РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Вячаслаў Адамчык
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Чужая бацькаўшчына
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XXVII
XXVII
        
        Над самым берагам ясна-зялёнай, яшчэ не закурэлай канавы, дзе выпырснула маладая ценькая трава, уецца, абмiнаючы камлi старых карэлых бярэзiн, выплесканая нагамi ды выгладжаная шапаткiмi веласiпедамi вузкая сцежка.
        Мiця любiць яе – гэтую чэрствую, зацярушаную дробненькiмi каменьчыкамi сцежку – вельмi ўлетку, калi над ружаватым брукам шашы лiловымi плямамi пагойдваецца разарваны цень, а над галавою стаiць гарачы, узбунтованы шэлест бярозавага вецця, аблiваючы шчымлiвым холадам душу, калi з поля густа пахне свежым, саладжавым iржышчам, або ясна-жоўтым, цёплым лубiнам, цi ўвосень, калi стракатыя бярэзiны сыплюць на сцежку пераспелае лiсце, а на межах у счарнелым быльнiку востра-танюсенькiмi, як шклянымi, нiткамi бэрсаецца павучына, калi ў сэрцы ацiхае жалосны спакой i лёгкi, перамешаны з радасцю смутак, калi чуеш толькi сябе i гэты замерлы, сцiшаны перад зiмою свет, свет вялiкага, павольнага канання.
        Цяпер над шашою вiсiць вясновая парнасць. На косах бярозавага вецця дрыжаць i расцягваюцца жаўтлявыя, нiбыта абсыпаныя парахнёю таўкачыкi, i з драбнюткiх почак зморшчанымi зялёнымi крыльцамi выкручваецца яшчэ невiдушчае здалёк лiсце, кiславатай цвiллю пахне падпараная зямля, i, здаецца, чуваць, як у канаве маладым вострым пер’ем точыцца трава.
        Раненька, толькi Мiця выбраўся ў Дварчаны, прашапацеў шчыры, роўны, як з цэўкi, дождж. I цяпер на яснай траве мiгцiць i пералiваецца раса, трымаючыся, мусiць, iзноў на дождж, i падпарвае, выкацiўшыся з нiзкiх разарваных хмар, сонца. I Мiцю добра iсцi гэтаю учарсцвелаю сыраватаю сцежкаю з клейкiмi плямамi ад нядаўнiх лужын, якiя перабег нечы ўжо ровар, глядзець на далёкi карычняваты, зацягнуты сiняй смугою бярэзнiк, да якога па леташнiм выцвiлым iржышчы цягнецца чорны загон – там на каня нязлосна, але панура пагуквае араты, iдучы за плугам з адною закасанаю калошай i свецячы белаю худою лыткай.
        Недзе там, над нядужым, што напiнаецца ў плузе, канём, над босым аратым дрыжыць i нiкне ў небе жаваранак.
        Вялiкi абветраны спакой стаiць над полем. Мiця любiць гэты абветраны, пусты разгон поля, адзiноту, i чуе ад яе радасць, нават помнiць, яшчэ змалку, калi ў светлую, пагодную, як казала мацi, маладзiкову нядзельку на пашу прыбягала Алеся, каб адмянiць яго пры каровах, i ён iшоў дадому снедаць, iшоў адзiн, босы па цёплай, утравелай i няезджанай сценцы сярод высокага жыта, з ружаватай зiхатлiвай расою на лёгкiх, яшчэ не налiтых каласах. А над цэлым светам мроiвам дрыжаў слепаваты ад яснасцi вясновы дзень. Прыгрэўшыся на сонцы, з травы падымалiся i, паблiскваючы карычняватымi крыльцамi, рахмана гулi грачанiкi, а ў зялёным, трохi лiловым ад маладога коласа жыце пакалыхвалiся i глядзелi ў вочы сiнiя валошкi.
        Мiцю было добра аднаму сярод высокага роснага жыта, сярод цiхага гуду рахманых грачанiкаў i хацелася iсцi i iсцi па цёплай траве праз сiняваталiловае жыта.
        А раз з калматае каляiны выскачыла трапяткое тоўсценькае зайчаня i шмыгнула ў густую сцяну высокага жыта. Захлынуўшыся ад радасцi, ужо нейкi як сам не свой, Мiця кiнуўся за iм. Апякаючы твар аб казытлiвыя каласы, пачаў лавiць яго. Зайчаня, не помнячыся ад страху i не ведаючы, куды дзецца, раптам стаiлася пад пучком калючага маладога асоту ў вымаклай разоры i жалосна, на ўвесь свет, запiшчала.
        Мiцю цяпер бярэ дзiва, што помнiцца тое мякенькае цёплае зайчаня, яго бездапаможнае трапятанне дзяркатымi лапкамi, i тая, калi аж адыходзiш ад памяцi, дзiцячая радасць, калi ён нёс зайчыка дадому, асцярожненька сцiснуўшы ў шапцы, i, не верачы, што ён там, спадцiшка падглядваў у яе.
        Колькi прайшло год, а ўсё помнiцца тая дзiцячая радасць, як помнiцца першая, ужо сталая i горкая крыўда, калi тут сярод жнiвеньскога дня на пустой ацiшэлай ад млявае гарачынi шашы напаткаў Камашылаў – яны ехалi фурманкаю на Дварчанскую станцыю.
        Убачыўшы Мiцю, у палукашку тады заварушыўся i падняў зацярушаную трасянкаю голаў Костак Камашыла.
        – Здароў, Змiтрык! – крыкнуў ён, збэрсваючы з галавы салому. – Вiншуй мяне! Паступiў у Вiленскую гiмназiю!
        – Паступiў, – скасiў за плячо слязлiвачырвонае вока вусаты Костакаў бацька. – А за якiя кошты? Цяпер мне як вытрываць – выкiнь штогод дзвесце злотых.
        Мiця нiбыта зменшаў, зрабiўся нiчога не варты перад тоўстым, як мянёк, Костакам, якога ў iхнiм сёмым класе нiхто за добрага вучня не лiчыў: ён, здаецца, толькi страляў праз трубачку жалезнай ручкi пражаным гарохам, i з якога пасмехваўся iхнi матэматык: «Седэм лят за быдлэм ходзiл, а
        1 яшчэ цёлэк». 1
        Сем гадоў за быдлам хадзiў, а яшчэ ўсё цялятка.
        Даўкi камяк сцiснуў Мiцю горла, i ён, ужо не могучы вымавiць слова, падаў Костаку руку i скоранька мiнуў воз, каб ужо заплакаць ад раптоўнае зайздрасцi i адначасна злосцi, што той едзе ў нейкi iншы, прыгожы i неспазнаны свет, у навуку, а ён, Мiця, застаецца тут, сярод гэтага абветранага поля на пустой шашы, над якою звесiлi шапатлiвае вецце ў нейкiм спрадвечным аднакавым смутку старыя струпаватыя бярэзiны.
        А колькi перадумалася тут, на гэтай выгiнастай, ссыпанай дробнымi каменьчыкамi сцежцы, калi ён, Мiця, быў у апошнiм класе Дварчанскай школы, усё пра яе, пра Чэсю, пра той аплецены дзiкiм бурачковым вiнаградам дамок, што стаяў за роўненькiм пафарбаваным у ясна-нябескi колер плотам, на Школьнай вулiцы, дзе яна жыла, дзе ў бруднай лужыне заўсёды тапталiся, працэджваючы ваду пляскатымi дзюбамi, крыклiвыя гусi, дзе заўсёды пад восень на лiловым бружмелi налiвалiся белыя сакаўныя ягады.
        Блiзiлiся Дварчаны, i нешта трывожна-радаснае ахапiла Мiцю, што ён зноў убачыць той дом з сiнiмi аканiцамi, дзе кватаравалi Доўнары, той мiгатлiвы плот, цёмны куст язмiну пры веснiчках, за якiм неяк скоранька, вярнуўшыся са школы, хавалася Чэся, трымаючы ў руцэ скураны партфель з блiскучым замочкам.
        Над чорным бляшаным комiнам тартака вяла вiсеў белы каснiк дыму i за чырвоныя вежы касцёла зачапiлася падсвечаным ясным крылом пухкая, набрынялая дажджом хмарка.
        Яшчэ змалку Мiця чуў нейкую трапятлiвую вясёласць у душы i нейкi невядома-трывожны страх, калi ён падыходзiў з нябожчыцаю мамаю да касцёла i там за жалезнаю брамаю на мяккай траве сядзелi жабракi, i аднаго з iх, бязногага, з чырвонай лысiнай, Мiця вельмi баяўся: абапiраючыся на дзве доўгiя рукi i трымаючы ў зубах за картонны брыль шапку, дзе жалосна звiнелi дробныя грошы, жабрак падцягваў блiжэй да ходнiка сваё кароткае, падшытае тоўстаю абслiзганаю скурай тулава.
        – А во, што гэта за чалавек? – азiраючыся, Мiця цiхенька турзаў мацеру за рукаво.
        Мацi нагiналася i, каб нiхто не чуў, шаптала Змiтрыку:
        – Дзiвiцца няможна – грэх.
        I скоранька цягнула яго ў касцёл, спынiўшыся яшчэ каля худога з аблушчанымi каленьмi пана Язуса, мачыла руку ў медным чайнiку з вадою, жагналася i цалавала ў гэтыя выпетраныя ножкi.
        У касцёле Мiцю агортвала новае дзiва, ад глухога кашлю людзей, ад чорных доўгiх сутанаў старэнькiх багамолак, што кленчылi за тоўстымi дубовымi лаўкамi, перабiраючы ў зжоўклых худых руках чорныя пацеркi ружанцаў, ад шапялявага i прыглушанага шэпту малiтваў, ад высокай столi касцёла, ад белых статуэтак, бляску пазалочаных рамак вялiкiх абразоў, ад васковага паху свечак, жалобнага цiхага агоньчыку на iх, ад блiшчастага алтара, дзе зiхацелi, свiцiлiся чырвоным, жоўтым i лiловым шклом вiтражы. I Мiця, ужо забыўшыся пра таго калеку, што трымаў у зубах шапку, прыглядаўся да местачковых паняў у цёмных капялюшках з зялёнымi прыгожымi перынамi, з цёмнымi сетачкамi, што, таемна звiсаючы з капялюшыкаў, хавалi твар, да iхнiх у чорных пальчатках рук, што трымалi тоўсценькiя ў скураных вокладках кнiжкi з ружовымi або залацiстымi кантамi.
        I потым, калi варочалiся з касцёла, мацi ўжо сама, прыгадаўшы таго калеку, навучала Мiцю:
        – Нiколi не смейся нi з дурнога, нi са сляпога, нi з якога калекi, бо сам такiм станеш.
        I Мiцю зноў агортваў нейкi халодны лядовы страх, перад вачыма зноў паўставаў той бязногi жабрак, што iшоў на растапыраных руках, выкiдваючы ўперад сваё кароткае, падшытае тоўстаю выслiзганаю скурай тулава.
        Перавалiўшы цераз астатнi перад Дварчанамi грудок, шаша стрымгалоў пабегла ў лагчыну. Разарваўся радок старых карэлых бярэзiн, выраўнялася i тужэй нацягнулася над высокiм берагам канавы ўсыпаная дробнымi каменьчыкамi сцежка, раптам правальваючыся ў глыбокiя, вытачаныя снегавою вадою лёхi. Вееры жоўтага пяску спаўзалi да зялёнай рэдкай рунi – за мастком яшчэ кiсла, трохi ўжо зменшаўшы i пакiнуўшы кругом сябе вянок клейкай тлустай гразi, шырокая лужына. Глыбока ў ёй, перавярнуўшыся вострымi вежамi ўнiз, упiраўся ў сiняе неба касцёл. Гонячы дужкаю хвалю, каля яго вежы вiлася быстрая вадзяная казюрка.
        Чорны насаты майстар у сiняй рагатыўцы трамбаваў шашу. Пры сцежцы стаяла тачка з зялёным, недзе нарэзаным пры балотцы, дзярном. На другi бок шашы на сухiм рудаватым грудку каля пасмоленага тэлефоннага слупа, да якога прыхiлiўся новы, з блiшчастымi абадамi i закручанай, як рогi ў барана, руляй, веласiпед, на якiм вiсела палатняная торба з полуднем, сядзелi рамонтнiцыдзяўчаты.
        На Мiцева «дзень добры» майстар адарваў руку ад трамбоўкi i чапiў за лакiраваны брыль сваю рагатую шапку. Дзяўчаты, цiха перамовiўшыся i пырснуўшы смехам, мусiць, не ўтрывалi, каб не зачапiць незнаёмага хлопца:
        – Ты лянь, Анця, якi файны кавалер.
        – I праўда ж – харошы, хоць вады напiся.
        – Токi во ганарысты. З голай фiгай не да носа, – нацягваючы тужэй спаднiцу на свае ружаватыя каленi, крычала ўсё найбольш бялявая з чырвоным, ужо аблупленым на першым вясновым сонцы, носам.
        Другая, што сядзела, крышку адкiнуўшыся назад i абапiраючыся на рукi, як звыкла сядзяць, увярэдзiўшы на жнiве сярэдзiну, усе вясковыя кабеты, болей падтаквала.
        Мiця ўгадаў у ёй тую прыгожую з дробным сарамяжлiвым тварком лезнявiцкую Анцю, за якую бiлiся, калi лезнявiчаўны прыходзiлi ў Верасава на вечарынку, iхнiя старэйшыя хлопцы. Стаiўшыся ў кутку, з-за чужых плячэй падглядваў на яе i сам, покуль аднаго разу не астудзiў Лiтавар: «Чаго тут, бяры ды падводзь дадому. Не глядзi, што яна тут, як цялятка, а ўпоцемку, нябось! Столькi хлопцаў перавярнулася…»
        Мiцю тады разабрала злосць на Лiтавара i за гэтае падвучванне i за ўсё брыдкае, што ён намаўляе на дзяўчыну, але нешта тое чыстае, перадуманае сам-насам, што нечакана затлелася на сподзе Мiцевай душы, раптоўна счахла. Цяпер Мiця зноў учуў той нейкi даўнi прытоены сорам.
        – О, каб вы да работы былi такiя дападныя, як да хлопцаў, – прысаромiў языкатых дзяўчат майстар.
        – Работа, кажуць, не воўк – не ўцячэ, а хлопец вунь як прыспешыў, толькi пяты мiльгаюць.
        Мiця трохi знiякавеў ад гэтых лiшнiх жартаў. Адышоўшыся, чуў, як там яшчэ праманвалiся з майстрам дзяўчаты, покуль iхнi голас i смех не заглушыў дзяркаты, ненажэрны крык гракоў, што, паблiскваючы на сонцы ружаватымi крыллямi, пераплывалi шашу, спускаючыся на белаваты ад сушнiку i нiколi, мусiць, не араны перад мястэчкам аблог.
        Гэты разамрэлы ад першага вясновага сонца, хрыпаты грачыны гвалт стаяў i над Дварчанамi, калi Мiця, мiнуўшы пераезд, завярнуў да сiняватага дамка аптэкi, што адсунуўся ад вулiцы ў глыб двара пад кучарава-ружаватыя хвойкi. Там у чорных гнёздах трашчалi сухiм порсткiм галлём, валтузiлiся i хрыплi ад крыку гракi.
        Мiця ўвайшоў у аптэку, i цяжкiя фiлянговыя дзверы на тугой спружыне прыглушылi iхнi растрывожаны гвалт. Тут душылася халаднаватая, перамешаная з пахам лякарства цiш. У густой вашчыне нiшаў стаялi мутна-жаўтаватыя, падпаясаныя белымi паперачкамi слоiкi.
        За шкляною перагародкаю блiснула круглая i голая, як падцярэблены качан, галава i ў акенца ўсунуўся тоўсты, аплецены лiловымi жылкамi нос.
        – Соскi-москi?..
        Мiця маўчаў, не разабраўшыся спярша, што да чаго гаворыць аптэкар. Але лiловы тоўсты нос ужо недзе нагнуўся да прылаўка. Там зашалпацела, як прусакi за печчу, тонкая паперка i ў аконцы паказаўся чатырохкантовы пакуначак.
        – Мне парашкi ад жывата, – збянтэжыўся Мiця.
        – Гм, ад жывата, – чмыхнуў у тоўсты лiловы нос аптэкар. – А соскi-москi не?
        Мiця ўчуў, што гарачыня апякае шчокi.
        – Гм, ён хоча ад жывата, – аптэкар крутнуўся на табурэцiку, пацягнуў да сябе шуфлядку, кароткiмi пальцамi перабраў карычневыя пачачкi парашкоў, кiнуў некалькi штук у акенца.
        Мiця, яшчэ ўсё чуючы задушлiвую гарачыню сораму, скоранька вышмыгнуў з аптэкi, зноў на разамрэлы граковы гвалт. Каля плота драмаў, апусцiўшы голаў з белай лысiнай на храпе, каштанавы конь, ды ў драбiнах на жоўтай ячнай саломе, прыгрэўшыся на сонцы i прыкрыўшы кепкаю нос, хроп фурман.
        Мiця ўсмiхнуўся, пазайздросцiўшы здароваму чалавечаму сну, i ўжо вясёлы сам завярнуў у вузенькi, што шыўся мiж казiных ды свiнячых хлевушкоў, завулак, выйшаў на Школьную вулiцу – меўся яшчэ зайсцi да Царыка. Стрэўся з iм Мiця летась у бiблiятэцы, што была пры «Агнiску каляёвым» – чыгуначным клубе. Мiцю невядома чаму, але ўпадабаў той кантужаны на фронце паляк з выпетранаю, усохлаю рукою, што выдаваў кнiжкi, прыхоўваючы для Мiцi найбольш цiкавую.
        «Бачу, шмат чытаеш. Гэта добра. Мо i пiшаш што?» – спытаў аднаго разу, сагнуўшыся i трымаючыся за гэтую, мусiць, балючую, скалечаную руку, калi ў вузенькiм пакойчыку, з адною шафаю i двума столiкамi, больш нiкога не было.
        Мiця тады не прызнаўся. Але бiблiятэкар, мусiць, западозрыў i здагадаўся сам: «Пэўна, вершы складаеш, бо вунь усе ксёнжкi паэзii ў мяне перачытаў». Потым блiснуў сiнiмi вачмi, зарадаваўшыся, што ўспомнiў пра Царыка, i ўжо сказаў: «Я не вельмi кампетэнтны, а вось аднаго чалавека маю на прымеце. Пагавары, ён табе паможа…»
        I неяк на згоне зiмы Мiця ўбачыў у бiблiятэцы чорнага з гарбаватым носам i вузенькiмi пiльнымi вочкамi мужчыну. На злiнялы цыгейкавы каўнер зношанага палiто ў яго спадалi доўгiя, закручаныя кудзеркамi каля вушэй чорна-сiняватыя валасы. Каля стала сядзеў, паглядаючы асалавелымi вачмi на свайго гаспадара, жоўты сабака.
        Мiця, перакапаўшы ўсё ў шафе, выбраў некалькi свежых часопiсаў, палажыў бiблiятэкару на стол, i той здароваю леваю рукою, неяк нязвыкла герзаючы лiтары, запiсаў iх у шырокую канторскую кнiгу i тады, здаецца, схамянуўся, падняў свой няголены твар – на iм калючай халоднай намараззю заблiшчала сiвая шчацiна.
        – Пане Царык, – ён гукнуў да таго чорнага, падобнага да цыгана чалавека, што сагнуўся над падшыўкаю газет у кардоннай тоўстай вокладцы. – Помнiце, я казаў вам пра здольнага хлопца.
        – Чаму ж, помню, – Царык адарваў свой гарбаваты нос ад разгорнутае тоўстае падшыўкi, глянуў спадылба спярша на бiблiятэкара, потым на Мiцю.
        – Ды во ён сам.
        – Няўжо? – зарыпеўшы крэслам, ён падняўся з-за стала, зрабiўшыся раптам высокiм i няскладным, i падаў Мiцю вялiкую i цвёрдую, як у каваля, руку. – Лаўрын Царык.
        Выйшаўшы разам з Мiцем на кiслы заплеснелы ад расталага снегу двор, спытаў, нiбы падцвердзiўшы тое, што сказаў паляк бiблiятэкар:
        – Складаеш, значыць? Цi хоць па-беларуску?
        Мiця, чырванеючы, прызнаўся.
        Царык моўчкi дайшоў да нiзенькага ў калена плота, на якiм падымалася высокая брама, пагладзiў па калматай грыве свайго жоўтага з заплаканымi вачмi сабаку i загаварыў зноў:
        – Так прыйшоў бы калi да мяне. Прачытаем, што ты там напiсаў. I з кнiжак я тое-сёе маю. Дастаеўскага чытаў? Нябось не.
        Мiцю брала дзiва, што гэты высокi, няскладны мужчына ў зношаным ватовым палiто i сцёртай да рубцоў кепцы, з-пад якое распэтланаю страхою лезлi доўгiя валасы, жыве таксама нейкаю таямнiцаю, пiша вершы, чытае невядомыя разумныя кнiжкi, i ты бачыў яго тут, у Дварчанах, з гэтым жоўтым i вялiкiм сабакам, але нiколi не спадзяваўся, што нехта яшчэ ведае i разумее той свет, якi ты выснiў i выдумаў сам.
        Развiтваючыся i падаючы сваю цвёрдую руку, Царык зноў сказаў:
        – Дабяры час i прыходзь. Я жыву на Падлеснай за школаю. Хата з двума ганкамi. Мо бачыў? Гэты ваўкарэз там сядзiць. Але добрых людзей ён не чапае. Во разумны сабака, – i Цырык зноў паклаў сваю вялiкую руку на вузкую сабачую галаву з натапыранымi вушамi.
        Цяпер на Мiцю дыхнуў раптоўны скразняк сполаху, што скажа яму Царык, але брала цiкавасць пагаварыць з гэтым чалавекам. Нешта неразгаданае i патайное цягнула да яго Мiцю.
        Пераступаючы вузлаватыя абабiтыя карэннi, што доўгiмi вужамi выплелiся з-пад хвоек на сцежку, Мiця перайшоў у сiняваты, перамешаны з дымам цянёк. Ад сулiнай пякарнi, як i некалi, пахла свежым цёплым хлебам. Чубаты гусак, адлучыўшыся ад гусiнае чарады i выцягваючы шыю, кiнуўся Мiцю напярэймы, зашыпеў ад злосцi. У зацiшку старых шурпатых хвоек хавалiся пабеленыя хаткi, раскрыўшы аканiцы, адбiвалi ў няроўным шкле балонак сiняе неба.
        На другi бок вулiцы цынкаваю страхою выблiснуў жоўты ашалёваны дамок. I Мiцю зноў аблiў той даўнi радасны страх, што аблiваў заўсёды, калi ён iшоў мiма гэтага дагледжанага, ганарыстага дамка ў школу. Некалi тут жыла Чэся Доўнар. Мiж акон у прасценках вiўся дзiкi, яшчэ не ачунялы вiнаград. Сiняваты дым гардзiны таемна хаваў ад Мiцевых вачэй чужое невядомае жыццё, чырвонаю кветкаю на падаконнiку красаваў зубаты лiст бальсану. Нечы ўжо чужы – тады яго не было. Мiця нат не згледзеў, як прыпынiўся напроцi невысокае, збiтае з штакетаў брамкi. На плот навальваўся высокi, што не аджыў яшчэ, разложысты куст язмiну.
        Нечым шчымлiвым i мiлым да слёз дыхнула ад косых дашчаных сходаў, ад гэтага ясна-жоўтага дамка, абвiтага дзiкiм вiнаградам.
        Пякучая гарачыня сцяла Мiцева сэрца, што зараз рыпнуць дзверы i на ганак выбежыць яна, Чэся. Але нейкая цяжкая, нямая глухата трымала iх. Толькi за мiгатлiвым частаколам нехта забухаў глыбокiм пракураным кашлем. I Мiця паволi, ледзьве адрываючы ад зямлi ногi, рушыў ад чужое хаты.
        Над доўгiм будынкам школы, што стаяў у прагале лесу, раптоўна, як спуджанае вараннё, падняўся тонкi галосны крык дзяцей. Нiк у сiнiм вясновым небе. Пачыналася, мусiць, перамена.
        Задзiраючы голаў i блiскаючы шкельцамi акуляраў, адтуль спяшаў цыбаты, у спартовым, з трыма кiшэнькамi, пiнжаку i караткаватых, зашпiленых нiжай калена брыджах настаўнiк спеваў Ганкевiч. Тонкiя доўгiя лыткi яго абцягвалi карычневыя ў шырокую клетку гольфы. Ён махаў чорным абшморганым футлярам. У iм, як i некалi, мусiць, ляжала жоўценькая лакiраваная скрыпка, з якою Ганкевiч прыходзiў на ўрокi спеваў.
        Мiця, зняўшы кепку, даў яму «дзень добры». Ганкевiч падняў голаў, зноў блiснуўшы сухiм шклом тонкiх у падзалочанай аправе акуляраў, пазiраючы праз iх чырвонымi блiзарукiмi вачмi на Мiцю.
        – Чы то не етэсь Корсак? – спытаў так, пэўна, на ўсялякi выпадак.
        – Ага, Корсак.
        – Хiба ты не вучышся дзе далей?
        – Не, – уздыхнуў Мiця, чуючы за сябе сорам перад Ганкевiчам.
        – Так-так. Чловек – то банка на водзе. Але шкода, ты быў здольны, – Ганкевiч пачаў мяшаць беларускiя i польскiя словы.
        Ганкевiча ды яшчэ нездароўчага, высушанага сухотамi матэматыка Шкудлярыка ў школе любiлi ўсе, баючыся найбольш маленькага з чорнымi падголенымi вусiкамi географа Жэпку ды тоўстага, з адвiслым падбароддзем, кiраўнiка школы Табеша.
        З’яд Жэпка, расказваючы новы урок i дрыгаючы пад сталом худым вострым каленам, спадылба зiркаў на клае касаватым вокам i, счуўшы, як кот, мышыную валтузню на астатняй лаўцы, спадцiшка хватаў на стале крэйду i, прыскалiўшы гэтае злое вока, шпурляў яе з усяе моцы туды ў куток. Шпурляў цэлка – пасля гэтага Рысек Пясэцкi або Костак Камашыла хадзiлi з сiняватажаўтлявым пятняком на лобе. «Я цi покажа цацку з дзюркон», – чмыхаў ён у свае падголеныя вусiкi i паўтараў для «лайдакув», што «Польска ма ЗЗ мiлiоны мешканцув» i што паверхня яе «выносi З88 тысёнцы кiлуметрув квадратовых». Ганкевiч быў iншы – цiхi i ўжо занадта спагадлiвы да таго кутка ў класе, дзе заўсёды драмала, разявiўшы рот, дурнаватая Бася i кручаны, непаслухмяны Рысек рабiў з паперы даўгахвостыя, як перапёлка, аэрапланiкi, пускаючы праз адчынены люфцiк на двор.
        Ганкевiч толькi круцiў галавою, даставаў з кiшэнi хустачку i выцiраў свае спацелыя акуляры, сам сабе пасмiхваючыся: «О, пшэцеш, чловек – то банка на водзе». На носе ў яго чырванела выцiснутая дужкаю акуляраў ямка. Зашчамiўшы мiж каленяў футляр, ён i цяпер выняў з кiшэнi хустачку, зняў за адно вушка пазалочаныя акуляры i, жмурачы свае набрынялыя чырвоныя векi, сказаў тое даўнейшае:
        – Чловек – то банка на водзе. Невядома, што i як павернецца. Чуў, што кажа Гiтлер?
        – Не, – здзiвiўся Мiця.
        – Купi свежыя газеты, – Ганкевiч двума пальцамi падсунуў вышай на нос лёгкiя падзалочаныя акуляры. – Няўжо ўсё скончыцца чацвёртым разборам Польшчы? Гiтлер ужо гаворыць, што Гданьск – горад нямецкiх i хоча да немцаў. Will zu Deutshland. Во што робiцца…
        Ён пастаяў, угнуўшы голаў, падзёўб носiкам туфля ў землю i цiшком пасунуўся каля плота, сутулячыся i памахваючы чорным абшарканым футлярам.
        Каля школы ацiхаў крык дзяцей, там захлёбваўся медзяны званок, – выйшаўшы на ганак, званiў, мусiць, той самы пануры губаты стораж Антак.
        Мiнуўшы ўжо ацiхлую школу, Мiця падышоў да доўгае з пачарнелаю дранiцаю хаты. Нiзенькi прычолак ганка падпiралi два гнiлаватыя слупкi. Каля дзвярэй на выплеценым з саломы, стаптаным кружку, скруцiўшыся i паклаўшы на лапы голаў, драмаў жоўты сабака. Мiцю здалося, што нейкая таемнасць iшла ад гэтае старое спарахнелае хаты з чырвонымi аканiцамi, ад перакошанага ганка з вострай, як завязаная ражком хустка, стрэшкаю прычолка.
        Пазiраючы на сухое акно, што адлiвала ружаваталiловым шклом, падышоў да ганка, прыпынiўся, не ведаючы, як абысцi сабаку, што ляжаў, выцягнуўшы лапы i ўткнуўшыся мызаю ў цёплую дошку падлогi. А той, як счуўшы, што Мiця яго пабойваецца, выгнуў спiну, лянiва падняўся i, забразгаўшы кiпцюрамi па дошках, спусцiўся з ганка.
        Мiця адчынiў фiлянговыя з аблушчанай фарбай дзверы. У нос дыхнула сапрэлаю духатою чужое хаты. Высокая кабета ў цыратовым на выпуклым жываце фартусе ўспляснула рукамi:
        – Вой, i сабака вас пусцiў? Каб хоць аказаўся…
        – Гэта, мусiць, да мяне, – недзе за дашчанаю перагародкаю зарыпела сухая падлога i адтуль азваўся Царык. – Валет знае, нябось, каго пускаць, каго не.
        – Парася можна было б выкармiць, а ты яго даглядаеш, гэтую старую падлу. Ён, мусiць, ужо нiчога не бачыць, – крыкнула туды, за дашчаную перагародку, высокая i нязграбная, як дэба, гаспадыня.
        У жоўтай, з адшпiленым каўняром кашулi адтуль высунуўся сам гаспадар i, нiбы не чуючы жонкi, маргнуў Мiцю блiшчастым, як пасля сну, вокам:
        – Заходзь, браце, не саромейся.
        Па мякенькiм ходнiку, што звычайна выплятаюць з розных абрэзкаў местачковыя краўчыхi, з цемнаватай вузкай кухнi Мiця ўвайшоў у ясны, залiты сонцам пакойчык.
        Пры сцяне, дзе вiсеў доўгi кавалачак палатна з вышытым буслом, стаяла ружаватая алехавая калода. На ёй значыўся пляскаты нос i выпуклыя вочы – гаспадар, пэўна, выразаў з яе чалавечую голаў.
        – Во, садзiся на майго красналюдка, – паказаў Царык на алехавую калоду i, прымасцiўшыся на тапчан, падняў раскрытую, перавернутую вокладкамi ўверх тоўстую кнiжку. – Дастаеўскага чытаю… «Маладзiк». Повесць, браце, аж дух займае. Во дзе чалавек умеў пiсаць. Але што гаварыць – Расiя. А мы што? Мы нават не ведаем, хто мы. Крэмзаем вершыкi. А каму i дзеля каго? Хто чытацьме? Стаiш, як над абрывам, а з-пад ног у цябе пясок сыплецца. Во тут мне адзiн вучыцель, беларус, недзе з-пад Зэльвы, разгаварыўшыся, кажа: «Я па-беларуску не чытаю…» Ты чуеш, гонар мае, што ён свайго выракся.
        Царык хiтравата зiркнуў на Мiцю i махнуў галавою, рассыпаючы на вушы свае доўгiя валасы:
        – Ну пакажы сваё.
        Гарачым накiпам у Мiцевай душы падвяласа нейкая раптоўная злосць на Царыка, ён ужо нехаця выцягнуў з кiшэнi сшытак.
        Царык закурыў, пыхкаючы праз скрыўлены рот дымам i прыжмурваючы адно вока, доўга чытаў. Потым спадылба зiркнуў на Мiцю:
        – А гэта тваё? Ты сам склаў?
        – Сам, – пацiснуў плячмi Мiця.
        – Тады скажу – будзе з цябе толк. Вучыцца толькi трэба, во што табе не далягае.
        Ён дацягнуўся рукою да плеценае этажэркi, выняў адтуль тонкую кнiжку: на жаўтлявай папяровай вокладцы востры серп перахапiў жменю жыта з буйнымi цяжкiмi каласамi. Вышай над гэтым сярпом, як раз’еханы плот, расцягнулiся чорныя лiтары: «Калосьсе».
        – На, пачытаеш. Знойдзеш тут i мяне, грэшнага. Потым дам Дастаеўскага. Без яго, як без бiблii, душу чалавечую не ведацьмеш.
        Царык, зiрнуўшы на Мiцю сваiмi блiшчастымi вочкамi, чмыхнуў у наздраваты нос: – Ты, во, глядзiш на мяне i думаеш, пэўна, – гадкi чалавек, усё страшыць. А я табе, браце мой, скажу – чалавек без страху не жыцьме. Дасi веры цi не, але страх ратуе чалавека. Не адвага, а страх. Во, паслухай. Адна дварчанская маладзiца зiмою пад лёд правалiлася. Знаць баба: лёд яшчэ не акрэп, а ёй заманулася рэчку перайсцi. I што думаеш – правалiлася. Начыста змаглася, а вылезцi не можа. I ўтапiлася б, пэўня. Але якраз пад руку ўспомнiла, што ўдома дзiця грудное асталося. Ад страху – на каго ж яна дзiця пакiдае – у бабы ўжо i сiлы знайшлiся. I што ты думаў, браце мой, вылезла. З астатнiх сiл, але вылезла. Сама ўжо потым здзiвiлася, што каб не гэты страх за дзiця, то i ўтапiлася б. Страх уратаваў. А што думаеш. Я во гляджу – цяперашнi чалавек нiчагутка не баiцца.
        Царык выцер далоняй мокрыя губы. Вочы яго раптам асалавелi, зрабiлiся соннымi, як у цяжарнай кабеты, глядзелi недзе далёка ў сябе.
        Мiця, сумеўшыся гэтае нечаканае гутаркi, з дзiвам прыглядаўся да яго, душу, як стромы бераг вада, падмывала падазронасць, што Царык жыве адзiн, у нейкiм сваiм дзiкаватым свеце, нешта хоча спасцiгнуць, разабрацца i, пэўна, даўно ва ўсiм зняверыўся.
        Царык, як счуўшы Мiцевы думкi, цяжка ўздыхнуў, упёршыся рукамi ў каленi, падняўся з рыпучага тапчана, узiраючыся праз сiняватае акно на двор, дзе раптам загаўкаў тоўстым голасам яго жоўты сабака, прызнаўся:
        – Ну, нагаварыў я табе бочку арыштантаў, але ты не зважай – кожны хоча паспавядацца.
        Выйшаўшы разам з Мiцем на ганак i ўзiраючыся на карычняваты, голы яшчэ вiшаннiк каля суседняе хаты, папрасiў Мiцю:
        – Раз ужо ведаеш, дзе мая хата, то не мiнай, прыходзь. Бо няма тут з кiм пагаварыць. Людзей кругом цябе шмат, а ты адзiн, як палец. Хачу паслухаць маладзейшага. Я ўжо, браце, здаўся, а ў маладыя гады колькi думак перавярнулася. Цяпер гляджу – старасць надыходзiць, а свету не перайначыў. Прыйшлося жыць у такiм, як ест. Ад гэтага адна гарката на душы.
        I нiбы схамянуўшыся, дзеля чаго сюды прыходзiў Мiця, згроб за вушы абедзвюма рукамi свае доўгiя, перасыпаныя сiвiзною валасы, нiбы суцешыў яго:
        – Вершы няхай паляжаць у мяне. Буду выпадкам у Вiльнi, то зайду ў рэдакцыю i замоўлю слова.
        Даўкiм тлумным клубком пераварочвалася ў Мiцевай галаве Царыкава гутарка. I Мiцю раптам зрабiлася шкода гэтага чорнага, як цыган, i няскладнага чалавека.
        Царык яшчэ спусцiўся з ганка, топчучы нагамi маладую порсткую траву, дайшоў да веснiкаў, пагладжваючы па галаве жоўтага лянiвага сабаку, махнуў галавою, растрос на вушы доўгiя валасы.
        – Так не мiнай, заходзь, раз ведаеш, дзе хата.
        Чуючы спiною, што яму ўслед глядзiць Царык, Мiця прыспешыў хаду. На папярочнай брукаванай вулiцы ляскатала фурманка – раструшчаным звонкiм шклом на чужыя платы сыпаўся яе грукат, перабiваў Мiцевы думкi. Абмiнаючы фурманку, высокi хлопец у сiнiм гiмназiсцкiм фрэнчы i круглай фуражцы вёў пад руку дзяўчыну. Напроцi сонца, выбiўшыся з-пад бярэцiка, золатам свiцiлiся яе рыжаватыя валасы. Нешта адарвалася i абамлела ў Мiцевай душы. Яна – Чэся. Мiця ўчуў, як падагнулiся, зрабiлiся не сваiмi ногi. Не ведаючы, куды дзецца з гэтага вузенькага ходнiка, саступiў на брук. Чужы прыглушаны смех нiбы працверазiў яго. Мiця падняў вочы. Дзяўчына была незнаёмая. Нейкi цяжкi камень скацiўся з Мiцевых грудзей, але, яшчэ не ацiхшы, з гарачкi калацiлася сэрца. Азiрнуўшыся, Мiця доўга глядзеў на дзяўчыну – у душы нават затлелася радасць да яе, што яна падобная да Чэсi. I раптам завярнуў за iмi, чуючы нейкую едкую рэўнасць да гiмназiста. Яны скiравалi на Паштовую вулiцу, дайшоўшы да драцянай загарадзi, прыстукнулi жалезнымi з замочкам веснiкамi i схавалiся за iмi. Лёгкiм смуткам у Мiцева сэрца кальнуў гэты скрыгат жалезных веснiкаў.
        Мiця, як знiякавелы, спынiўся каля дашчанага, абклеенага плакатамi паштовага ганка. Яшчэ раз азiрнуўся на прыгожы за драцяным сiтцам загарадзi дом. Адтуль на вулiцу высунулася дзiцячая каляска. У ёй сядзеў хлопчык у чырвоным бярэцiку.
        Па дашчаных сходах Мiця падняўся на ганак. У вузенькiм калiдорчыку з рыпучай i вытаптанай да сукоў падлогай пахла растопленым сургучом. За белымi, на дзве палавiны, дзвярмi крычала тэлефанiстка: «Алё, алё!»
        Пры столiку, заляпаным густьш залацiстым чарнiлам, еядзела паўнаватая маладзiца, закiдваючы з вачэй на чорны капялюшык вуальку, пiсала нешта на тэлеграфным бланку.
        Мiця пастукаў у зачыненае аконца. З таго боку забразгала зашчапiчка. На Мiцю глядзелi з падпухлымi чырвонымi вейкамi сiнiя вочкi.
        – Скажыце, у Верасава газет няма?
        – Усю пошту яшчэ зранку забраў солтыс, – немалады, з глыбокiмi залысiнамi, паштовы работнiк нагнуўся над паперамi, дзюбнуўшы ручкай у фарфоравую чарнiлiцу, зашоргаў залацiстым рандом.
        – А можа, пiсьмо якое? – Мiця дыхнуў на глыбокiя залысiны. Пасярод iх тырчаў сiваваты чубок валасоў.
        – Назвiска як? – валасатая рука перастала шоргаць па паперы.
        – Корсак.
        Мужчына не хочучы падняўся, схаваўся недзе ў другiм пакойчыку, прынёс адтуль тоўстую пачку пiсем.
        – Iмя як? – спытаў, перабiраючы iх.
        – Змiтры.
        – Перапрашаю, ёсць, – валасая рука кiнула на шуфлядку акенца сiнi канверт.
        Мiця пазнаў роўненькi прыгожы Чэсiн почырк. Задыхаючыся ад радасцi i чуючы, як дрыжаць рукi, адкрыў канверт. Нечым знаёмым, блiзкiм дыхнула ад складзенага ў чатыры столкi, вырванага з сшытка лiстка. Перад вачыма замiгацелi, як раптам неяк растаўшы, радкi круглых роўных лiтар. Стаiўшыся, прачытаў гэты лiсток. Пасля лiтар Р. З. была кароценькая прыпiска: «На вакацыi я хачу прыехаць у Дварчаны. Можа, убачымся. Ты хочаш, каб мы ўбачылiся? Напiшы мне. Толькi шчыра-шчыра. Часлава».
        Ад гэтых слоў, як ад сонца, што выбiлася з-за хмары, выблiснула трапятлiвая яснасць.
        Чуючы, як перайначваецца i мякчэе ўвесь свет, Мiця выйшаў на вулiцу. Нiбы не верачы сабе, выняў з кiшэнi пiсьмо, прачытаў яшчэ раз. I ад гэтых слоў Мiця зноў учуў нейкую невядомую дабрату да ўсяго – да гэтае шырокае пясчанае вулiцы, да гэтых старых, уеханых у зямлю яўрэйскiх хатак, што мiльгалi за плотам, да людзей, што iшлi вулiцаю, – да ўсяго, што было i рабiлася кругом яго.
        Нешта новае, нязвыклае, ён нават не ведаў сам, як назваць гэта, знайшлося ў яго душы да Чэсi.
        Ад акуратненька згорнутага Чэсiнага лiста, што ляжаў у кiшэнi, як ад нечага жывога, iшло нешта нязвыклае, нешта такое, што Мiця адчуваў нават навобмацак.
        Ён нават не змецiў, як мiнуў Паштовую вулiцу i выйшаў на брукованы ружаваты пляц перад царквою. Агледзеўся, што стаiць ужо каля тоўстага, нiбы кубел, цэментовага слупа з ласкутамi разарванае ветрам афiшы.
        На другi бок пляца каля мураваных пабеленых яўрэйскiх крамаў чмыхаў сiнiм дымком i вуркатаў цёмна-зялёны аўтобусiк з карычневымi наладаванымi на версе чамаданамi. За жалезныя прывараныя драбiнцы, што падымалiся на дах аўтобусiка, чаплялiся дварчанскiя дзецi.
        Там падняўся нейкi гвалт. Выскачыўшы з аўтобуса, крычала i падмахвала сабе рукамi тоўстая, на тонкiх выпетраных ножках яўрэйка.
        З-пад крамаў туды скоранька спяшалiся вясковыя цiкаўныя бабы. Кумяльга за iмi бег няголены мужчына ў суконным каптане.
        Мiця спехам перайшоў забруджаны коньмi брукаваны пляц. Спынiўся каля сцiшнае грамады вясковых кабет, што, прыцiснуўшыся адна да адной, цiха саплi загарэлымi насамi.
        Аўтобус, як цяжкi воз на калдобiнах, пакалыхваўся i рыпеў ад нечае валтузнi i тупату. Чырвоны дзябёлы мужчына ў чорнай фуражцы з белым арлом, мусiць, шафёр, некага выпiхаў з аўтобуса.
        – Проша вэйсць! Нацо мi такi пасажэры? Нацо?
        П’яны з распэтланымi валасамi хлопец, упiраючыся растапыранымi рукамi, не хацеў вылазiць з аўтобуса. Чырванеючы ад натугi i злосцi, шафёр турзануў яго спярша да сябе, а потым з усяе моцы, памогшы каленам, пхнуў уперад. П’яны хлопец вывалiўся з аўтобуса, спаткнуўся, але не ўпаў, толькi прыкленчыў на адно калена. Услед за iм ужо задам i, мусiць, па добрай волi вывалiўся Рысек Пясэцкi.
        – Во ён, гэты бандыта! – растапырыўшы рукi i загароджваючы дарогу п’яным хлопцам, закрычала зноў старая яўрэйка.
        – Цыц, пархатая! – скрыгнуў зубамi i зажмурыўся Рысек Пясэцкi.
        – Дальбог, дзе тыя палiцыянты, – сказала даўганосая з быстрымi вочкамi маладзiца i на выпадак чаго схавалася за Мiцю. – Вунь як чалавека збiлi.
        За закурэлым акном аўтобусiка Мiця ўбачыў акрываўленага з раскалмачанымi пэйсамi яўрэя. Ён абцiраўся ярмолкай, размазваў па вусах i шырокай раскладзiстай барадзе кроў.
        – I спытай за што? – Старэнькая кабета падтрасала на плечы аб’еханую суконную хустку.
        – За што?.. Вуньдзека, кажуць, мейсца не саступiў.
        – Каб яны ўжо каменем селi, – закляла старэнькая кабета.
        – У Польсцы мейсца тылько для полякув! – пахiснуўся i, страцiўшы раўнавагу, неяк бокам паляцеў сюды на Мiцю Рысек Пясэцкi. Цяў падкоўкаю чаравiка Мiцю па назе.
        Што было ўжо сiлы, плячом i локцем, Мiця пхнуў яго ў плечы. Растапыранымi рукамi Пясэцкi пляснуўся ў аўтобусiк, пастаяў так, звесiўшы голаў, i раптам, нiбы працверазеўшы, павярнуўся. Нейкаю сiняватай дурнатою, як у раз’ятранага сабакi, заблiшчалi яго вочы:
        – А, то ты, хаме? Псякрэў, скурвiсыну!..
        Азiрнуўшыся, Мiця ўбачыў, як за плячыма ў яго пашырэў круг, – бабы палахлiва адхлынулi ад аўтобусiка. Мацаючы нешта ў кiшэнi, да Мiцi краўся распэтланы хлопец у стракатай ясёнцы.
        – Вой, уцякай! – Мiцю за рукаво турзанула дзябёлая кабета, што трымала на руцэ кошык з жоўтаю нявысыпанаю сечкаю.
        Нехаця Мiця адступiўся.
        – Яшчэ i ўпiраецца, чакае, покуль гэты недавярак абязвечыць, – кабета з лазовым кошыкам на сагнутай руцэ зноў турзанула Мiцю за рукаво.
        Хлопец у стракатай ясёнцы ўжо адчынiў складаны ножык – доўгае лязо блiснула вострым пякучым холадам.
        Мiця адскочыўся ад аўтобусiка. Недзе на сподзе душы цяжкiм каламутам асядала злосць i брыдкасць, i нiбы ад азырватага холаду бралi дрыжыкi.
        Хлопец, трымаючы руку над галавою, з гэтым раскрытым нажом памкнуўся сюды да Мiцi, але нечакана спынiўся, апусцiў руку, недзе торкаючы расчынены ножык у кiшэню.
        – А во, палiцыянт, палiцыянт! – За спiною ў Мiцi крычалi бабы, нарабiўшы раптоўнага лопату.
        Хлопец у стракатай ясёнцы нечакана шмыгануў за аўтобусiк. Крышку пахiстваючыся, улукаткi за iм пабег тоўсты i няўклюдны, як мядзведзь, Рысек Пясэцкi. У сутоку мiж белых яўрэйскiх крамаў заглух цяжкi тупат iхнiх ног. Туды да жалезнае брамкi падскочыў шафёр, але ў сутокi не пабег.
        Падтрасаючыся на бруку i дробненька пазвоньваючы роварам, сюды да аўтобусiка пад’ехаў тоўсты мардаты Гура.
        – Так-так, – не слухаючы яўрэйкi, што ўсё забягала яму наперад, Гура перакiнуў цераз сядло кароткую ногу i спынiўся каля Мiцi: – Дзе якi звон, там i ён, усюды Корсак.
        – Не, што вi, – закрычала, паказваючы туды на крамы, тоўстая на тонкiх ножках яўрэйка, – бандзiта, вунь пабег!
        – Ага, вунь яны! – енчылi ўжо, збiўшыся каля жалезнае брамкi i заглядваючы ў сутокi, вясковыя кабеты.
        – А вой, уцякуць!
        – Лавеця!
        – Ашалець можна, чаго яны енчаць. Я i так iх ведаю, нашто лавiць, – Гура зняў сiнюю фуражку з доўгiм акаваным брылём, выцер хустачкаю спацелы, нацiснуты да чырвонага абручыка тугiм аколышкам, шырокi лоб.
        Да Гуры падбег задыханы шафёр.
        Мiця працiснуўся праз цесны гурт разамрэлых ад гарачынi баб i наўпрасты, мiнаючы вулiцы, каля дашчаных прыбiральняў, сырых, яшчэ не падмеценых дрывотняў, раскопаных, злiтых смярдзючаю жыжкаю гародаў i чорных голых садкоў выйшаў да шашы на чыгуначны пераезд, раптам апомнiўшыся, што так i не купiў свежых газет. Саладжавы чадны дым, што курыўся недзе мiж рэек, густы пах нагрэтае мазуты, чыгуначнае станцыi перабiў тую невыносную вонь кiслых дрывотняў i загаджаных прыбiральняў.
        У Мiцi адлягло, паспакойнела на душы. Счахла горкая, як пячайка, злосць за тое здарэнне каля аўтобуса. Гарачыню i нервовасць студзiў лёгкi вецер, што дзьмуў з блiзкага поля. Каля крайнiх хатак з карычневымi абамшэлымi стрэхамi блiшчалi гладкiм галлём разложыстыя яблынi. Заляцеўшы на слупок нiзкага плота, на ўсё горла спяваў рабы з жоўтаю шыяй певень. Недзе далей у мястэчку яму наперабой адклiкалiся iншыя. Дзень браўся на полудзень. Рэдзенькаю смугою хмар зацягвалася неба.
        У Мiцевай душы зноў нейкiм мяккiм пташанём затрапяталася радасць. I, як нешта жывое, ён зноў учуў Чэсiна пiсымо. Задыхаючыся, выцягнуў яго з кiшэнi, разгарнуў шапаткi лiсток: залацiстай лускою на лiтарах затрапяталася густое чарнiла.
        Мiця прабег вачыма пiсьмо, зноў убачыўшы Чэсiн тварок, рыжавата-ясную пасму яе густых валасоў, што завiвалася над стрэшкаю брыва.
        Але твар раптам расплыўся, мяшаючыся з нечым чужым. Мiця заплюшчыў вочы, i перад iм заварушылася, паплыла, пералiваючыся то чырвоным, то чорным полымем, цемната. Сонца суха пякло ў твар. Нага раптам саступiла з цвёрдае жвiрыстае сцежкi, i Мiця, трацячы раўнавагу i губляючы з галавы шапку, збег у глыбокую, засыпаную збуцвелым леташнiм лiсцем канаву. Падымаючы шапку, учуў, што там, наперадзе, каля мастка зноў рагаталi рамонтнiцы.
        – Анцячка, глянь, дальбуг, хлопец упiўся! – абапёршыся грудзьмi на кароткае граблiшча, знарок моцна, каб, пэўна, учуў Мiця, крычала тая самая бялявая дзеўка з аблупленым чырвоным носам.
        Другая, хаваючы пад напушчаным ражком хусткi сарамяжлiвыя вочы, цiха, няўзнак пасмехвалася.
        Не залюбiўшы гэтага вясёлага смеху, на дзяўчат зноў гыркнуў насаты майстар у сiняй рагатыўцы:
        – Вот ты скажы – парода: абы ўбачылi шапку на галаве, так i ў рогат. Вот ты скажы – бабская парода.

Крыніца: http://knihi.com/Viacaslau_Adamcyk/Cuzaja_backauscyna.html
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.