|
|
Нарваўшы змену пагоды, сцiшэў, улёгся вецер.
I з сiвага, трохi жаўтлявага, як зляжалая воўна, неба дробнаю маннаю зацерушыўся снег. Зашоргаў па сухiм, сатлелым каля плота лiсцi, жвiраватым пяском сек па платах i сценах будынкаў. Потым, пагусцеўшы, закурыў, як пытляванаю мукою, легкiя ўчарсцвелыя сцежкi, насеяўся ў грывы чырванаватай травы, пабялiў на старых, даўно не перакрываных стрэхах карычневы падсушаны мох, абвеяў з аднаго боку тоўстыя камлi дрэў, шарыя з аблушчанаю карою жэрдкi ў плоце.
Закручваючыся за вуглы будынкаў, на першай парошы дробным ланцужком лёг цiхi кашачы след. I на круглых каменнях, што ляжалi каля шчарбатых, падзёўбаных сякераю парогаў, ужо натапталiся крохкiя аплаткi снегу.
Пачало сутоньвацца – свет зацягнуўся жаўтаватай каламутнасцю. Пацяжэлi i паплылi, пераварочваючыся i дыхаючы холадам, снегавыя хмары. Густа, быдта з арфы, пагнала косы, вялiкi снег.
Лёгкiм пер’ем круцiла за хатамi, паднiмала да страхi, шарахцела па сцяне. Цёмным роем вiло каля акна ў зацiшку.
Пачало раптоўна цямнець ад абложных снегавых хмар, блiзкага вечара. Каля стрэх запырхалi, затрапяталiся вераб’i, шукаючы сабе начлег.
А верасаўцы яшчэ тапталiся каля хлявоў i гумнаў, упраўляючыся нанач. Прыпазнiўшыся, варочалiся ў хату ўжо стракатыя ад снегу. У цяпле ён скоранька раставаў, пералiваючыся дробненькаю расою на жоўтых абкураных вусах, на касматых бровах.
Цёмнаю сцяною за вокнамi стаяў першы зiмовы вечар. Нязвыкла рана ў хатах запальвалiся лямпы i газоўкi.
Сярод ночы пачало падмарожваць – снег зрадзеў i сеяўся, як праз сiта, сухi i лёгкi. Цiха асядаў упоцемку, шапацеў, нiбы праз сон.
За ноч патаўсцелi ўсланыя гэтым лёгкiм пухам тонкiя старыя стрэхi гумнаў i хат. Мякка i чыста было на забруджаных учарашнiх сметнiках, каля заседжаных вуглоў выплеценых з пачарнелай лазы цi струхлелае саломы прыбiральняў.
Высокiмi ганарыстымi каўпакамi снег сядзеў на рассохлых слупках у плоце, белымi вужамi выкруцiўся на тоўстых суках дрэў, пухкаю ватаю начапляўся на калючы дрот, белым вывернутым кажухом накрыў падвязаны куст божага дрэўца ў гародчыку.
Як ад прэснае блiзкае вады наранкi запахла сырым першым снегам.
Вочы адбiраў белы нежывы абшар поля – у iм гiнулi, злiваючыся ў адно, далёкiя груды i лагчыны. Толькi дзе на межах чарнеў корч дзiкае грушы ды радкамi стаяў спруцянелы быльнiк.
На другi бок вёскi на стромым грудзе насупiўся сiвы хвойнiк, перад iм, як мядзведзь на заднiя лапы, уставаў абсыпаны снегам прыгнуты ялавец. Нiжай, перад сiняватаю смугою голага алешнiку, каля рудое, не ўкрытае снегам асакi, каля сцяны шапаткога троснiку, па белым абрусе поплава, выкручваючыся чорным вужом, паўзла рэчка.
У недагледжаных, што спускалiся да рэчкi, садах, каля паўсыханых ад старасцi слiвак, у жаўтлявых дубцах збэрсанага малiннiку, пырхалi надзьмутыя, з ружаватым, як аблiтым цёплаю крывёю, воллем птушачкi, з лускам дзяўблi падмерзлыя салодкiя пупышкi.
Пахла горкiм дымам ад сырых алехавых дроў. З нейкага надворка быў чуваць востры стук сякеры – нехта ўжо даставаў з-пад белае коўдры снегу назапашаны на зiму i скiданы ў горбу ялавец.
Шоргалi драўляныя, абкарэлыя цестам лапаты, на якiх яшчэ, можа, учора саджалi ў печ хлеб. Ад хат да гумнаў глыбокiмi раўкамi цягнулiся сцежкi, упiралiся ў хлявы i прыбiральнi, выбягалi на вулiцу – вузенькiя, улукаткi, сцежка там была пратаптана яшчэ шараю ранiцаю, калi бегалi да калодзежа па ваду, адзiн за адным, стараючыся патрапiць у чужы след.
У людзей была радасць ад гэтае лёгкае, як забаўка, работы, ад першага зiмовага холаду ў рукi, ад гаспадарскага клопату, спадзявання, што не вымерзне жыта, што як перад калядамi мароз – так i пад кустом авёс.
Лiпкiм i танюткiм, як павучына, звонам трымцеў, дзiлiнькаў медны, прывязаны да кольца пад гладкаю дугою званочак. Нехта ехаў у чорным вазку за вёскаю, каля пустое цiхае шашы, пад карычняватай навiссю карэлых бярэзiн.
Чуючы лёгкую дарогу, задзiраў голаў i фыркаў каштанавы конь з выцвiлаю нястрыжанаю грываю i звязаным у тоўстую куклу цёмным хвастом. Лёганька падкiдваў спрасаваны капытамi снег. З раздзьмутых злых ноздраў на вузлаватыя каленi чмыхала i разыходзiлася, збэрсаная нагамi, гарачая пара.
Было нешта вясельнае ў гэтай лёгкай быстрай хадзе каня, у слiзганнi спрытнага. ганарыста падкручанага спераду вазка, у фурмане, што фанабэрыста, трохi адкiнуўшыся назад, сядзеў на цвёрдай лаўцы: на спiне ў яго чырвоным атласам гарэла падкладка ў адкiнутым башлыку рудой суконнай буркi.
Маладзiца ў шарай, як попел, хустцы вынесла з хаты на абкуранай бляшанай засланцы пазмятанае з пяском смецце, сыпнула яго за плот на чысцюткi снег пад белаю, як ад кветак ва ўрадлiвы год, маладою грушай i спынiлася каля парога, учуўшы дробнае чыстае дзiньканне медзянога званка. Студзячы белыя без панчох ногi, пастаяла на сухiм каменi, спомнiла нешта сваё, маладое, вясельнае i, прыкрыкнуўшы на курэй, што пазбiралiся тут, каля парога, схавалася за счарнелымi дзвярмi ў нiзкiх сенцах.
Гайдануўшы на дрэве вяршок, з якога слупком зацерушыўся i доўга вiсеў, асядаючы, сыпкi снег, сюды, пад грушу, зляцелi хiтрыя вароны, шукалi ў шарым смеццi жоўтую, звараную ў квасе костку.
Але квасу яшчэ нiхто не варыў. За хлевушкамi на гародах ляжаў яшчэ нярушаны снег, яшчэ не было вiдаць здратаванага нагамi i чорнага ад перапаленай саломы месца. Яшчэ нiхто не калоў ужо даўно абмацанага рукою i зважанага на вока свайго парсюка, што вырваў у лычы дрот i каторы ўжо дзень рые ў хляве гной.
Усе чакалi праўдзiвае зiмы з гэтым белым снегам на плоце, на маладой яблыньцы, якi бачыш, глянуўшы ў акно за грабеньчыкам першага лёду, што вырас у куце на нiжняй шыбе.
Але ўжо сёння, топчучы i падбiваючы чорнымi валёнкамi пухкi, што яшчэ не злёгся, сiняваты снег, праз чужыя пляцы Алеся бегла да бацькi пазычаць швайку. Сваю, вывернуўшы ржавыя цвiкi з карытца, што стаяла ў стопцы, нiяк не знайшла.
Мiнуўшы доўгае, на двое дзвярэй, гумно, ад якога пахла пераляжалаю гаркаватаю саломаю, Алеся ўбачыла бацьку з Мiцем – яны, пэўна, збiраючыся даставаць картоплi, стаялi каля белай, насунутай вострьм ражком, як бабская хустка, стрэшкi паграбка. На расчышчанай ад снегу стракатай зямлi бокам ляжаў лазовы кошык з накiнутым на яго рудаватым салявым мяшком.
Алеся пераступiла адчэплены з аднаго калка i адкiнуты набок дрот, якiм быў абгароджаны пограб, каб не ўбiлiся карова цi конь, i здзiвiлася:
– Ой, вы ўжо картоплi дастаяце?
– Ага… Можам i табе з кошык пазычыць, – Мiця згроб пад стрэшкаю сухi, прыложаны каменем картаплянiк, адкiнуў заплеснелыя дошкi – з пограба дыхнула сырымi, спацелымi картоплямi.
– Вы мне лепш швайку пазычце, – Алеся схавала пад каптан да цёплых грудзей свае голыя настылыя рукi. – Свае, каб на яе лiха, не знайшла.
– А што за гэта будзе? – спытаў стары Корсак, абгладжваючы жменяю рот.
– Кусок свежанiны, – засмяялася Алеся, жмурачы адно вока.
– Дык вунь у стопцы. У сцяне разам з напiльнiкам сядзiць…
– Вой, цi знайду ж я?..
– Ну, ты як маленькая, – Корсак пераступiў цераз лазовы кошык, пайшоў расчышчанаю сцежкаю, сунучы сагнутыя, як падсечаныя ў каленях, ногi.
Пад яго старымi, са свежаю дратваю вышэй заднiка, ботамi сырою капустаю хрумсцеў снег.
Алесi здалося раптам, што ў бацькi змянiлася хада i падаўжэлi рукi. Яе ўзяў жаль, што так неўзаметку, за адну гэту восень, ён пахуднеў, усох i ўжо гнецца ў крук.
Гледзячы на гарбаватую бацькаву спiну ў шарай, сцёртай да рубцоў марынатцы, загаварыла ўжо пра сваё:
– Зямлю ж апiсваць будзем, складаць тастамант.
Корсак спынiўся, адкiнуўшы пало суконнага паўшубка, дастаў з кiшэнi завязаны на хвiчку капшук з тытунём, перапытаў:
– Што ты гаворыш?
– Кажу, што зямлю апiсваць буду.
– Знайшла калi.
– Чаму?
Сапучы носам, Корсак натаптаў у падстаўленую жалабком газету шчопцi мяккага збэрсанага тытуню:
– Меней знайся з гэтымi малацьбiтамi… Бо чуеш, што ў вёсцы плешчуць?
– Хiба людзям языкi пазавязваеш?
– А чаго раптам табе заманулася?
– Старая захварэла… Памрэ, крый бог!
Корсак скасiў вока, цераз плячо зiрнуў на Алесю, мусiць, не даў веры, першым увайшоў у непрычыненыя сенi – адтуль, нарабiўшы лопату, кiдаючыся ў ногi i губляючы пер’е, паляцелi перапалоханыя куры.
У сенi вызiрнула Хрысця, з-за дзвярэй было вiдаць яе рудаватае, блiшчастае, як вылушчаны каштан, вока.
– А я сабе думаю, хто ж тутака лопату нарабiў?
– Сенi зачыняць трэба, а то во не прайсцi, – Корсак паслiзнуўся на курачым памёце i борздзенька схаваўся ў поцемку стопкi.
– Вы ж з Мiцем i не зачынiлi, – адказала туды, у стопку, Хрысця i маргнула Алесi. – Аляксандрачка, зайдзi ж у хату.
– Вой няма калi. Па швайку прыбегла.
– Што, ужо свежаваць сабралася?
– Ага.
– Знаю, знаю, для каго стараешся.
– Каб табе такi нос, як ты ўгадала.
– А мо не? – падмаргнула i схавалася за абабiтымi злiнялаю радзюжкаю дзвярмi рудаватае вока.
Дзержачы адным пальцам за вушка ржавую няточаную швайку, са стопкi высунуўся Корсак.
– Тупая, але малацьбiтэ падгостраць…
– Такой бяды, як-небудзь дамо рады, – Алеся павярнулася iсцi, але Корсак ужо без злосцi папрасiў:
– Пачакай. Маю табе нешта сказаць.
Алеся епынiлася, падгладжваючы адною рукою пад хустку валасы, чакала.
– Я ўсё пра гэту вопiсь думаю, – Корсак забразгаў у кiшэнi крэсiвам. – Цi пагаварыла ты хоць з Вайтовiчам?
– Ой, дальбуг, не.
– Вот табе маеш, – ён секануў канцом пляскатага напiльнiка па вострым крэмнi – на руку пырснулi, зашыпеўшы, вострыя iскры, з кавалачка рудое, як пераспелая порхаўка, губкi закурыўся сiнi дымок. Корсак, смокчучы, прыкурыў папяросу, папярхнуўшыся дымам, парадзiў: – Трэба было пагаварыць, а мо й пачаставаць. Аладку, не падмазаўшы, i то не спячэш, а тутака такая справа… I за сведку свайго чалавека трэба ўзяць. Каго маеш?
– Дык вы, тата, i будзеце, – не дала яму дагаварыць Алеся.
– Вот галава, – крыва засмяяўся i выйшаў з сяней Корсак – за плячыма ў яго вiўся сiнi i горкi, як атрута, тытунёвы дым. – Трэлiш няведама што. Лiтавара, вунь, паклiч.
– Ой, баюся я яго. Блiнкае вачмi, як звер, вывiжоўвае ўсё.
– Яно проўда: звер не звер, а чорт яму вер. Але паклiч. Я пагавару з iм…
– А дзе ж я дзенуся – паклiчу, – сыходзячы ў снег, Алеся выперадзiла бацьку, борздзенька пайшла, махаючы ржаваю швайкай. Скiравала да пограба, нагнуўшыся, гукнула ў чорную кантовую дзiрку:– Змiтрычак, i ты прыйдзi ж заўтра. Не забудзься ж!..
Там, у пограбе, дастаючы галавою да белых заплеснелых дзеравiн столi, на коленках сядзеў Мiця, грабучы абедзвюма рукамi, сыпаў у кошык картоплi.
– Прыйду, прыйду, – глуха, як з таго свету, аклiкнуўся ён.
Але Алеся яго ўжо не чула, бегла па разарваным ланцужку сваiх слядоў, нiяк усё не трапляючы нагою ў iх, думала пра тое, што сказаў бацька. Трэба дбаць, каб была зямля. Будзе свая зямля – знойдзецца Iмполь. Не ён, дык другi.
Алесi перахапiла, перацяло дых. Сколека ж чакаць таго другога? I нашто перабiраць? Лепшы цi знойдзецца? Iмполь малады i вiдны сабою. Грэх i думаць!
На грукат хатнiх дзвярэй на палку зашамацела перацёртым гарахавiннем старая Мондрыха. Падняла голаў – ззаду ў кароткай, як казiны хвосцiк, касе целяпалася палатняная, недзе вылупленая са старой сарочкi стужка. Застагнала, падсоўваючыся на вялiкую ў чырвоныя кветкi падушку i нацягваючы на сябе зношаную, у гарбах злямцаванае кудзелi, коўдру.
Застудзiлася яна пазаўчора. Высунулася распараная на вулiцу – якраз вязлi хаваць Сяргея Рэпку – i пайшла разам з усiмi бабамi за вёску пад крыж, дзе заўсёды, везучы на магiлкi нябожчыка, верасаўцы адкрывалi труну. Пастаяла яшчэ, паслухала, як прымаўляла асiплая ад плачу Рэпчыха над адкрытай труною, у якой ляжаў чорны, ужо набрынялы Сяргей, покуль у самое не здубеў на спiне мокры ад поту каптанiк.
Уночы яе пачало кiдаць то ў холад, то ў жар, у грудзях зайгралi пеўнi, пачаў бiць сухi, удушлiвы кашаль.
Учора Алеся прыводзiла Ваўчка. Ён прыйшоў са сваiм скураным сакваяжыкам, пстрыкнуўшы блiшчастым замком, выняў адтуль бляшаную, выгнутую двума капялюшыкамi трубку, прыставiў старой да худое жаўтаватае спiны, паслухаў i, закiдваючы на лысае цемя свой вышмарганы касмык валасоў, сказаў:
– Запаленне з двух бакоў… Банькi трэба ставiць.
Але яны не памаглi – старой сёння пагоршала. Яна цяжка сапла, у грудзях у яе грала, як грае, адлушчыўшыся, на хвойцы тонкая кара.
– Можа, па ксяндза трэба было б з’ездзiць? – старая, бухаючы, пачала душыцца сухiм кашлем.
– Ой, яшчэ што, – раскручваючы каля шыi хустку, Алеся аглядалася на сябе ў тоўстае, з драцяным вочапам люстэрка, што вiсела на сцяне мiж вокнаў. – Ускораецца яшчэ… Заўтра мы парсюка калоць будзем. Вуньдзека швайку ў бацькi пазычыла. Покуль мужчыны ў хаце, то няхай памаглi б.
– Рабi, як знаеш, – старая аблiзала перасохлыя звялыя губы. – А я, можа, во й памру.
– Узялi сабе ў галаву – памру, памру, – Алеся абярнулася, паглядзела адным вокам на старую, са спалохам раптам падумала: «А чаму яна пра зямлю нiчагутка не кажа? На каго ж яна пакiне зямлю?» Гiдкiм холадам па спiне папоўз страх: «Няўжо на яе, на гэтую без’языкую?»
– А можа, спярша солтыса паклiчам? – сказала i задыхнулася, чакаючы, што на гэта адкажа старая.
– А што ж ён, солтыс гэты?
– Тастамант, мусiць, трэба скласцi. З зямлёю трэба нешта рабiць, – сказала i ўчула, як макрэюць ад халоднага поту лоб i рукi. – Еўку я глядзецьму да самай смерцi… Зямля няхай будзе на мяне.
Старая павярнула свой звялы, зморшчаны, як праросшая картопля, твар.
– Ты жыцьмеш, сыдзешся з маладым малацьбiтом… А як жа ж яна без зямлi? Прападзе, згiне яна без зямлi.
Нямая, разявiўшыся, цiкавала на старую, старалася разабраць па губах, пра што яна гаворыць, зiркала спадылба белаватымi вачамi на Алесю i, мусiць, здагадвалася пра ўсё.
Алеся, як спалохаўшыся гэтых вачэй, адступiлася да парога, сказала адтуль.
– Чаго гэта яна згiне? Кармiцьму i адзявацьму.
– Каб чутае ды бачыць…
– Вы як маленькая! У тастаманце будзе пiсацца пра гэта.
Алеся яшчэ пакруцiлася па хаце, не ведаючы, за што зачапiць рукi, за якую брацца работу – спакою не давала ўдушлiвая злосць i гэтая раптоўная боязь: а што праўда будзе з зямлёю? Няўжо яна астанецца ёй, нямой Еўцы. Не!.. Трэба шукаць нейкага ратунку.
Нямая, гнуўшы са злосцю голаў, разматвала на вiтушках перакручаную пражу.
Зiркнуўшы ўкрадкам на Еўку, Алеся выйшла з хаты. На надворку вочы адбiраў белы нярушаны снег. За плотам у высыпаным смеццi граблiся вераб’i. Глуха, мусiць, па новым пасадзе яшчэ не развязаных снапоў у гумне бухалi два цапы. Алесi здалося, што яна чуе гаркаваты, перамешаны з пылам пах ячнае саломы – мужчыны сёння дамалочвалi ячмень. Яна любiла пах жаўтлявае, як воск, ячнае саломы: спамiналася заўсёды тая пара, як яна была маладою, як хадзiла разам з верасаўскiмi бабамi ў асаднiцкi двор на заработкi – жала той пераспелы, у белым асоце ячмень. Як даўно гэта было!.. Нейкi салодкi жаль працяў сэрца, зрабiлася шкода самое сябе.
Абыякавым здалося ўсё – гэтая зямля, якую яна будзе апiсваць, прэсны зiмовы дзень, вострыя грушы ў белым, як абляпаныя смятанай, снезе… Усё мiнецца, згiне, развеецца, як горкi пыл з гумна…
I раптам схамянулася: чаго яна расплакалася, саўсiм стурбаваўшы галаву за гэтым Iмполем.
Адпiхнула перакошаныя веснiкi i вузенькай, як аборка, сцежкаю, што завiлася ў пухкiм глыбокiм снезе, подбегам пайшла ў другi канец вёскi.
У папяловых хмарах пераварочвалася белым колам, плыло халоднае нiзкае сонца. Распагоджваўся дзень – браўся марозiк. Цёмныя шыбы ў вокнах зацягвалiся бельмамi лёду, ад будынкаў падаў i стыў на снезе сiнi цень. Абдыханая цёплай парай, у Алесi каля рота заiнела суконная хустка. Папярочнаю дарогаю, што, спускаючыся да рэчкi, перасякала вёску, Алеся перайшла на другую вулiцу. У галаве вострым цвiком сядзела адна i тая ж мысль: «Няўжо сваю долю зямлi старая апiша на нямую Еўку?»
Ад думак абудзiў ненавязаны Ваўчкоў сабака. Вышчарыўшы рэдкiя iклы зубоў i грузнучы ў снезе, кiнуўся сюды, на вулiцу. Пад жоўтымi плямамi броваў круцiлiся дурныя сабачыя вочы.
– Ах, каб ты выдах, – Алеся заграбла абедзвюма рукамi гарачы, як прысак, снег, сыпнула на сабаку.
Жмурачы свае дурнаватыя вочы, сабака адскочыўся, але не ўцёк, а загыркаў зноў.
– Вой, ратуйце! – заенчыла Алеся не сваiм голасам, пазiраючы на зеленаватыя ад марозу вокны Ваўчковае хаты.
Зарыпелi намерзлыя дзверы, i, заблiшчаўшы лысiнай, з сяней высунулася Ваўчкова галава:
– Рэкс, пайшоў вон! Рэкс, цi чуеш?
Сабака ўвагнуў голаў, не хочучы, завярнуўся назад.
Азiраючыся на Ваўчкоў двор, Алеся перабегла са сцежкi на гладкi санны след, засыпаны ўмерзлымi конскiмi яблыкамi, – ён заварочваў на лабаты грудок. Уздоўж кароценькай вулiцы, пазiраючы зашэрхлымi вокнамi на чорныя карчыстыя садкi, за якiмi ўжо ў мяккiм кажусе снегу, што абвiс над берагамi, гарачым кiпенем курылася незамерзлая рэчка, стаялi дзве хаты.
За першаю, са стракатымi, як выфарбаванае ў лупiнах ад цыбулi велiкоднае яйка, абмазанымi глiнаю i пабеленымi сценамi, з доўгiм пашаркам: хата, сенi, стопка, гумно, хлеў – усё пад адною страхою, – расцягнулася другая, солтысава. Лiштвы ў вокнах павырабляныя ў розныя цацкi, як аправа на касцельных абразах, i гэтаксама выфарбаваныя ў белы колер.
Алесi здалося, што ад гэтых прыгожа выштукаваных белых вокнаў i ў хаце стаiць светлае хараство.
Але ў вузкай кухнi, куды яна зайшла, доўга шукаючы вобмацкам дзверы, покуль ёй не адчынiлi, стаяў поцемак, разявiўшы чорны, закурэлы чалеснiк, аж да парога высунулася прысадзiстая печ, з прыходу збiлiся настылыя, з абмерзлым цестам карыты i цэбры.
Цесна абсеўшы стол, Вайтовiчы снедалi: трупцелi драўлянымi счарнелымi лыжкамi на цёрле, ловячы ў квасе чорныя, размоклыя, як лапцi, грыбы. У селядоршага, пастрыжанага ў рады хлопчыка пад чорнымi жучкамi вачэй дрыжалi нявыцертыя слёзы, каля вiхра, што завiўся на пукатым лабку, ружавеў пятняк, мусiць, ад бацькавай лыжкi.
– Смачнэго, – Алеся затупала валёнкамi, пакiдаючы на зямлi тонкi, спярэшчаны крыжыкамi снег ад новых галёшаў.
– Так просiмо! – Вайтовiч павярнуў голаў у рэдзенькiх, выкачаных, як у малога дзiцяцi, валасах, прыгладзiў iх рукою.
– I праўда ж, садзiся, Аляксандрачка, – дзюбаносая Вайтовiчава Марыя паднялася з заслона.
– Ой, дзякую, я ж толькi ад стала, – змахлявала Алеся, чуючы, як смокча пад лыжачкай. – Мы сёння рана ўправiлiся. Збiраюся заўтра парсюка калоць, а тутака бяда – старой пагоршала, саўсiм пры смерцi…
Дзецi перасталi есцi, разявiўшы раты, слухалi. Большая дзяўчынка, у якой ужо значылiся пад паркалёваю блузкай, як грыбкi пад кастрыцай, дробныя грудзi, скурчанаю жменькай адкiдала за вуха звiслую пасму нiзка падстрыжаных валасоў.
– А мая ты любка, ды што ж з ёю? – нiзкая Марыля задрала ўгору свой дзюбаносы тварок, цiкуючы, як курыца, адным вокам на Алесю.
– Прастыла во, як Сяргея Рэпкавага хавалi. Ваўчок прызнаў запаленне з двух бакоў.
– Што ты кажаш?..
– Ага… Трэба ж во тастамант скласцi.
Адсоўваючы заслон, Вайтовiч устаў з-за стала, белаю, у рудым рабацiннi рукою выцер губы:
– А сведкi цi маеш?
– А як жа ж! Лiтавар вунь будзе… Толькi ж вы не адмоўце, уважце ўжо, прыдзеця ўзоўтра… Свежыны ж нагатую, – сказала i засаромелася Алеся – шчокi залiла смуглявая, як на зiмовым яблыку, чырвань.
Вайтовiч чмыхнуў i засмяяўся, выскаляючы рэдкiя буйныя зубы.
– Ну, раз так, то трэба ўважыць.
– Вот не здзекуйся з маладзiцы, – Марыля, падважыўшы вiламi, выцягнула з печы вялiкi саган з дробнымi свiнячымi картоплямi, высыпала iх у абкарэлае карыта i, хаваючыся ў ружаватай пары, загаварыла да Алесi: – Не глядзi, што ён выскаляецца. Прыдзя…
– Ага, прыдзеця, – папрасiла яшчэ Алеся, беручыся рукою за настылы, з белай пудрай ад марозу язычок клямкi.
Пасля парнага цяпла кухнi бралi дрыжыкi, пад кароткi кажух поўз холад, студзiў каленi. Пералiваючыся, як вострыя асколачкi ад шкла, церушыўся дробны сняжок. У хмарах кацiлася, то паказваючыся, то хаваючыся зноў, нiзкае белаватае сонца.
На калючым абвiслым дроце загарадзi вецер варушыў абынелыя жмуты набэрсанае конскае валаснi. Успомнiўшы пра Ваўчковага ненавязанага сабаку, Алеся прыгнула калючы дрот i скоранька, каб нiхто не бачыў, задзiраючы спаднiцу, пераступiла яго. Чужымi надворкамi выбегла на сваю вулiцу.
Яшчэ здалёк учуўшы гаспадыню, за веснiкi высунулася аблавухая сучачка, жмурачы мокрыя вочы, завiляла шчуплым хвастом.
– Адна ты толькi i чакаеш мяне ў гэтай хаце. Ну iдзi, iдзi, – прапускаючы паперадзе сябе сучачку, Алеся адсунула далей прысыпаныя снегам веснiкi, падняла голаў i ўбачыла Iмполя. Слiзгаючыся на жаўтаватай, ужо забруджанай сцежцы, ён бег з гумна ў хату. Разгарачаны, у адной рубашцы – мусiць, пiць ваду. У кудзерцы чорных, аж сiняватых, валасоў, што лезлi з-пад кепкi, зачапiўся аўсюком жоўты ячны колас.
«Харошы ён», – падумала сама сабе Алеся, але сказала другое:
– Каб хоць акрыўся, а то находзiшся…
– Цi першыня мне, – Iмполь жменяю згроб ячны колас.
– Не заракайся, – яна ўзiралася на яго твар. Шызы дымок пылу зацерушыў яму шорсткiя густыя бровы, чарнявы нявыгалены пушок на скулах нiжэй вачэй, круглы кончык носа.
Ён злавiў гэты позiрк i, ужо асмялелы ў поцемку сяней, прыгарнуў яе да сябе.
– Нешта ты скоранька асвойтаўся, – сказала яна i моцна варухнула плячом. I ўжо нейкая злая, няпэўная ўвайшла ў чадную, з закрытым верхнiкам, хату.
– Каб хоць комiн адчынiлi, а то задыхнуцца можна, – яна кiнула вокам на палок, дзе ляжала старая – вочы ў Мондрыхi былi заплюшчаныя, толькi на жоўтай руцэ, што высунулася з-пад коўдры, варушыўся крывы, сагнуты ў кручок палец.
|
|
