ІСКРЫНКА
Калі аслабла ўжо цікавасць
І да пітва і да яды,
І, каб зусім не ўпасці ў млявасць,
На двор курнуць пайшлі дзяды, –
Тады і даў каманду хтосьці:
– Дзяўчаты! Бабы! Песні дзе?
Ці нас пазвала свята ў госці –
Ці мы сабраліся ў бядзе?
– Альжбета Францаўна! Сябрына
Не запяе без вас, дальбог!
– У гонар маці – песню сына! –
Напомніў важна Крутарог.
– «Дуброву», Францаўна, «Дуброву»!
– І мы паможам – пачынай!
Было відно, што спанарову
Тут песня ўсім. Пявучы край!
Сцяпан зірнуў усхвалявана:
Няўжо Альжбета будзе пець
Яго «Дуброву»? Нечувана!
Як гэткі дар і зразумець?..
– Цішэйце, бабы! Волька! Зіна!
Ішлі б кудахтаць за парог!..
– У гонар маці – песню сына! –
Гукнуў яшчэ раз Крутарог.
Застолле сцішылася, змоўкла,
Альжбета знак жанкам дала,
І вось – суладна, чыста, звонка
У вокны песня паплыла.
«Чарней, чарней, сястра-дуброва,
Чарнець з табой нам удваіх:
Ты па сваім лісці, дуброва,
А я – па лецейках сваіх.
Тваё лісцё, сястра-дуброва,
Зноў забуяе па вясне,
А мае лецейкі, дуброва,
Ужо не вернуцца ка мне...»
Запляскаў першы дзядзька Лёкса:
– А хай вам шчасцем Бог аддасць!
От гэта песня! Нават слёзка
На вока выбегла ў адказ!
Сцяпан устаў і да спявачак
Руку з кілішкам працягнуў:
– За талент ваш!.. За сэрца ваша! –
І так расчулена ўздыхнуў –
Аж заўсміхаліся міжволі
І з разуменнем госці ўсе.
А ён дадаў: – Здароўя школе,
Дзе моладзь з песнямі расце!..
Альжбета, мабыць, не чакала
Такой высокай пахвалы.
– За вас!.. – разгублена сказала. –
Мы ні пры чым тут... Гэта – вы...
Было ёй цяжка прынародна
Сваю збянтэжанасць схаваць,
І, каб пачуцца больш свабодна,
Гукнула: «Айда ўсе спяваць!»
І пачала. Бясконца – шчыра.
Суздром аддаўшыся журбе.
О, колькі можа нам жанчына
Сказаць у песні – пра сябе!..
«Закладайце, запрагайце
Коні вараныя:
Я паеду даганяці
Леты маладыя.
Як дагнала свае леты
Ў калінавым мосце:
– Вярніцеся, мае леты,
Хоць да мяне ў госці!
– Не вернемся, не вернемся
Мы да цябе ў госці:
Было табе шанаваць нас
Яшчэ з маладосці!..»
* * *
Як толькі змоўкнуў хор – у сенцах
Ураз завыў магнітафон,
І моладзь – дзе тут ёй уседзець! –
З застолля кінулася вон.
Артур Мікітаў за партнёршу
Мар’яну вывеў твіставаць.
Танцорам ён сябе не з горшых
Лічыў – па ўсім было відаць.
Віхляў спіной, круціў клубамі,
Пучыў жывот, плячыма трос
І апантана тоўк нагамі
Дашчаны вымыты памост.
Задраўшы нос (усіх касую!),
Ён горда выгукнуў з сянец:
– Айцец! Ты глянь, как я танцую!
Па-саўраменнаму, айцец!..
– А ўжо ж! – зазначыў дзядзька Лёкса,
З Вячоркам стоячы ў дзвярах. –
Чым больш свайго сцураўся-зрокся,
Тым больш сучасны, вертапрах!
Танцуеш толькі для прыліку –
Катлеты выйшаў утрасаць!
Шкада: не клікнулі музыку
Што-небудзь наскае сыграць,
А то б, дальбог, назло балбесам,
Не паглядзеў бы на гады –
І ўшпарыў польку з «падкіндэсам»,
Каб аж раззявілі раты!
Сцяпан, скажы ты мне, старому:
А нашы танцы ў свет пайшлі?
Ну «Крыжачок» ці, скажам, «Ойру»
Дзе-небудзь скачуць на зямлі?
Ці нас Еўропа абдурыла,
Ці самі мы... А крыўдна нейк,
Што скрозь – ад Буга да Курылаў
Усе мы скачам твіст і шэйк!..
Сцяпану ў Лёксавай асобе
Быў люб народны педагог.
– Спыталі б, дзядзька, тымчасове
Пра што лягчэйшае, дальбог!
Не чуў, не бачыў, каб у модзе
Наш «Крыжачок» быў між людзей.
Пайду дыхну на прахалодзе! –
Міргнуў ён Лёксу весялей.
* * *
Сцяпан стаяў каля штыкету,
Дзе шыкаваўся куст вяргінь,
І думаў... Не, не пра Альжбету
І не аб даўнім-дарагім.
Ён рады быў, што не чапала
Яна той лёсу прыгавор.
А думаў ён... І нечакана
Мар’яна выбегла на двор.
Сцяпан знячэўку аж падаўся
Насустрач ёй – на нейкі крок.
– Натанцаваліся? – спытаўся
Бадзёра, гучна назнарок.
– Ён выпіў шмат і скача брыдка.
Ды і наогул... пустапляс! –
Сур’ёзна, проста і адкрыта
Мар’яна мовіла ў адказ.
Вячорку ўразіла, як строга
Яна гатова зло судзіць.
– А я тут... згледзеў кветак многа,
Якія спрэс паспеў забыць.
Вы не паможаце, Мар’яна,
Мне іх імёны прыгадаць?
– Не знаю... можа, я таксама
Усіх не здолею назваць.
– Вось гэту помніце? Вяргіня!
– Вяргіня? Часам не з княгінь?
А як па-бацьку? – Жарт дзяўчыне
Дапаў – падаўся неблагім.
– Па бацьку будзе Тамашоўна –
Тамаш Якубавіч садзіў! –
І засмяяліся раптоўна
Абое – хораша наўздзіў.
Іх шчыры смех пачула Анця,
Альжбету выманіла ў двор,
Шапнула: – Францаўна, пагляньце:
Па-мойму, пара – на падбор!
Ну чым не зяць? А нам – нявестка!..
Альжбета смыкнула губой
І абарвала Анцю рэзка:
– Ён у бацькі гадзіцца ёй!
А на душы ў самой заскрэбла.
«Яму на выгляд – трыццаць пяць,
І нават менш... Жаніх – што трэба!
Дык і папраўдзе: чым не зяць?
Сабраны, стройны, маладжавы,
Яшчэ зусім без сівізны
І ўжо – вядомы, паважаны...
Аб чым так гутараць яны?
Што разглядаюць за штыкетам?
Напэўна, кветкі... Мілы госць,
Ты пагарджаеш этыкетам:
Вы – не адны: тут людзі ёсць!
Дай повад ім – не абярэшся
Пасля ад плётак і размоў.
Дый я таксама ёсць, нарэшце...
І я скажу дачцэ: дамоў!
Я ж, можа, маці? Ці, па-твойму,
Ужо ніхто я? Здань? Марб?..»
І – не сказала... а раптоўна –
Сама цішком пайшла з двара.
Пайшла, прыдушаная крыўдай,
Ад болю сцяўшыся, пайшла.
Ніхто не чуў, як немым крыкам
Крычала ўся яе душа.
Паспакайнела нечакана
Ужо ля дому, ля варот.
«А ён... ці знае, што Мар’яна –
Мая дачка? Мой горкі плод?..
Ды не, напэўна!.. Бо каб ведаў...
Як і Мар’яна... Знаць бы ёй!..
Ад усяго ўтаіла свету
І ад яе... Дачкі сваёй...»
Хвілін праз колькі пісьманосец
Гукнуў Мар’яне як грамчэй:
– Эгэй, паненка! Маці просіць,
Каб ты дамоў ішла хутчэй!..
«Паненка» ўраз пачырванела:
Ах, гэты мамін недавер!
І што за прыхамаць-манера
Гукаць дамоў... якраз цяпер!..
– Прабачце мне... Да пабачэння!
– Да пабачэння! – адказаў
Вячорка не без засмучэння.
Глядзеў услед ёй і маўчаў.
Ужо выходзячы за брамку,
Мар’яна ў пальцах трапяткіх
Прызатрымала трохі клямку
І – азірнулася на міг.
Ды хоць і быў зусім кароткі
Той міг, той скрадзены пагляд, –
Іскрынкі ўбачыў ён усё-ткі
У двух карычневых вуглях!
А можа, так яму здалося,
Што сам адчуў, як смутак-жаль
Па тым, што колісь не збылося,
Іскрыць, каб выклікаць пажар?
Што сэрца думкай пранізала:
«Няўжо, аблытаўшы калісь,
Жыццё навек цябе звязала
І ты не ўскрыліш зноў увысь?
А гэта шчасце, на якое
Ты маеш права, як і ўсе –
Неспадзявана маладое,
У весняй квецені-красе?
А гэты позірк – ясны, чысты,
Не замутнёны анічым –
Як ранак сонечна-іскрысты
У росных россыпах лагчын?
Хіба не гэткаю дзівоснай
Ты бачыў мару кожны раз?
Ці не яе пазнаў ты проста –
У рэшце рэшт, у добры час?..»
Сцяпан хацеў пабыць сам-насам,
Ды выйшаў з хаты дзядзька ў двор:
– Прабач: курцы, відаць, калгасам
Твой раздымілі «Беламор»?
– Яшчэ не ўвесь: узяў з разлікам,
Каб і курцам было і мне.
– Тады цягні, няхай ён ліхам,
Усё ж чужы прыемней тхне!
Пусцілі дым. – Пайду-тка ў пуню
Ды паляжу крыху, плямеш.
Як ні храбруся, ні жартую –
А сілы ў целе – менш і менш.
Змарыўся, Сцёпачка, змарыўся,
Выдаткаваўся да асноў.
І толькі з крыўдай не змірыўся,
Што гады плодзяцца ізноў.
|
