РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Вячаслаў Адамчык
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Чужая бацькаўшчына
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XXVI
XXVI
        
        Убiўшыся ў павучыну, пад столлю ў кутку востра бзыкала i звiнела першая акрыялая пасля зiмы муха.
        Алеся расплюшчыла вочы – у хаце ўжо выяснiўся дзень. Да зямлi даставаў цяжкаю алавянаю гiраю, намахаўшы круглаю мядзянаю бляшкаю маятнiка аж шостую гадзiну, стары, але яшчэ спраўны Мондраў гадзiннiк.
        Алеся прысела на ложку, зграбла, падняўшы белыя мяккiя рукi i блiскаючы чарнатою голых пах, рассыпаныя на плячах валасы, скруцiла iх у тоўстую куклу. Азiрнулася на Iмполя. Уткнуўшыся носам у падушку, ён густа пахропваў крышку адкрытым ротам – на падушку высачылася, пакiдаючы цемнаватую плямку, цягучая смолкая слiна.
        Па хаце хадзiла, яшчэ пахiстваючыся ад млявасцi, нямая Еўка. Аблiзвала сухiя сiняватыя губы. З худых, высушаных хваробаю клубоў спаўзала шырокая спаднiца.
        Падняўшы падол, не саромеючыся i паказваючы Алесi свае худыя, у лiловых жылках ногi, прымасцiлася на вялiкi саган у памялешнiку.
        «Каб вас ужо лякса гнала! – засапла носам i адвярнулася Алеся. – Як я за вамi буду ўсё выносiць. Пойдзеце сёння ў гумно. Я хоць хату вьшрачу ды выбелю перад вялiкаднем».
        А на мыслi ёй зноў набегла, зблыталася, як начасаныя i скатаныя ў пучок валасы, тое, што думалася напярэдаднi: напаiць iх замест лякарства якою атрутаю. Нiхто i ведаць не будзе. Алеся зноў прыгадала той ахапак закурэлага сена на гары, чорныя перасохлыя калiвы чэмеру.
        «Яго, можа, i даць разам з тым парашком, што прынясе з аптэкi Мiця? Нехта, здаецца, казаў, што малады чэмер– найлепшая атрута ад прусакоў. Яны там у гумне i дойдуць, як прусакi».
        Алеся нават чула, як ад нейкага страху ў яе замакрэлiся халодным потам лоб i далонi, шэрхла, нiбы абсыпаючыся трутам, казыталася скура на руках.
        Нямая памаленьку сунулася назад, не могучы, лезла на печ, азiралася на Алесю, нiбы ўгадвала яе мыслi.
        Алеся ўгнула голаў i, хаваючы вочы, пачала раптам штурхаць у плячо Iмполя:
        – Уставай, цi чуеш?
        У яго задрыжалi векi, ён перавярнуўся на спiну, зацмокаў ротам, яго рука пацягнулася да Алесi, злавiла плячо.
        Яна, ужо пасмiхаючыся, давольная, адганяла яго руку, што iзноў, як незнарок, аб’ехала на купiнку набрынялых, ужо балючых грудзей.
        – Вой, дурны, гэта ж дзень, цi чуеш? – яна выслiзнула з-пад коўдры, абцягнула караткаватую, што не закрывала каленяў, палатняную сарочку – пад ёю ўжо трохi значыўся жывот. Алеся ўжо месяцаў пяць як хадзiла дзiцем, вылiчыўшы сабе, што радзiць будзе якраз на Пятра ў самае жнiво.
        – Уставай, Iмполь, па мел паедзем, трэба ж хату бялiць. Вунь колькi павучыны завялося, – сказала яна, прыслухоўваючыся, як пад столлю ў покуцi яшчэ бзыкала, зацiхаючы, змораная муха – туды недзе ўжо прыбег i пачаў, мусiць, снаваць сваю павучыну дробны руды павучок.
        Капаць мел – найбольш увесну, калi перад вялiкаднем трэба было бялiць хаты, – верасаўцы ездзiлi на прылуцкiя груды. Там пры чубку маладога асовага хмызняку з пруткiм, густым грабам, разложыстым арэшнiкам i дзiкiмi, заўсёды ўраджайнымi грушкамi ўвесь грудок быў скапаны старымi ямамi, што ўжо зараслi тонкiм, як нацiна, бярэзнiкам. Пад высокi бераг тачылiся новыя, жаўтаватыя ад тлустага сырога мелу норы. Летась адна з iх, мусiць, адтаўшы пасля зiмы, увярнулася i задушыла прылуцкага мужчыну.
        Алеся з Iмполем прыехалi сюды пасля полудня. Покуль разабралi ды вынеслi ў стопку варштат, покуль Алеся слала ў гумне на перацёртай саломе старой Мондрысе i нямой Еўцы пасцель, пазносiўшы з хаты лахманы i транты, ды важдалася, разбiраючы гнiлы палок, што ўжо заплеснеў ад макраты – старая астатнiя днi стала хадзiць пад сябе, – нахапiўся i полудзень.
        Алеся i не паехала б сюды, каб не тое даўняе, што ўжо не давала спакою нi ўдзень нi ўночы: знайсцi маладога чэмеру, заварыць ды з тым лякарствам, што купiць Мiця ў Дварчанах, даць абедзвюм.
        А чэмер, пэўна, ёсць у таго даўнейшага знахара, да якога яшчэ бегала шукаць лекаў Алесiна мацi, прыносячы дадому то бутэлечку загаворанае вады, то пучок зёлак. Жыве ён у Ахонах: блiзенькай – усяго толькi пераскочыць лагчынку – ад Прылуцкiх хутароў вёсачцы. Покуль Iмполь будзе капаць мел, яна i ўправiцца збегаць.
        Алеся падсунула блiжай пад яму счарнелы, падплецены лазою стары кошык, паглядзела, як Iмполь вострым, абслiзганым капачом дзёўб тугi, зляжалы мо вякамi мел, адкалупваў па калiве, лезучы глыбей у яму, дзе мел быў мякчэйшы. Над iм цяжкаю глыбаю навiсаў падкопаны бераг.
        – Вой, капай тут, не лезь глыбей, няхай крые бог, – сказала яна, памаленьку вылазячы i чуючы, як невядома чаго балiць крыж.
        – Вот не бойся!
        – Ага, скажаш… Я ж пайду… Дык ты ўжо глядзi не лезь глыбей.
        – Людзi ж во лезуць. А тут з берага будзем калупацца, – i, кiнуўшы на абсыпаны жоўтымi каткамi куст вербалозу свой шарачковы пiнжак, мацней зацюкаў капачом у глухой, глыбокай яме.
        «Вот якi», – крышку зазлавала Алеся i, абыходзячы панурага каня, што жаваў з мяшка хрумсткi авёс, скiравала на пустую палявую дарогу, што каля маладога акрыялага жыта ўжо займалася дробнаю, як расада, травою.
        За сiваватымi, як высушанае сена, грудамi чарнела голым карычняватым прысаддзем вёска. Збоку ад яе сiнеў лес, як падрэзаны груд з мелам, белаю пасмаю цягнуўся стракаты бярэзнiк.
        Алеся пайшла, заварочваючыся ад ветру i чуючы, як ён пахне ўжо нагрэтаю кiслаю зямлёю, маладым жаўтлявым, мусiць, прыпрэлым жытам. Падпарвала, як збiраючыся на дождж.
        У лагчынцы пры лужку, што зазелянеў нiзкаю дзяцелiнкаю i жаўтлявым па леташняй траве мохам, дзе ўжо серабрыўся пацеркамi каткоў шары вербалоз – у iм цёплым гудам звiнелi пчолы, – бегала, наставiўшы чубок, кнiгаўка. Падняўшыся з крыкам, вiлася над Алесяю.
        Яе востры расцяжны крык нейкiм болем зашчымеў у Алесiнай душы, нагадаў даўняе маладое лета, калi на балотцы цвiла белымi кутасiкамi конская цыбуля i гэтаксама каналi ад крыку, адводзячы ад свайго плыценькага, з чатырма стракатымi яечкамi, гнязда, чубатыя кнiгаўкi.
        I Алесi спомнiлася, як пляла з гэтае цыбулi высокiя, стаўбунаватыя капялюшыкi. Сядзела пры зялёным, у жаўтлявых хвосцiках, ялаўцовым кусце i, разамлеўшы на сонцы, заснула. Прачнулася ўжо ад пякучага, як агонь, болю. Падумаўшы, што гарыць, адкрыла вочы i ўбачыла над сабою чорны i няголены твар старога Мондрага – ён з усяе моцы сек Алесю пужкаю па босых нагах. Яна, яшчэ ўсё нiчога не цямячы, падхапiлася i тады ўбачыла, што няма нiдзе таго страшнага пажару, а кругом яе млосны ясны дзень з выцвiлым небам, зялёнае, абсыпанае, як камячкамi ваты, конскаю цыбуляю балотца, трывожны крык кнiгавак i што недзе, напэўна, убiлася ў шкоду яе дападная, ненаежная карова з лысаю цялушкаю.
        – Я тэ пасплю, я тэ дам! – стары Мондры, як на яго брахалi – Тэкала, яшчэ прыпусцiўся за Алесяю, але ўжо, не дастаючы да ног, шлёгаў пужкаю па высокай лiловай мятлiцы.
        Карова з цялём, паказваючы толькi свае спiны, чарнелiся ў далёкай лагчынцы – дратавалi Мондраву сенажаць.
        – Ты мне сплоцiш, ты мне вернеш усё! – астаўшыся ззаду i блытаючыся нагамi ў высокай мятлiцы, гразiўся стары Мондры.
        Як вострая стрэмка пад ногцем, у Алесi надоўга засела крыўда на Мондрых. I як толькi яна пайшла замуж у iхнюю хату? Чаму тады забылася пра гэтую пужку? Як яна не любiла iх усё жыццё. I iхняга Радзiвона нiколi за чалавека не мела. Божа, як ён быў ненавiсны ёй, калi яны пажанiлiся, калi ён кожнае божае ночы гэтак страшна хроп на ложку. А яна i вокам звесцi не магла, усё думала накласцi на сябе рукi. А хiба ж тое нявiннае дзiцятка душыла не праз iх, не праз Мондрых?
        Можа, бог паслаў кару за тое нявiннае дзiцятка, што яе гэтак зачаравалi. Колькi ж яна адпакутавала за тую страшную хваробу! Хай карае i цяпер, але iх не будзе. Не! Бо ёй няма жыцця без Iмполя. I не будзе. Яны цi Iмполь– яна выбрала цвёрда, як адрэзаўшы, i ўжо назаўсёды.
        Алеся ўчула, як макрэе ад гэтых думак спiна, як пацеюць рукi…
        З-за грудка высунуўся i засвяцiў у вочы малады, ужо з першымi жаўтлявымi карабаценькiмi лiсцiкамi на вяршках, бярэзнiк. Каля яго шылася, захлёбваючыся ў каламутнай гразi, раз’езджаная, разбiтая калясьмi дарога – слiзкая ад леташняга счарнелага лiсця. На другi бок яе дрыжала i хiлiлася, паблiскваючы цёмна-зялёным шырокiм пер’ем, кусцiстае жыта. Над iм захлынаўся ад ветру жаваранак. Па шырокiм замежку цягнулася жардзяная загарадзь – на вiлаватых слупках ляжалi сухiя патрэсканыя жэрдкi. У раскiслую ад гразi вулiцу ўпiралася нiзкая, з маленькiм кутнiм акенцам i аб’еханаю, жаўтляваю ад моху страхою, першая ахонаўская хата. На ражках вiльчыка, разявiўшы жаўтаваты дзюбок i трапечучы растапыранымi крыльцамi, шчабятаў i падсвiстваў стракаты шпак. Дрыжала, адсвечваючы, яго зеленаватае волле. Ад вёскi пахла распаранаю гразёю i гноем. Алесi пад горла, пераварочваючы ўсё нутро, падкочвалася горкая млоснасць.
        Алеся прыпынiлася, цiкуючы ў сухiя цёмныя вокны– цi яна таго знахара хата. У двары пад чорнымi, з абветраным рагатым голлем, яблынямi стаялi пафарбаваныя ў сiнi колер рамкавыя вуллi. На рэдкiм частаколе сохлi жоўтыя палiваныя збанкi. Надворак быў выбрукаваны. У канцы яго, каля расчыненага насцеж гумна, круцiлася прывязаная да маладое кучаравае бярэзiны чорная авечка – трапечучы белым хвосцiкам, малое, яшчэ нядужае, на раскарачаных цыбатых ножках, ягня таўкло авечку ў вымя. У чорнай пройме дзвярэй гумна нехта як кашлянуў. Алеся зайшла ў двор.
        З гумна высунуўся вялiкi, як цяля, пярэсты сабака. Ён быў ненавязаны. Толькi цяпер Алеся згледзела, што ад хаты да гумна цягнуўся блiшчасты, абшморганы колцам дрот. Падняўшы голаў, сабака пустымi асалавелымi вачмi глянуў на Алесю. Губы ў яе задрыжалi, зашаптаўшы ўжо самi тую, што вучыла нябожчыца мацi, кароценькую малiтву: «Ад звера бягучага, ад гада паўзучага…» Алеся запнулася, з памяцi выскачылi апошнiя словы, помнiла толькi, што трэба тры разы перахрысцiцца. Яна скоранька махнула рукою перад грудзьмi. Зноў зiрнуўшы асалавелымi пустымi вачмi, сабака вiнавата ўгнуў голаў i пасунуўся да падрубы гумна, мусiць, чуючы там мышэй. Раптам уткнуўся мызаю ў норку i, задыхаючыся, засоп – пачаў драць пярэднiмi лапамi зямлю.
        З поцемку гумна высунуўся тоўсты, у суконным вывьцвiлым фрэнчы i залапленых на каленях брычэсях гадоў пад пяцьдзесят чалавек. Знiякавеў, убачыўшы Алесю. Расставiўшы кароткiя рукi, пачаў азiрацца.
        – Чакай, маладзiца, чакай, не iдзi! Тут недзека сабака, лiха яму.
        – Ды вунь ён, – Алеся ўжо асмялела, учуўшы, што сабака яе не зачэпiць.
        Чалавек закруцiўся, азiраючыся, убачыў нарэшце сабаку, падскочыў да яго, схапiў за нашыйнiк. Сабака, не азiраючыся на Алесю, гэльцаў, iрваўся да мышынае, ужо раскапанае нары – чмыхаў чорнаю, уцэцканаю ў сыры пясок мызаю.
        – Цякайце ж у хату, а я зараз, адно сабаку навяжу…
        У сухiх з аблушчаным токам сенях, што пахлi мукою i недзе чэрствым з варыўнi хлебам, Алесi нават зажадалася нечага кiслага. Нават надумалася зайсцi ў хату i папрасiць у гаспадынi. Але за парогам, стоячы на пляскатым, падзёўбаным вадою каменi, засоп гаспадар:
        – Як жа ж прайшла ты? Сабака заядлы – не падлазь. Вэнь надоечы хлопцу руку перакусiў.
        – А на мяне нат i не аказаўся, – зачырванелася Алеся, прыглядаючыся да нiзкага з тоўстымi чырвонымi шчокамi знахара – нейкiя пустыя, белаватыя, як у зваранай рыбы, вочкi глядзелi з-пад шырокага брыля шапкi.
        Алеся адступiлася ад гэтых белых зяркатых вачэй, спытала:
        – Цi нямашука ў вас лякарства ад прусакоў?
        – Што ты, маладзiца. Ратунку ад прусакоў шукайце ў каго другога. Я – знахар, я лячу людзей, а не прусакоў.
        Алеся сумелася, нiбы апёкшыся аб яго злосць. Але ж не iсцi з пустым назад.
        – Мо пагодзiмся. Я заплачу. Мне трэба малады чэмер. Кажуць, ён добра памагае ад прусакоў.
        – О, заядлая ты, сваё ўрвеш, спусту не дасi, – памякчэў знахар, убачыўшы, як Алеся выцягнула з кiшэнi звязаную вузельчыкам хустачку – там, чуваць было, шамрэлi грошы. – I не дзеля прусакоў табе, мусiць, трэба. Па вачах бачу…
        – Падалося вам, дзядзька, – падкусiла губу Алеся.
        – Не кажы, ад мяне не ўтоiшся. Я ж людзей навылет бачу. А чэмер у мяне знойдзецца…
        Знахар зноў глянуў на Алесю, змераўшы яе з ног да галавы, i выйшаў з сяней.
        Доўга знiмаў, грукаючы, павешаныя пры сцяне лёгкiя, зробленыя з тонкiх жэрдачкаў драбiнкi. Прыставiў iх у сенях i, сапучы, палез на гору.
        Набраўшы на шапку сiвага ад пылу i збэрсанага павучыння, знахар спусцiўся адтуль, выняў з адтапыранае кiшэнi пучок рудаватага, як тытунь, чэмеру.
        – Во, малады, рваў, як толькi вылез… Самы яд. Але ж i варыць яго трэба знаць, няхай упрэе добра ў печы.
        – Во, дзякую ж вам, – Алеся выкруцiла з хустачкi металiчны злот.
        Упусцiўшы яго ў адтапыраную глыбокую кiшэню суконных, залапленых на каленях брычэсяў, знахар выйшаў з Алесяю на надворак, спытаў, прыплюшчваючы адно вока:
        – А чыя ж вы будзеце?
        Алеся прыпынiлася каля старых у сiвым моху веснiкаў, знiякавела, не ведаючы, казаць праўду цi не, i змахлявала, зарадаваўшыся сама сабе:
        – З Лезнявiч я, лезнявiцкая!..
        I скоранька завярнула за плот, выбiраючы па маладой, дробненькай, як расада, траве сушэйшае на гразкай вулiцы месца. I ўчула, што ў яе зноў вострым клубком пераварочвае ўсё ўсярэдзiне, пачынае нудзiць ад гэтага, пэўна, свiнога, выкiнутага недзе на грады гною i робiцца млосна.
        Вярнулася да Iмполя ўжо асалавелая i змакрэлая, як мыш. I, мусiць, адразу зблажэла з твару. Закiроўваючы на дарогу каня i ўгледзеўшыся, як яна iдзе, млява пахiстваючыся i заплюшчыўшы вочы, ён, знiякавелы, спытаў:
        – Што гэта з табою?
        – Нiчога, Iмполька, нiчога, пройдзе гэта. Бабскае ўсё…
        А калi трохi адлягло, калi перад вачыма паяснеў свет, яна, седзячы на возе i спусцiўшы праз ляскi ногi, злавiла Iмполеву руку, паклала сабе на высокi жывот, каб i ён учуў, як там бiлася галоўкаю, ужо турзалася дзiця.
        – Што гэта? – не распазнаўшы, здзiвiўся ён.
        – Сын твой.
        – Няўжо?
        – На яго загадала. Хачу, каб быў падобны да цябе.
        – Смяешся?
        – Не, праўду кажу, вот убачыш… – i зноў схапiла яго за руку. – Паслухай, як трапечацца. Велькi ўжо, якраз твайго роду.
        Iмполь сарамяжлiва пасмiхваўся, мусiць, не надта верыў. Адарваў руку, спытаў, нешта прыгадаўшы сваё:
        – А куды гэта ты бегала?
        – Хiба ж не казала табе? Да знахара, – насцярожылася Алеся, цiкуючы на яго глухую шырокую спiну, што закрывала яе ад раптоўнага схаладалага ветру – там, над Верасавам, паднiмалася, заклубiўшыся, як вялiкi дым, сiвая хмара. Залатым ясным абадком край яе закрываў сонца. Сумная, цяжкая, як увосень, хмурнасць апала на зямлю. Пацямнелi далёкiя груды.
        – Цi я сам не ведаю, – Iмполь не павярнуўся, толькi задраў голаў – на зашмальцаваны тлустым накiпам поту каўнер растапыранаю страхою лезлi яго даўно не стрыжаныя валасы. – Але ты нешта ад мяне як тоiш?
        – Вот яшчэ выдумаў, – яна сцялася ўся, ужо не ведаючы, прызнацца яму цi не. I не рашылася – нашто, каб ён ведаў. – Вунь чэмеру ўзяла – прусакоў труцiць буду.
        Ён, нiбы не паверыўшы, як са злосцю, ляснуў над галавою пугай, падганяючы каня. Зарыпеўшы гужамi, конь iрвануў з месца, хiснуў назад Алесю. Цярушачы на дошкi сыры жаўтлявы мел, на возе пакочвалiся цяжкiя дзiравыя кошыкi.
        – Во, мел парассыпаеш! – закрычала Алеся, ловячы iх за абслiзганыя ялаўцовыя лучкi.
        Учуўшы лёгкую дарогу, затрос кульбачкаю конь. Скоранька блiзiлася сiвенькая, засланая адсырэлым мохам лагчына. Перад пясчанай дарогай расступiлiся маладыя, шырокiя ў падолах хвоечкi. На каляiны ўпарта лезлi знявечаныя i абшморганыя коламi пруткiя лапы ялаўцу.
        У Алесiных вушах свiстаў тугi вецер, сiвая сцяна дажджу ўжо вiсела над маладняком. Закалоўшы ў вочы, блiснула маланка. Цяжкаю дубоваю кадушкаю загрукаў i рассыпаўся гром. Як лёд у тугi мароз, недзе расколвалася на вострую няроўную шчылiну неба – выкацiўшыся, недзе на край зямлi сплываў водгалас.
        Iмполь, ляснуўшы пугай, зноў падварушыў каня – цвёрды воз пачало падкiдваць на камянiстых каляiнах.
        – Не ганi, растрасеш мяне, – папрасiла Алеся.
        – Дождж во захвацiць, – не азiрнуўся Iмполь.
        – Не цукеркi, не растанем.
        Дабегшы да выспы жоўтага пяску, конь нiбы ўважыў, спынiўся сам – мякенька зашалясцелi, топячыся ў сыпкiм пяску, колы. Воз плаўна, як па вадзе, паплыў праз лясок. Па Алесiнай спiне пачалi сцёбаць першыя кроплi. Пабiты чорнаю воспаю дажджу, застракацеў жоўты пясок.
        Пакалыхваючы калматыя лапы густых, не падцярэбленых яшчэ хвоечак, па лесе густа зашамацеў, блiзячыся, рахманы дождж. Закурыўся густым туманом на дарозе. Зноў зашыпела, уткнуўшыся як нагрэтай да чырванi пiкай у ваду, ясная маланка. Коратка ляснуў гром, здэцца, увагнаўшы гэтую пiку ў зямлю.
        – Кепскi знак – грымiць на голы лес, – Алеся падсунулася блiжэй да Iмполя, баючыся гэтага першага грому: чула нават спiною, як зараз увойдзе ў яе гэтая гарачая доўгая пiка, праткне навылет.
        Але дождж, пашумеўшы двума перагонамi, пачаў радзець. Хмару як нагнала, так скоранька пранясло. Недзе над Верасавам адсланiлася яснасць – у разарваных, што завiлiся нiзкiмi клубамi, воблачках зiркнула чыстае, як перагароджанае нанава, сiненькае неба.
        Дарога вышмыгнула з густога аброшанага маладняку, стрымгалоў пакацiлася ў лагчыну на замуравелае ўжо балота. Яснай чырванню блiскала на порсткай маладой траве раса.
        Алеся абцерлася рукавом, зiркнула цераз плячо на Iмполя: у яго на кончыку носа, набегшы, дрыжала цяжкая кропля дажджу.
        – Вой, якi ты смешны, як той Зэлiк, што збiрае анучы, – яе працяла радасць i смех. – У яго якраз во так пад носам кропля дрыжыць.
        – Стой, куды цябе нясе! – ён, мусiць, зазлаваў, раптам шморгнуўшы рукою па твары, i закрычаў ад гэтай злосцi на каня, напiнаючы мокрыя лейцы. Конь, трасучы кульбачкаю i дугою, ляцеў пад жаўтлява-зялёныя, яшчэ рэдкiя над галавою парасоны старых вербаў.
        На шурпатых камлях жоўтымi расплясканымi кветачкамi цвiў лiшай. З разамлелых на першым вясновым сонцы вострых дзюбкаў почак лезлi мяккiя жаўтлявыя язычкi лiсця i сiваватыя галоўкi каткоў.
        Недзе ў гэтых парасонах, выбiраючы вiлаватую лапу, дзе можна было б утаптаць звiты з леташняе травы каўпачок гнязда, квахтаў дрозд.
        У абмялелай перад дажджом рэчцы з ружаватым дном адбiвалася сiняе неба з белаю пухкаю хмараю, свярдзёлкамi тачылiся тонкiя камлi маладога голага алешнiку. З яго пляскала рэдкая раса. Па беразе блiшчала, прабiўшыся праз леташняе сатлелае лiсце, абмытая густая цылiндра, вострым ружовым верацяном выкруцiлася конскае шчаўе.
        Конь, скалыхнуўшы i разварушыўшы нагамi белую пухкую хмарку, увайшоў у плыткую рэчку, забухаў нагамi – пырскаў сабе на жывот i персi ваду.
        Выцягнуўшы з драбiнак ногi, Алеся прысела на коленкi, ухапiўшыся абедзвюма рукамi за драбiнкi, глядзела, як, абмываючы колы, з жалезнага вышмарганага да бляску вобада сцякала з густым шумам вада.
        Iмполь задзiраў свае ногi, пераважваўся на другi бок воза, лёгшы спiною на драбiнкi.
        Пад густы аднастайны плёскат i шум вады ў Алесi паплылi нейкiя аднастайныя, цiхiя думкi – i раптам абарвалiся: конь выйшаў з рэчкi. Налiпаючы на колы, зарыпеў шапаткi, прамочаны ўсяго на палец пясок.
        Азiрнулася зноў сонца. Курыўся на Ваўчковай хаце зялёны, замшэлы лоб страхi. У гародчыку выпусцiла сiвенькае, скручанае, як аблепленае павучынай, лiсце дзябёлая маладая рабiнка. Алеся загледзелася на яе, прыгадаўшы, як улетку, пасля дажджу, што так спорна шапоча па дзiравым лiсцi алешнiку i сiвых вербах, азiрнецца з-пад нiзкае хмары зжоўклае сонца – i тады заблiшчаць, засвецяцца празрыстай чырванню чачоткi на гэтай рабiне – iдзеш цi едзеш з-пад рэчкi ў вёску i ўсё дзiвiшся на гэтую рабiну: i хараство, i нейкi смутак тады сцiскаецца ў душы.
        За рабiнаю цямнела аброшанае дажджом акно. У яго ўсунуўся белы твар, прылiп сiняватай плямай да шкла пукаты лоб: счуўшы тупат каня, у акно цiкавала Вольга.
        Алеся жахнулася, злавiўшы на сабе зiрк яе лупатых вачэй. Угнула голаў, не ведаючы, куды падзецца. Сядзела сцяўшыся, покуль воз не схаваўся за рабаватую, спярэшчаную дажджом Ваўчкову хату.
        «Божа, i гэты пляткар усё дапiльнуе», – яна абмацала ў кiшэнi каптана пучок сухога чэмеру. I раптам суцешыла сябе: «Цi ж яна ведае, што я чэмер вязу». Чула, як адлягло i палягчэла на сэрцы. Але ненадоўга.
        Мiнуўшы кароткую тут каля Ваўчка выкладзеную абапал пазвожванымi з поля каменнямi папярочную вулiцу i выехаўшы на сваю – зноў баялася чужых вокнаў.
        Угнуўшы голаў i чуючы на сабе гэтыя чорныя чужыя вокны, глядзела, як бегла каля воза зялёненькая шчотка маладое травы. Думкi бэрсалiся, як волас, чаплялiся ўсё за пучок маладога чэмеру: «А можа, заўтра, не чакаючы, зварыць яго i, калi ўжо добра ўпарыцца, змануўшы тымi парашкамi, што купiць Змiтрык, напаiць iх нанач». I нечакана спахапiлася, аж выступiў лiпкiм холадам пот: «А што, калi старая пазнае, што гэта чэмер? Што тады? Якi ж ратунак знайсцi? Што рабiць?»
        Алеся прыгледзелася да сцежкi, убачыла, што яна ўжо не цягнецца шырокiм палатном уздоўж воза, падняла, схамянуўшыся, голаў – фурманка стаяла напроцi Пытлевага калодзежа. Каля поўных вёдраў з каромыслам тапталася старая Лiтаварыха, босыя ногi стылi ў лiпкай гразi.
        – У цябе ж пытае? Цi чуеш? – заварушыўся на возе i штурхнуў Алесю плячамi Iмполь.
        Яна, як пасля сну, яшчэ ўсё нiчога не разбiраючы, перапытала:
        – Што пытае?
        Босыя сiняватыя ад холаду ногi выйшлi з кiслае, расквашанае каля калодзежа лужынкi, старая крывым пальцам адхiнула ад вока расслаблены край хусткi.
        – Пытаю, цi выздаравела твая свякроў? – сказала, нават крыкнуўшы, як да глухое, i засмяялася, гледзячы на Iмполя, паказваючы нiзкiя з’едзеныя зубы, старая Лiтаварыха.
        Алеся ўчула, як нешта вострае, як маланка, прабiла яе навылет, пад грудзi падкацiлася гарачыня.
        – Не, дзе там…
        – Во сколека хварэе, – старая адступiлася да вёдраў, паклаўшы на плечы каромысла i прыгнуўшыся, лавiла кручкамi iх мокрыя восiлкi. – Але ёсцека каму ўправiцца… Во мелу, бачу, накапалi… А мне каб хоць якая помач.
        «I чаго яна чэпiцца? Усё адно як ведае што. Божа лiтасцiвы!» – падумала сабе i ўжо папрасiла ў Iмполя:
        – Дак едзьма, чаго стаiмо?
        Пад двума вёдрамi старая, кiваючыся, як качка, iшла за возам, гаварыла, што надоечы прыйшло ад Бронiка пiсьмо – пiша ён, што служыць пры самай гранiцы, недзе аж каля Нямешчыны. I раптам прыпынiлася, сiлячыся ўспомнiць цяжкае i чужое ёй слова.
        – Дай божа памяць, забылася, – засмяялася яна, паказваючы свае нiзкiя з’едзеныя зубы.
        «Усё спраўдзiцца ў мяне, усё, – раптам падумала Алеся, гледзячы, як старая зноў пусцiлася подбегам, даганяючы фурманку i расплюхваючы з вёдраў на ружаваты спарышнiк ваду. – З поўным стрэла, з поўным. Не разбярэ старая, што гэта чэмер. Скажу, што Змiтрык у Дварчанах купiў разам з парашкамi. Скажу, што нараiў Ваўчок!»
        Алеся нават не чула, што крычала Лiтаварыха, застаўшыся за плотам – Iмполь ужо скiраваў каня ў двор, – успомнiўшы тое цяжкае, нязвыклае слова.
        – Млава, во, чуеце, Млава! – паднiмаючы голаў над веснiчкамi, крычала старая Лiтаварыха.
        Сучачка, незалюбiўшы гэты крык, спярша загыркала, выскаляючы рэдкiя зубы, а потым зайшлася вiсклявым тонкiм брэхам, коцячыся пад плот.
        – Ах, каб табе зарвала, як жабе на зiму! Не чуюць… Млава, кажу!

Крыніца: http://knihi.com/Viacaslau_Adamcyk/Cuzaja_backauscyna.html
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.