас цяпер адна кроў, – шаптала яна. – Помні гэта, калі раптам будзеш забіваць кагосьці з майго народу.
        Ён схаваў твар у яе цёмных валасах.
        – Абяцай, калі народзіцца сын, прышлеш яго да мяне. Я зраблю яго князем.
        – Не, любы. Ён будзе служыць свайму народу. У тым званні, у якім будзе народжаны. Не крыўдуй.
        За дзвярыма пачуліся хуткія крокі і лёгкі стук у дзверы – тры разы. Гэта было папярэджанне аб небяспецы. Дзяўчына дапамагла хлопцу зашнураваць камзол, надзець перавязь мяча. Падала плашч. Перад адчыненым акном яны абняліся апошні раз.
        Перш чым сысці ў травеньскую бэзавую ноч, ён паклаў на падваконне просты жалезны пярсцёнак з выгравіраваным роўнаканцовым крыжам.
        – Гэта не заручальны пярсцёнак... – горка сказаў хлопец. – Але, можа быць, яго калісьці будзе насіць мой нашчадак.
        Што ён мог яшчэ? Сыпануць на развітанне грошай, каб спыніць непатрэбныя размовы, яшчэ раз злоўжыць той павагай, ледзь не пакланеннем, якія выклікаў ён, дакладней, ягонае званне, у гэтым мястэчку. Яшчэ раз не зважыць на тую нянавісць, якую сустракалі ён і ягонае званне ў гэтым жа мястэчку.
        Старэйшы сын падкаморага Юрася Дарбута нарадзіўся праз сем месяцаў пасля ягонага вяселля з прыўкраснай паненкай Агнай Чагноўскай.
        Вядома, людзі пляткарылі. Але пані Агна была ціхмянай, набожнай і такой гожай, што мала хто даваў веры плёткам.
        Тым больш праз год па нараджэнні сына Канстанціна пані Агна памерла. Лекары сказалі – ад сардэчнай хваробы.
        Праз трыццаць гадоў пасля гэтага, у спякотны травеньскі дзень, на самым парозе лета, апошні візантыйскі імператар загінуў на сценах сваёй сталіцы. Яна адна і заставалася ад былой магутнай імперыі. Але апошні з Палеалогаў быў варты сваіх продкаў. Ён не абавязаны быў біцца, як просты рыцар, наперадзе войска. Але ён заўсёды хацеў сам вырашаць свой лёс.
        Яго забіў светлавалосы, блакітнавокі янычар.
        Ворагі не былі ўпэўненыя, што гэты рыцар той, чыёй смерці яны чакалі доўгія гады. Да таго ж трэба было пераканацца, ці гэта чалавек, а не іфрыт, які з нечалавечай сілай і мужнасцю біўся супраць іх.
        Калі з мёртвага цела сцягнулі латы, забойца з нянавісцю закрычаў:
        – О Алах! Гэтаму нявернаму сабаку мала было насіць знак свайго паганага бога на ланцугу! Ён яшчэ выразаў яго на грудзях!
        Светлавалосы янычар схапіў дзіду і з сілай усадзіў у грудзі забітага, у самую сярэдзіну крыжа, выразанага над сэрцам.

Падабаецца     Не падабаецца
2009–2021. Беларусь, Менск.