РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Уладзімер Караткевіч
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Леаніды не вернуцца да Зямлі (Нельга забыць)
Пралог
Раздзел I
Раздзел II
Раздзел III
Раздзел IV
Раздзел V
Раздзел VI
Раздзел VII
Раздзел VIII
Раздзел IX
Раздзел X
Раздзел XI
Раздзел XII
Раздзел XIII
Раздзел XIV
Раздзел XV
Раздзел XVI
Раздзел XVII
Раздзел XVIII
Раздзел XIX
Раздзел XX
Раздзел XXI
Раздзел XXII
Раздзел XXIII
Раздзел XXIV
Раздзел XXV
Раздзел XXVI
Раздзел XXVII
Раздзел XXVIII
Раздзел XXIX
Раздзел XXX
Раздзел XXXI
Раздзел XXXII
Раздзел XXXIII
11. 1
РАЗДЗЕЛ XVII
        
РАЗДЗЕЛ XVII

        
        Раніцай яны былі з пахмелу.
        Андрэю гэта было тым горш, што ён апошнія месяцы дрэнна спаў. Ён нават еў дрэнна ў тыя дні, калі не бачыў яе. Ік марфініст без морфію. Дзень праходзіў у напружаных думках аб ёй, ва ўпартай, але часта бясплоднай працы, у бязмэтных бадзяннях па горадзе. А вечарам чалавек клаўся ў ложак і гадзін да чатырох не мог спаць. Ліхаманкавыя думкі, уяўленні, часам нейкая блытаная сувязь слоў, знешне стройныя сказы, якія нічога не азначаюць. Потым - цяжкі сон, у якім ён ні разу не бачыў яе. А потым, гадзін у сем, быццам шокавы ўдар, калі прачынаешся, седзячы на ложку. Тое самае было і сёння.
        I ўсё ж Андрэй не мог утрымацца ад усмешкі, калі зайшоў у пакой Яніса. У латыша быў, відаць, пахмельны настрой, прыступ тых згрызот сумлення, калі не мілы белы свет і чалавек з агідай успамінае, што трэпанг, якога елі напярэдадні ў рэстаране, мае другую назву - "галатурыя".
        Бр-р, брыдка!
        Яніс сядзеў ля стала і амаль са слязьмі на вачах глядзеў на фотакартку сына. Сын, увесь пушысты, увесь, з лапкамі, зацягнуты ў пуховага "ведзьмядзёнка", з аптымістычнай усмешкай глядзеў на няшчаснага Яніса, у лікаванні раскрыўшы круглы раток з адзіным зубам.
        Андрэй паддаў жару. Змрочна сказаў:
        - Смяецца, не ведае, што бацька - мярзотнік.
        У наступную секунду з грукатам упала крэсла, а Андрэй ужо ляцеў калідорам, а потым сходамі, ратуючыся ад раз'юшанага вярблюда Яніса.
        А яшчэ цераз пяць хвілін яны рагаталі да слёз. Калі хтосьці скажа, што латышы - халодныя людзі, не верце. Ва ўсякім разе, Янісавым выбухам мог бы пазайздросціць і італьянец,
        I толькі за сняданнем Яніс зноў спахмурнеў, раптоўна прыгадаўшы нешта.
        - Што з табой? - спытаў Андрэй.
        - Ведаеш… - цяжкі твар Яніса быў нібы каменна-нерухомы.
        Андрэй чакаў. Яніс заўсёды нагадваў яму аднаго з тых жалезных стралкоў, аб лёсе якіх яны часам гаварылі, і таму Андрэй заўсёды чакаў ад яго чагосьці трывалага, хай не заўсёды абгрунтаванага, але свайго, сталага, далёкага ад хістанняў.
        - Што? - спытаў Андрэй.
        - Не трэба табе валачыся туды, - латыш хваляваўся. - Пабойваюся чагосьці я.
        - Дарэмна, - сказаў Андрэй. - Ведаеш, што дарэмна. Усё адно павалакуся.
        У той дзень ён павінен быў сустрэцца з Горавай каля выхаду з Крапоткінскага метро. Яна, як заўсёды, спазнілася амаль на дваццаць хвілін. Цямнела ўжо зусім рана, і калі яны ішлі бульварамі, на дрэвы, на аголеныя віцы хмызоў, на пабітыя ранішнікамі вяргіні клаўся ўжо бэзавы цень прысмерку.
        Яна круціла ў пальцах апошні лімонны лісток клёна, узяты з бульварнай лаўкі.
        - Нашто вы хацелі бачыць мяне?
        - Потым, Андруша.
        Яна была вiдавочна ўсхвалявана i, вiдаць, вагалася, вырашаючы ў думках, зрабiць ёй нешта або не. Андрэй адчуваў гэта. Як яснаглядзец, ён мог за апошнi час лавiць самыя неакрэсленыя змены яе настрою.
        I тут ён адчуваў: яна задумала нешта такое, што можа паставіць іхнія адносіны пад незваротны ўдар.
        А яна, відаць, адчула, што ён нешта падсвядома разумее, і, адцягваючы хвіліны, загаварыла зусім аб другім. I, як заўсёды, ёй удалося захапіць Андрэя спрэчкай і прымусіць яго забыць аб напружанасці. Праз некалькі хвілін яны ўжо спрачаліся.
        - Гэта па-дурному, - казала яна. - Прыйшоў, нарэшце, час сусветнага мастацтва, аднолькава зразумелага для ўсіх: для швейцарскага гандляра і для рыбака з Палінезіі.
        - Не думаю. Рана.
        - Чаму?
        - А таму, што, па звестках "ЮНЕСКА", на зямлі ледзь не палова людзей непісьменныя. Ёсць плямёны, у мове якіх пяцьдзесят слоў. Што ім да Суціна і Дос-Пасаса? Раней за ўсё трэба зраўняць гэтую прорву, вучыць людзей і мастацтву і ўсяму. А гэтаму лепш за ўсё вывучыш на сваім мастацтве... Можа, і сапраўды дурасць: у век, калі чалавек рве зямную цягу, трымацца за нацыянальныя адрозненні.
        - Не думаю, - сказала яна.
        - А я думаю. Школу нацыянальнага навучання павінен прайсці кожны. Яна - як фундамент. Гэта кажу вам я, грамадзянін зямлі, інтэрнацыяналіст.
        - Адкуль такое? Нешта па вашых вершах я не заўважыла.
        - Чалавек расце хутчэй, чым яго кнігі. Я за жыццё прайшоў тры такіх прыступкі...
        - Першая?
        - Артадаксальны патрыятызм...
        - Ого! А другая?
        - Абражаны нацыянальны гонар.
        - Зразумела... А зараз?
        - Я вельмі люблю радзіму. Вельмі. Часам да слёз. Але я не ведаю, чаму нягоднік-беларус павінен быць мне бліжэй за высакароднага іспанца.
        На яе твары з'явілася хітраватая ўсмешка:
        - Ну, а што вам бліжэй пры гэткіх касмічных парывах: негрыцянскія "спірычуэлс" ці свая "рэчанька"?
        - Рэчанька. Але гэта ад прывычкі.
        - Ну і вось. Усяму шкодзіць гэтая "во поле берёзонька". I ўвогуле атрымліваецца "чаму ж мне не пець?". З-за гэтага не разумеюць адзін аднаго, і агульная культура не можа выйсці на прастор.
        - Не разумеюць не з-за гэтага. Вы ведаеце... Тут і вы на правільнай сцежцы, і я. Але вы трохі не дадумалі. Калі б ваш Мусаргскі не ўварваўся ў культуру Захаду - яны дагэтуль лічылі б рускіх музычнымі дзікунамі, і вы не маглі б сесці за стол стварэння агульнай культуры, як роўная.
        Спрэчка гэтая была непатрэбнай. I таму ён перавёў размову на іншае.
        - Давайце лепей бананаў купiм. Вось латок.
        Абдзіраючы банан, ён не стрымаўся:
        - А сапраўдная антонаўка ўсё ж лепей.
        Засмяяліся.
        - Вы прыгожа ясцё, - сказаў Андрэй. - Людзі рэдка прыгожа ядуць. Нават унутрана інтэлігентныя нагадваюць у гэты час то малпу з яблыкам, то тыгра над косткаю. А вы...
        - У вас ружовы туман у вачах. Мастакам найбольш цяжка маляваць каханую.
        - Па-мойму, глупства.
        - Ну што вы заўважаеце ў каханай?
        -Усё.
        - Не. Нічога, Зусім нічога. Калі пачынаеце заўважаць нешта - гэта ўжо канец.
        Яна спынілася ля вялізнага шэрага будынка. Стаў і ён.
        - Вы не заўважаеце нi майго вялiкага рота, нi худых плячэй - нiчога. Вы загiпнатызавалi сябе, Андрэй.
        Ён стаяў, упарта, па-бугаінаму, нахіліўшы галаву:
        - Напляваць. Я ведаю толькі, што для мяне ўсё гэта падстава, каб захапляцца.
        У яе вачах зноў быў той разгублены выраз боязі чагосьці і цягі. Але яна хутка справілася.
        - Проста вы там у сябе рэдка бачыце такіх жанчын. Вы ведаеце толькі мяне і таму перабольшваеце мае сціплыя добрыя якасці. А такіх, як я, - тысячы. I калі вы зведаеце гэта асяроддзе - я паблякну сярод іншых і застануся звычайнай шэранькай жанчынай... Замужняй... Чужой... I вы забудзеце мяне.
        "Вось яно, - штурхнулася ў галаве Андрэя, - падрыхтаванае".
        - Зойдзем, - сказала яна.
        - Не пайду... - змрочна сказаў Андрэй,
        - Але я зайду з вамi, хоць буду нядоўга.
        - Вы абяцалі аддаць тэты вечар мне.
        - Нечакана з'явіліся справы. А я не хачу, каб па маёй правіне вы сумавалі цэлы вечар.
        - Не.
        - Ну... я вас прашу.
        Андрэй акінуў яе постаць і цяжка ўздыхнуў:
        - Добра. Толькі... ведайце, я знаю, нашто вы гэта робіце. I не ўхваляю.
        Яна ўздыхнула нават з нейкай палёгкаю. Абое зайшлі ў пад'езд, падняліся на трэці паверх. Аксамітна праспяваў званок.
        За дзвярыма чуліся мяккія спевы. Потым крокі. Потым ляснуў замок.
        - Арынушка, - сказаў незвычайна пявучы голас. - Бог мой, заходзь. Заходзьце.
        У прыхожай было цёмна, відаць, назнарок, і Андрэй не бачыў той, што адчыніла дзверы. У паўцемры ён адчуваў толькі шолах убору і гаркаваты пах нейкай невядомай парфумы, чуў толькі, як сяброўкі пацалаваліся.
        - Андрэй, - сказала Горава, - гэта Ганна. Я яе выдам: яна мне ўсе вушы пратрубіла: "пазнаём" ды "пазнаём". Знаёмцеся.
        У поўнай цемры Андрэй працягнуў руку, i тут раптам, быццам сам сабой, пачаў налiвацца вадкiм святлом матавы шар пад столлю.
        Але перш чым убачыць, ён адчуў у сваёй руцэ моцную і вузкую руку гаспадыні, асабліва цёплую пасля знадворнага холаду. А калі ўбачыў - веі яго здрыгануліся. Перад ім стаяла нешта такое, што можна пабачыць... ды не, бадай, нідзе і нельга было такога пабачыць.
        Валасы гаспадыні былі заплецены ў касу таўшчынёю з руку. Залацістыя, з адлівам у пшанічны колас, яны высокай каронай ляжалі на галаве. I амаль неверагодным пры такіх валасах быў янтарны румянец скуры, смаляныя бровы і чорныя вочы пад доўгімі, як стрэлы, веямі, такія чорныя вочы, што зрэнкі амаль зліваліся з райком.
        "Напэўна, дурніца, - груба падумаў Андрэй. - Такая прыгажосць не можа быць разумнай".
        - Мастак, - сказала Ірына.
        "I тут пэўна нічога не разумее, - быццам назнарок падумаў Андрэй. - Жыве каля мастацтва ўвесь век, як кот з Трацякоўкі".
        А на вуснах гаспадыні - ах, як яны былі абрысаваны! - з'явілася нечакана ласкавая, пры такіх жорсткіх зрэнках, усмешка.
        - Распранайцеся, Андруша.. Дапамажыце Ірыне. Ах, як добра, што зайшлі, госцейкі вы мае.
        - Я не магу, - сказала Горава, - я павiнна бегчы.
        Так, поруч з гаспадыняй яна здавалася чымсьці накшталт Золушкі Але Андрэй усё адно зірнуў у яе адразу паспакайнелыя вочы з выразам чалавека, якога пакінулі ў палонцы.
        "Завабілі, - сказаў яго позірк, - кінулі, падманулі".
        "Ну і добра", - адказаў яе позірк.
        I тады Грынкевіч з невыразным пачуццём крыўды пачаў скідадь паліто.
        - Бывайце, - сказаў ён.
        Ляснулі за Ірынаю дзверы. А шчокі Андрэя гарэлі, ці то з марозу, ці то ад сораму. I адначасова нараджаўся недзе гнеў.
        - Які вы румяны, - сказала Ганна. - Проста як макаўка.
        - Я правiнцыял. Мне належыць быць румяным i немудрашчым, як калатоўка. Або як граблi.
        Зрэнкі яе пашырыліся:
        - Прычэсвайцеся. Хадзем.
        - Я правінцыял. Мне. належыць быць бахматым, як стог.
        - Які вы правінцыял, - усміхнулася яна. - Вы проста акварэльны хлопец...
        Яна разумела яго стан. Андрэй ведаў гэта, - але гэта яму не падабалася.
        - Гэта звонку, - казаў ён дзёрзкасці далей, - а ў душы я лубачны... Такі сабе купідон з латкамі ніжэй спіны.
        Ганна ўзяла яго пад руку:
        - А ў душы вы разбойнік. I з'явіліся сюды з набегам. I таму вам нельга пайсці адсюль, не пашарпаўшы нашых душ, без здабычы. Вы ўшкуйнік і вараг, а таму вам належыць ваяваць з разумнымі мужчынамі, а не з паненкай, якая з першага ж погляду здалася вам дурной, аж круціцца.
        Андрэй сумеўся.
        - Ну пакіньце, - весела і лёгка сказала яна, - я ж ведаю, што вы гэта ў мэтах самаабароны. "...вяршка не аддамо".
        Андрэй сумеўся яшчэ больш:
        - Ды я ўласна нікому нічога.
        - Ну вось і добра.
        Яна расчыніла дзверы ў вялікі пакой, і адтуль адразу лінуў шум, галасы, музыка вялікай спрэчкі. Акно на ўсю сцяну глядзела ў ноч, ледзь завешанае збітай шторай колеру асенніх лісцяў.
        Усё здавалася трохі пабляклым: і штора, і кілім, і стары вельмі добры раяль ля акна. Усё, акрамя пагрозліва яркіх карцін і малюнкаў на сценах, акрамя груба засунутага ў кут мальберта і гранітнай няскончанай статуі чалавека, які імпэтна крочыў проста на Андрэя. Як жывыя, пераліваліся мускулы на нагах, а галава была толькі намечана, быццам сякерай, і гэта надавала чалавеку нейкую пагрозлівую магутную сілу.
        - Бацька не скончыў, - сказала Ганна. - Ён памёр год таму. Была б зусім адна, каб не сябры. Лаюцца вось... Кожны вечар за кулакамі свету не бачыш.
        На руцэ ў чалавека, як плашч Апалона Бельвядэрскага, вісела чыёсьці паліто. А ля самых ног статуі мірна спаў мармурова-бледны юнак. Спаў, паклаўшы галаву на пальцы гранітнага ступака.
        - Бачыце, які Марфей, - усміхнулася гаспадыня. - Гэта Аленін, бадай, лепшы з маладых мастакоў. Горачка маё! Узяў ды падпіты прыцёгся. Няхай праспіцца, не выганяць жа на холад.
        Андрэй быў здзіўлены. На стале з ножкамі ў выглядзе гермаў стаяла толькі некалькі бутэлек сухога віна, але застолле выглядала ці то на парах, ці як злёгку ашалелае.
        Мужчына артадаксальнага выгляду грузна сядзеў у крэсле, паклаўшы на падлакотнікі страшэнныя рукі. У жорсткіх, як дзікова шчэць, валасах першым снегам легла сівізна.
        - Сюррэалізм, ташызм, - басіў ён. - Сорак год падыходзіць ваша новае цеста. А калі ж вы пекчы будзеце? Вы пакуль што толькі і дбаеце пра тое, каб не перабухаць солі або цукру.
        Некалькі чалавек, седзячы вакол, слухалі шчэцістага, а насупраць яго стаяў на падэсце - на крэсле натуршчыцы - худы юнак з прыгожым нервовым тварам і гарачыўся:
        - Не прыпісвай мне ташызм!.. А што да цеста, дык гэта ты, гэта Юпіцеры ад мастацтва перашкаджаюць нам. На дзесяць год замарозілі цеста, а цяпер раз-пораз штурхаеце. А цеста не любіць штуршкоў.
        - Гэта ўсё інтэлектуальны снабізм, - басіў грузлы.
        - У нас снабізм. А маляваць бяздарныя фотапартрэты - гэта не снабізм? I яшчэ горшы, бо кан'юнктурны снабізм.
        - У вас кар'ерызм і зайздрасць да "абоймы".
        - Не скажы, - іранізаваў юнак. - Добрую мы кар'еру зрабілі. А зайздросціць няма чаго. Старцам не зайздросцяць.
        А ўбаку сядзеў насупраць гожай, зусім маладзенькай дзяўчынкі хлопец у акулярах з сумным прасценькім абліччам і казаў:
        - Самае лепшае там - лотас. Гэта трэба самой бачыць. Тоўстая сцябліна, і на ёй, адарваўшыся ад смаляной гразі, вырастае масляністая, ружова-белая раскоша.
        Дзяўчынка глядзела на яго спуджанымі спачувальнымі вачыма, раз-пораз кранала яго руку і ўмаўляла:
        - Не скручыньвайся ты так. Не вартая яна. Не трэба.
        Ганна ўсміхнулася Андрэю.
        - Не бойцеся цыганшчыны, - сказала яна. - Гэта ўсе добрыя хлопцы. Проста патроху развіваюць лёгкія... Знаёмцеся, хлопцы, гэта Андрэй Грынкевіч.
        Упала цішыня. Потым грузлы падаў Андрэю руку.
        - Чулі. Гэта не вам давалі гэткага здаравеннага выспятка ў пяцьдзесят шостым? - I адрэкамендаваўся: - Яхненка.
        - Мне, - сказаў Андрэй. - Нічога, і спіна і іншае, усё на месцы.
        - Чулі, а зараз бачым і суцяшаемся, - хітравата ўсміхнуўся нервовы юнак. - I яшчэ тое-сёе ад кагосьці чулі... Я Пятроўскі.
        Аленін, відаць, пачуў нешта праз сон, адарваў ад п'едэстала шчаку, на якой чырванеў, як поўха, выразны адбітак гранітнага ступака, і сказаў са змрочнай іроніяй:
        - Узыходзячы Купала...
        - Спі ўжо, узыходзячы Рэпін, - сказала яму Ганна.
        - Не абражай, - сказаў ён. - Я позні Рэпін з ліловымі запарожцамі. А спаць - я магу. Хто спіць, той не піша карцін. I вершаў не піша. Не грашыць.
        I, апусціўшы галаву, зноў заснуў сном немаўляці.
        - Пакіньце спрачацца, хлопцы, - сказала Ганна. - Што, сапраўды? Як сыдуцца, так і за лаянку. Лепей спявайце. Зайграў бы што, Петрык.
        Хлопец у акулярах сапраўды сеў за раяль. Пятроўскі, якога, відаць, цягнула да розных нязручных месцаў, сеў на раяль, выцягнуўшы ногі і абапіраючыся рукамі, адведзенымі за спіну!
        - Бачыце вы, Іда Рубінштэйн, - кінуў яму Яхненка, усё яшчэ злосны пасля маральнай лазні. - Пачак, і з яго чатыры запалкі тырчаць.
        - А ты архiдыякан, - сказаў з кута нехта. - Ты метафiзiк i кiруючы жораў на балоце мастацтва.
        Яхненка шчыра і горача зарагатаў.
        - Пляханава начытаўся, - са з'едлівай усмешкай сказала ў кут Ганна. - Глядзі, застанешся са сваёй навукай у дзяўкох.
        Потым узяла бутэльку віна, дзве шклянкі і панесла ў кут, да глыбокай канапы.
        - Сядайце, - сказала яна Андрэю, - калі хочаце, скідайце туфлі.
        I сама скінула туфлі, забілася ў зручны куток. Андрэй з мужнасцю адчаю зрабіў тое самае.
        - Піце,- сказала яна. - Расказвайце.
        Асветлены толькі ніжнім святлом, спяваў недзе далёка раяль. Скупчыліся вакол яго маўклівыя постаці хлопцаў. Петрык граў Мендэльсона, тую самую яго рэч - Андрэй забыў назву, - дзе музыка быццам гаворыць праз светлы сум: "Нічога не зробіш".
        - Ну, - сказала Ганна. - Што там дзеецца?
        Непадалёку ён бачыў цяжкую, як золата, карону валасоў і вялікія вочы. Не, ён ніколі яшчэ не бачыў такіх прыгожых жанчын.
        - Што расказваць? - сказаў Андрэй. - Я сапраўды правінцыял. Мы дагэтуль ваўчынага хваста баімося.
        - А яны? - сказала яна. - Самыя таленавітыя з іх таксама прыйшлі з правінцыі. Лоск набыць лёгка. Вось і вы яго ўжо набылі. Толькі вам патрэбен апошні штрых. Баскскі берэт. З заломам налева. Ці направа? Не, лепей вам направа. Ды гэта глупства... Правінцыя!.. А правінцыя прыносіць сюды свежую кроў. I нейкае асаблівае сумленне, асаблівую цэльнасць мастака. Часта - талент. Сапраўдны талент, а не выкшталцонасць, як кажуць палякі.
        Андрэй зірнуў на карціну, што вісела над іх галовамі. На карціне віхура стракатых, чырвоных з золатам лісцяў закруціла жанчыну з закінутым тварам. У гэтым смерчы ледзь вымалёўвалася яе постаць, але вочы глядзелі наўскос, паўзверх галавы гледача, цёмныя, пашыраныя. А павекі былі чорныя, і горка быў сціснуты гожы рот.
        - Вы рабілі, - сказаў ён, узрушаны. - А кажаце: "талент правінцыі".
        - А хіба гэта можна параўнаць з работамі бацькі? - сказала яна. - Той быў вялікі скульптар. I наогул... нешта робіцца на свеце. Бо сапраўдныя мастакі павінны быць настаўнікамі жыцця, а зараз многія толькі разнастайна "наддаюць". Той малюе блакітных балерын, той - сплаўшчыкаў - ружова так малюе, а той - сцэны ў шахтах, быццам гразёю.
        - Ваш бацька быў з правiнцыi?
        - Так. А маці ў мяне была полька. Самая прыгожая жанчына ў свеце. Яна памерла, калі мне было сем год.
        - Цяпер я ведаю, адкуль вы такая. Мужчыны-палякі рэдка бываюць прыгожымі. У іх проста разумныя,
        характэрныя твары. Але жанчын такіх няма нідзе на свеце...
        - Кіньце. "Сыны Будрыка" столькі іх панавозілі з Польшчы на сваю радзіму, што зараз, мабыць, шукаць трэба ў вас.
        - Значыць, мне не зусiм пашанцавала.
        Запанавала маўчанне. Толькі Петрык граў. Цяпер - "Смерць Азэ".
        - Маленькія гарадкі, - сказала яна. - Маці ніяк не магла прызвычаіцца да Масквы. I я. У нас быў такі снег у кветніку. Гурба была высокая, закручаная, як жамчужніца. I ў закруце снег быў перламутрава-ружовы. Бо адбіваў агеньчык з акна. Там было добра. А тут увесь час людзі, акрамя тых пяці гадзін, калі працую. Абрыднуць - іду ў пакойчык і замыкаюся.
        - Там вы жылі?
        - Так. А тут толькі мастацтва. Я і сама апошні час не ведаю, каму яно патрэбна, як ісці, каб быць патрэбнай? Блукаю, як у лесе. Зняверылася. Плюнуць бы на ўсё, знікнуць, жыць у якім гарадку. Падлога дубовая, аж вылізаная... Цёплая. Чыстая.
        - Што ж вы, - сказаў Андрэй. - Няўжо толькі мастацтва. Пры вашай прыгажосці вам бы пакахаць трэба. Патрэбен спакой, добры муж. Дзеці.
        - Што вы, - усміхнулася яна. - Я для гэтага занадта добра ведаю людзей.
        - Гэта праўда. Я павінен прызнацца: вы здагадаліся, што я думаў аб вас.
        - Гэта пра мае разумовыя здольнасці? Я не крыўдую. Вы ж, мабыць, ужо трохі пераканаліся ў адваротным?
        - Так. Але як вы?..
        - Я часта чытаю думкі людзей. Бо ведаю іх.
        - I гэта перашкаджае вам у шчасці.
        - Так. Напэўна, у мяне разумовы склад старой дзеўкі.
        - Кіньце плявузгаць, - мякка сказаў ён. - Столькі людзей вакол... Не ў лесе жывяце.
        - Людзі сталі рацыяналістычнымі. Мала хто можа аддаць сябе. Пажадаць стаць паветрам, якім дыхае другі.
        - I каб не хапала паветра - дык Ёй не хапіла б яго апошняй.
        - Праўда.
        Ад горычы ледзянога віна ў целе разліваўся цёплы сум. Гучала музыка. Быў паўзмрок.
        - Вы вельмі харошы і просты, Андрэй, - сказала яна. - Ірына казала праўду.
        I, спусціўшы ногі, устала, такая прамая і ўзнесеная ў сваім гранатавым уборы, што Петрык заміргаў і збіўся з такту.
        - Хадзем танцаваць, - сказала яна. - Запрасіце, Андрэй, тую, маленькую. Гэткі капрыз жаночай псіхалогіі. Не любіць мяне за Петрыка... А што я магу зрабіць, калі ніхто... ну... ніхто ніколі мне не падабаўся.
        Петрык захістаўся, выбіваючы з раяля нешта заліхвацкі-бравурнае. А вочы яго былі сумнымі вачыма.
        ...Танцавалі за поўнач. I толькі тады зразумелі, што досыць, калі Аленін, устаўшы ад ног гранітнага чалавека, сказаў яму:
        - Ну і свіння ж ты! Друг у ножкі яму ўпадае, а ён... Ну хопіць, хопіць паліто трымаць. Заседзеліся. Апранайся і хадзем.
        I разрыдаўся, абняўшы граніт.
        - Не любяць нас, браце! Не цэняць! Гаі вы мае родныя, бураломчыкі вы мае шышкінскія. Пагляньце, як спіць надзея сусветнага жывапісу.

Падабаецца     Не падабаецца
2009–2021. Беларусь, Менск.