РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Вячаслаў Адамчык
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Чужая бацькаўшчына
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XIX
XIX
        
        У дзiравых астуджаных хатах па нагах хадзiў вецер. На чорныя шуфляды акон праз расколатыя i застаўленыя крыжыкамi лучынак шыбы намяло сiняватага, як цукровая пудра, снегу.
        Зранку яшчэ гнала ў вочы сухi калючы снег. Сеяла, як праз дробнае сiтца, з тоўстых стрэх белы пыл, зганяла ў косыя шчылiны патрэсканых сцен.
        Курэла, мяшалася сiваю гарачаю параю пад Верасавам перадкалядная завея. Вецер дзёр каля застрэшкаў, iрваў пучкамi салому, мяшаў дзе каля вуглоў на скразняку з перамерзлым пяском снег.
        Сярод дня шарая навараць хмар разлезлася, як старая, зношаная радзюжка.
        Паказалася залацiстая глыбокая яснасць – вызiрнула нiзкае белаватае сонца.
        Як плойма лятучых мурашак з празрыстымi крыльцамi, у косых слупках яго завiрыў, замiльгаў дробны снег. I зрадзеў саўсiм, не хочучы i змарыўшыся iсцi.
        Перакацiлася цераз цёмны пасак лесу i пачало неяк спадцiшка чырванець жоўценькае сонца.
        Пратрымаўшыся нядоўга, мерк кароценькi зiмовы дзень.
        Вышай лiловага, як разведзенае чарнiла, неба, там, дзе зайшло сонца, доўга трымалася яснасць. I над гэтай яснасцю задрыжала першая зорка i праз хвiлiну, нiбы сашмаргнуўшыся па нiтачцы, выяснiлася другая, драбнюткая, ледзьве знаць.
        Неба афарбавала ў свой сiняваты колер абслiзганы завеяй снег. Над вёскаю попелам зацерушыўся i зашапацеў поцемак. Адзвiнелi каля абледзянелых – не даступiцца – калодзежных зрубаў вёдры, сцiх крохкi цяжкi рып дзвярэй з абынелымi клямкамi.
        Як пераспелыя сухiя струкi, лускаў мароз. I недзе стралялi, як хто ўбiў туды клiн, калолiся, пускаючы глыбокiя шчылiны, тоўстыя вуглы хат.
        Шызым дымам у сiняе, зацярушанае пякучым жарам мiгатлiвых зорак неба падымалiся абсiвераныя бярэзiны. Мяккiмi тоўстымi смаўжамi, натапырыўшы рожкi канькоў, горбiлiся белыя стрэхi хат. Жоўтая вiднасць ад вокнаў лягла на сiняватыя, навеяныя роўна з плотам курганы ў гародчыках, на абынелы сiвы частакол.
        Верасаўцы ў цiхай i трывожнай набожнасцi, як у касцёле падчас iмшы, нават баючыся закашляць, шыкавалiся да куццi. Прынёсшы з гумна, рассцiлалi на стале порсткае сухое сена, каб назаўтра аддаць яго каню.
        На ўсю хату ўжо, як ад кваснае хлебнае дзежкi, пахла густою кiслатою – на покуцi за сталом, у вялiкiм аплеценым гаршку, накрытым чыстым, выкачаным на пранiк ручнiком, стыў i трэскаўся аўсяны кiсель. Згаладалыя за доўгi пост дзецi – патрывай на адной кiслай, як воцат, саладусе ды падсмажаным i патоўчаным з соллю да картопель iльняным семенi – украдкам зiркалi туды на покуць, круцiлiся пад рукамi каля мацярок, што таўклi ў цёрлах, шморгаючы качалкаю, недзе выхаваны ў торбачцы на такi дзень мак. Адзiн перад адным каштавалi з лыжкi прэснае нiшчымнае «малако».
        Толькi з «рускiх» хатаў быў чуваць глухi, як з-пад зямлi, гук – там яшчэ секлi на распал тоўстыя, высушаныя ў печы дровы – збiралiся варыць да прыкупленых худых селядцоў параныя картоплi. У «рускiх» – самы пост. I, як чарвячок у разрэзаным яблыку, у iхняй душы варушылася хцiвая зайздрасць, што ў «палякаў» надыходзяць каляды i iм можна будзе разгавецца.
        Не было чуваць на вулiцы раптоўнага вiску дзяўчат, сытага i густога рогату хлопцаў.
        Сцiшэла сёння i перайначылася прыбраная ў зялёныя, падсаджаныя пад бэлькi яловыя лапкi, чыстая, з яснаю падлогаю Корсакава хата.
        Як i ўся тая палавiна Верасава, што хрысцiлася ў касцёле i была «польскаю», Корсакi гатавалiся да куццi. На покуцi за трохi адсунутым ад лавы сталом падымалася не прыбраная яшчэ, не абсохлая ад зледзянелага снегу, у жаўтлява-зеленаватых мiгатлiвых, як скупая ранiшняя раса, кропельках вады гусценькая прысадзiстая елка. Ад яе, як i ад пазатыканых за бэлькi зялёных лапак, што парастапырвалi свае калючыя, акрыялыя ад холаду пальцы, холадам пахла свежая вiльготная смалiна.
        У драўляным раскрытым куфэрку, перакладзеныя злямцаванаю ватай, блiшчалi, адбiваючы скупы агоньчык лямпы, пералiвалiся, як мыльныя бурбалкi на растапыранай саломiнцы, шкляныя шары.
        Елак у Верасаве нiхто не ставiў. Захавалiся ў Корсакаў гэтыя зiхатлiвыя цацкi яшчэ ад немцаў, што тры гады стаялi ў Верасаве, павыганяўшы з хатаў людзей i адгарадзiўшыся калючым дротам. У Корсакавай хаце жыў ганарысты, з падкручанымi рыжымi вусамi вахмiстр – Корсак тады, зрабiўшы печ i прарэзаўшы ў сцяне невялiкае аконца, перабраўся ў падпаветку. Ён, гэты вусаты вахмiстр, i прывёз шкляныя шарыкi. Нават аднаго разу паклiкаў у хату Уласа Корсака i, запрасiўшы прысесцi каля прыбранае елачкi, пачаставаў ромам, потым, паказваючы на новую, усланую ўжо iмi, немцамi, падлогу, падымаў палец угору: «О, культура! Пан будзе помнiць». I на адыход яшчэ сыпаў у кiшэнь гасцiнцаў: чакалядных, укручаных у прыгожыя паперачкi цукерак для кiндэр – Алесi было тады гадкоў пяць. Астатнi год ён нават не паспеў паставiць елкi – выбралiся немцы неяк перад калядамi, забраўшы ў Корсака пабеганую ўжо цялушачку, пакiдаючы ў хаце, нiбы як плату, бочку квашаных зялёных памiдораў, драўляныя, выдзеўбаныя з асовага палена шлэбы ды вялiкую кардонную скрынку з гэтымi шклянымi цацкамi. Адбiўшы ў бочцы днiшча, Корсак пакаштаваў солены памiдор, плюючыся i не ведаючы, што гэта за паскудства, вывернуў iх на сметнiк, а дубовую бочку забраў – хiба знойдзеш лепшую салiць гуркi цi квасiць капусту. Пакiнуў для дзяцей i гэтыя хрусткiя, нямоцныя, як шкарлупка ад яйца, шкляныя цацкi.
        Некалi з iмi важдалася Алеся, нават яшчэ на вяршок чырвоную зорку прыкупiла.
        Пасля ўжо, прыйшоўшы ў гадаванкi, з гэтымi, трохi перабiтымi, парасколванымi, а дзе ўжо збоку i дупляванымi шарамi цацкалася Хрысця. Сёння ўдзень папрасiла, каб Змiтрык схадзiў у лес i высек невялiкую, але круглую з усiх бакоў елачку. I цяпер, няўзнак сашморгваючы з вачэй, нiбы ганяючы абрыдлую асу, пасмачку цёмна-русявых, што адсвечвалi золатам, валасоў, прывязвала да шарыкаў нiтачкi, перакусваючы iх зубамi.
        Змiтрык, унурыўшыся пры стале каля нiзкае, звешанае на доўгiм дроце лямпы i разгарнуўшы тоненькi часопiс «Мора», што надоечы разам з газетамi купiў у Дварчанах на пошце, разглядаў цешынскiя здымкi: на iх было вiдаць, як на засыпаным букецiкамi бруку невялiчкага чэшскага гарадка на белых конях ехаў кавалерыйскi аркестр, роўна трымаючы строй i нiзка насунуўшы на вочы каскi, iшла польская пяхота. Маладыя салдаты, стараючыся, высока паднiмалi i выцягвалi туга абкручаныя ў абмоткi ногi.
        – Во ён сядзiць, цацачкi ў кнiгах разглядае! – Мiця ўчуў над сабою нейкi зменены, як здушаны, бацькаў голас. Сумеўшыся, азiрнуўся. Бацька стаяў над iм, трымаючы перад сабою ахапак порсткага сухога сена – з-за незачыненых дзвярэй у хату сiвымi клубкамi кацiўся калючы настылы сiвер. – Пры такiх гаспадарах пажар i сюды дойдзе.
        – Якi пажар?
        – Вунь Мiронавыя гараць!
        – А што вы кажаце? Няхай крые бог! – Хрысця падхапiлася з лавы. У яе з рук выслiзнуў шарык, з хрустам луснуў аб падлогу, рассыпаючыся i блiшчучы, як серабро.
        – О, недалэнга! – Корсак са злосцю кiнуў на стол, на Мiцеў разгорнуты часопiс, няўежнае балотнае сена – асаку, перамешаную з калiвамi троснiку i кветкамi засохлага бабку. Выбег з хаты, нарэшце зачынiўшы за сабою дзверы, загрукаў за сцяною, мусiць, здымаў з крукоў бусак.
        Услед за бацькам выскачыў Мiця, але, апомнiўшыся, вярнуўся ў хату, схапiў з калоды вядро, расплюхаў на падлогу ваду.
        Хрысця з гарачкi ўсё нiяк не магла знайсцi сваю вялiкую суконную хустку, а потым i замкнуць дзверы – не лавiлася язычком ключа цяжкая жалезная засаўка. Невядома дзеля чаго несучы з сабою гэты доўгi, як шворан, ключ, выскачыла на вулiцу i раптам жахнулася ад страху: у канцы вёскi падымалася, падсвечаная знiзу агнём, цёмна-жоўтая хмара. Там, каля Мiронавых, стаяў крык.
        Як ад нiзкага позняга месяца, на чубках мяккiх белых стрэх трапяталiся сполахi рэдзенькай жоўтай яснасцi. Адтуль дыхала нейкаю трывогаю. У суседнiх цёмных вокнах мiльгаў сухi трывожны водсвет.
        У канцы вулiцы, збiваючыся са сцежкi i апярэджваючы адзiн аднаго, беглi людзi. Пазвоньвала i брашчала ў некага пустое вядро.
        Хрысця, аж задыхнуўшыся, ускочыла ў вялiкi курган i пабрыла, як па вадзе, абыходзячы старую Такарду i набiраючы ў валёнкi, уступленыя на босую ногу, халоднага, пякучага, як прысак, снегу.
        – Така рада, дзеткi, трэба было ж сказаць, я ж пастаранiлася б, – старая абедзвюма рукамi абаперлася на высокi кiй.
        – Ой, нiчога, цётка, жыва буду!
        – Дзiва што. Ножкi маладыя. А мае во як калкi – нiяк не iдуць.
        Пакiдаючы ззаду старую, Хрысця прыпусцiлася подбегам, слiзгалася ў размешаным, перацёртым нагамi снезе. Мiнуўшы колькi хат, учула раптам гаркаваты пах саломы. Як чарвякi на павучыне, перагараная салома кружылася i асядала на чысты снег. Густым роем угору вiлiся едкiя залацiстыя iскры. Ад тоўстых калкоў драцяной загарадзi дваiўся i пахiстваўся доўгi цень. Быў чуваць ужо сухi трэск агню, трэск падпаленага дрэва. Гуло i шумела, як у комiне з добрым цёгам, падымалася вострымi расчасанымi ручайкамi полымя. Не абыходзячы загарадзi, нехта таптаў нагою, абрываў з шулаў абсiвераны калючы дрот. Звярнуўшы са сцежкi i грузнучы ў снезе, туды беглi з бусакамi мужчыны. Адстаючы ад iх, войкалi i ўсплясквалi рукамi бабы.
        Хрысця скоранька мiнула астатнiя хаты, i ў вочы пырснула балючая яснасць агню.
        Заняўшыся недзе, мусiць, з сеняў, гарэла Мiронава хата. Па абгарэлых латах расчасанымi пасмамi скакалi i шумелi чырвоныя лапiкi полымя. Праз iх, як праз голыя рэбры, свяцiўся чорны комiн. Чорным густым i мiгатлiвым мурашнiкам каля агню стаўклiся верасаўцы. На ружаватым, падсвечаным полымем снезе варушылiся i снавалi доўгiмi слупамi iхнiя раздвоеныя ценi.
        Хрысця прашылася блiжай да агню, учула, як пачыналi раставаць i налiвацца набрынялаю гарачынёй шчокi. З расчыненых сенцаў, задыхаючыся ад дыму, мужчыны неслi куфар. На снезе ўжо валялiся вывернутыя шэрсцю, мусiць, у спешцы знятыя з жэрдкi кажухi. Стаялi вынесены недзе са стопкi кубелец i старая шафка, зашчэпленая на драцяны кручок.
        У хаце меркла ад сiняга, як накуранага, дыму павешаная на цвiчок у бэльцы шкляная з палiванай талеркай лямпа.
        Прыгiнаючыся, каб за карак не насыпалiся iскры, з расчыненых цёмных, як прорва, сеняў выскачыў Алесiн прымак, Iмполь, – трымаў, прыцiскаючы да сябе i згробшы абедзвюма рукамi за ногi, вушатае цяля. Яно трывожна i баязлiва мыкала, азiраючыся на густое, з дробньга лусканнем i трэскам шуганне агню.
        I раптам Хрысця ўбачыла, як адтуль, з сеняў, паказалася яшчэ нечая спiна – мужчына, упiраючыся нагамi ў парог, цягнуў нешта за вяроўку. Там, у прорве чорных сеняў, быў чуваць нечы тоўсты голас:
        – Но-о-о, пайшла, чаго ты? Чаго ты баiшся?
        Адтуль высунулася набычаная, угнутая галава каровы. Спудзiўшыся агню i ўпёршыся раскарачанымi пярэдлiмi нагамi ў парог, карова стаяла ў сенях, круцiла шырокiмi, падкручанымi, як у вала, рагамi, турзанулася назад, грукаючы недзе там у сенях адчыненымi дзвярамi.
        – Хвост ёй круцi, нiдзе дзенецца, пойдзе! – крычаў нехта з грумады, баючыся патыкацца туды ў сенi.
        – Нябось, пакруцiў бы сам, – падцяла яго Алеся. Яна стаяла сярод грумады i любавалася на Iмполя. Бачыла, як завiдкамi паглядалi на яго маладзiцы, як шапталiся, хаваючыся адна за адну, i моргалi адна адной старыя бабы. Ёй здавалася, што на яго глядзiць усё Верасава.
        А ён, паставiўшы ў снег гэтае цыбатае, яшчэ нядужае цаля, якое мо надоечы перанеслi з дзiравага халоднага хлява ў цёплую хату, кiнуўся на помач мужчынам, што нiяк не маглi выцягнуць з сеняў перапуджаную карову. Туды за iм бегма ўскочыў i Мiця Корсак.
        Але нехта ўжо, паслухаўшыся чужое рады, мусiць, i праўда заламаў з усяе моцы карове хвост. Яна раўнула i, тручыся круглым бокам аб вушак, высунулася з сеняў – на мокрым каменнi каля парога слiзгалiся i раздзiралiся яе ногi.
        Янка Вайтовiч у з’еханай набакiр кепцы, з-пад якое была вiдаць белая ў рэдзенькiх валасах, як нячышчаная рэдзька, галава, распасцёршы рукi i размахваючы iмi, нiбы грабучы глыбокую ваду, спiною напiраў на цiкаўных баб i дзяцей, перасохлым хрыплаватым голасам гукаў:
        – Гэй, адступiся, не мяшай!
        Бабы з чырвонымi, абляшанымi полымем тварамi адступалiся, мясiлi нагамi шорсткi, што аблiўся ўжо расою, топячыся ад агню, снег.
        Карова з перапуду вухнула i, закруцiўшы, як ад мух, галавою – на вушы ёй лускалi i сыпалiся iскры, – скочыла на надворак. Затрасла круглымi бакамi, угiнаючы голаў i спатыкаючыся, наступала пярэдняю нагою на пушчаную з рук вяроўку.
        Бабы, як вада ў рэчцы, што выхлынула разам з возам на бераг, зноў пакацiлiся назад, некаторая ўжо пляскала перад сабою рукамi i крычма крычала:
        – Ах, божачка, згарыць чалавек!
        – I проўда ж, – задыхалася ад страху другая, маленькая, вастраносая, з блiшчастымi ад агню вачмi.
        – Хiба ж выратуеш што! Зараз столь упадзе!
        Ускочыўшы ў хату i высадзiўшы разам з рамаю акно, Алесiн Iмполь кiдаў сюды, на надворак, недзе зрываючы са сцяны, згамтаную адзежу. Мужчыны, накрыўшы рукамi голаў, лезлi пад сцяну, цягнулi яе далей ад агню.
        – I чый жа ж гэта спраўны такi? – прысунулася нарэшце сюды i, аддыхваючыся, каля Хрысцi засапла старая Такарда.
        – Алесiн.
        – Якоi ж гэта?
        – Нашае. Корсачышынае, цётка.
        – Во як… – задыхалася старая – з яе гнала дух. Чорныя, што ляжалi на сухiм, упэцканым у цеста кii, рукi з набрынялымi i паскручванымi ў вузлы жыламi калацiлiся.
        На надворку плакала, трымаючы на руках укручанае ў новую суконную радзюжку малое, гадкi тры, дзiця, Мiронава Маня. Яна была ў лёганькай, у чым, мусiць, ускорала выскачыць з хаты, зашморгнутай пад падбародкам хустцы i адной злiнялай кофце. Нацягнуўшы ад агню на самыя вочы пляскатую кепку, перапалоханы, збялелы Васiль пакрыкваў на яе тонкiм, шапялявым, як у старое бабы, голасам:
        – Каму кажу – прастынеш! Бяжы да кагонебудзь у хату!
        Маню ад гэтых слоў разбiраў яшчэ большы жаль, яна, як па нябожчыку, заводзiла тонкiм, ужо ахрыплым голасам:
        – О-ё-ё-й, а мая ты хатачка, а дзе ж жыцьмем?
        На Васiля касiўся, падтрасаючы накiнуты наапашкi абшморганы кажух, з-пад якога былi вiдаць споднiя палатняныя порткi i сарочка, стары Мiрон:
        – Аб ты, скажы гаспадар, аб не людзi, дак i каровы не вывеў бы з хаты!
        Мужчыны, зайшоўшы з другога боку хаты, пачалi рваць доўгiм бусаком яшчэ моцны неперагараны ачэп страхi. Быў чуваць сухi трэск дрэва i дружны крык мужчын. Чуўся тоўсты голас Бронiка Лiтавара:
        – Яшчэ раз – разам!
        – Яшчэ раз – разам!
        – Яшчэ раз – гоп!
        З неперагаранага лоба страхi, дзе яшчэ сама ўзяўся гарэць зыркiм агнём выплецены тоўстаю лазою шчыток, завiлася ўгору i, пагойдваючыся, асядала на чорную купу людзей, на жоўты ў мiгатлiвым бляску снег перагараная салома.
        Лускалi i стралялi вугольчыкамi шурпатыя ў чырвонай лусцэ, аб’етыя агнём латы. Там страшна загойдаўся комiн.
        Закрываючы локцямi ўгнутую голаў, да акна падбег i закрычаў нешта ў чорную прорву хаты стары Корсак.
        – А-я-я-ёй, чалавека завалiць! – адвярнулiся перапалоханыя бабы, каб не бачыць, як будзе падаць у хату, ломячы старую трухлявую столь, цяжкi комiн.
        Хрысця ўбачыла, як неяк паволi, мусiць, абамлеўшы, да чорнае прорвы акна, абсыпаная iскрамi, лезла Алеся. Учула, як i самую аблiвае нейкая мяккая гарачыня, як зрабiлiся нежывымi i падагнулiся ногi.
        Раптам з чорнае прорвы хаты паказалася Iмполева галава, i, высунуўшы цераз падаконнiк нагу, ён перавалiўся сюды, на двор. Адскочыўся далей ад сцяны i засмяяўся, паказваючы белыя зубы i скiдаючы з галавы шапку: атрасаў з сябе iскры. Услед за iм, пахiснуўшыся, як п’яны, з грукатам аб’ехаў комiн. Праз вокны было вiдаць, як у праломе столi, нiбы праз драбiнкi ў печцы, пасыпаўся жар. У хаце засвяцiўся i пачаў расцi агонь. Мужчыны з крыкам: «Раз-два – узялi! Яшчэ раз!» – iрвалi чорныя падгараныя кроквы – недзе суха рыпеў, выгiнаючыся i не паддаючыся, цвiк. Гарэла i абвальвалася столь.
        Iмполь, атрасаючы адною рукою з плячэй нацярушаныя iскры, у другой нёс сарваны з цвiчка ў покуцi блiшчасты вянчальны абраз з васковай кветачкай пад шклом. Яго дагнала i турзанула за кiшэнь Алеся. Пацiху засварылася, зiркаючы спадылба на баб, цi не чуюць.
        Ён, насупiўшыся, моўчкi глядзеў у снег, потым падняў вочы, убачыў Хрысцю i завярнуў да яе.
        – Во, цi бачыла, ледзьве не згарэў, – ужо голасна сказала Алеся, беручы Хрысцю за рукаво i тулячыся да яе. Дзябёлая, мажная поруч з дробненькай – на смуглявым тварку адны лупаваценькiя, чорненькiя, як у вавёркi, вочкi – Хрысцяй.
        – Не кажы, i ў мяне чуць сэрца не адарвалася.
        – Няўжо? – варухнуў плячом i засмяяўся тым сваiм, трохi сарамяжлiвым смехам Iмполь.
        – Яшчэ i выскаляецца, – адвяла злыя вочы Алеся.
        – Няўжо ж плакаць… Людзi хоць дзякуй скажуць – столькi адзежы выкiнуў.
        – А гэта, спытай, нашто? – Алеся паказала на вянчальны абраз.
        – Хрысця во замуж iсцiме, там спатрэбiцца. Праўда, Хрысцечка?
        – Скажа, як маленькi…
        – Вой, перастаньце, у людзей вунь гора, нам – смешкi, – зморшчыўшы носiк, зажмурыла свае лупаценькiя вавёрчыны вочы Хрысця.
        У хаце пастрэльваў агонь. Расшугаўшыся, полымя лiзала праз высаджанае з рамай акно верхнiя вянкi зруба. На другiм акне вясёлкай пералiвалiся, лускалi шыбы, з сухiм вострым звонам сыпалася шкло. Гарэла абваленая столь. Было вiдаць, як на падгарэлай, патанчэлай бэльцы пакалыхваўся, пералiваючыся мiгатлiваю чырванню, доўгi дрот, на якi, мусiць, вешалi шкляную лямпу.
        Мужчыны, забегшы з гародчыка i ломячы трухлявы плецены частакол, узяўшыся за бусак, iрвалi верхнi вянок сцяны. Мiця, стаўшы ад вугла, падважваў дзеравiну. На снег сыпалiся i шыпелi чорныя вуглi.
        Iмполь азiрнуўся, палажыў на стракаты, абсыпаны перагаранаю саломаю снег вянчальны абраз – васковаю кветачкаю ўверх – i, нацягваючы на лоб картовую кепку, памкнуўся да агню.
        Але яго за шырокi з касцянымi гузiкамi хлясцiк на суконным каптане схапiла Алеся:
        – I не пушчу, – i засмяялася, цягнучы яго да сябе. – Каб дзе яшчэ голаў падаткнуў, спрытны такi… Дадому во пойдзем. Цеперся куцця стаiць.
        Учуўшы, што ў кiшэнi бразгацiць пляскатым язычком доўгi ключ, схамянулася i забедавала Хрысця:
        – Дай бог памяць, я ж i хату не замкнула. Можа, дзе якi злодзей усунуўся.
        – Злодзей не злодзей, а дурны з Лабачоў, той можа ўлезцi, – абмiнаючы калючую загарадзь i выходзячы на сцежку, яшчэ больш падстрашыла Хрысцю Алеся. – Помнiш, як восенню ўбiўся ў хату да Вайтовiчаў? Тыя, не прымкнуўшы дзвярэй, пабеглi на сяло. А ён зайшоў у хату, распрануўся i палез на печ. Рассунуў сонных дзяцей, лёг мiж iмi i храпе. Нават яшчэ боты зняў ды на лаву каля печы паставiў.
        – Вой, не расказвай, – схапiлася за шчаку Хрысця, – а то буду баяцца.
        – Каго гэта? – азiраючыся на нiзкi ўжо без страхi зруб Мiронавай хаты, над якiм роем вiлiся чырвона-залацiстыя iскры, Iмполь дагнаў Алесю з Хрысцяй, схапiў абедзвюх пад ручкi.
        Спiхваючы з цемнаватае вузкае сцежкi ў глыбокi, залiты яснай чырванню, як ад нiзенькага сонца, у доўгiх сiняватых ценях снег, павёў вулiцаю.
        Хрысця чула, як у халоднай палатнянай кiшэнi кажушка яе руку лавiла i моцна сцiскала вялiкая Iмполева рука. Яна, дзеразуючыся, як мышка, шкраблася сваiмi пальчыкамi ў яго руцэ i нiяк не магла ўшчыпнуць за яго слiзкую тугаватую далонь. А ён то расшчэмлiваў сваю руку, то зноў лавiў яе халодныя, з калючымi пазногцямi пальчыкi.
        Яна, як маладая курачка, скрывiўшы набок голаў, адным вокам знiзу ўверх зiркала на яго.
        Нiбы падцiкаваўшы iхнюю забаўку, са злосцю на Iмполя закрычала Алеся:
        – Саўсiм мяне ў снег сапхнуў. Iдзi адзiн!.. – i штурханула ў плечы.
        Ён, iдучы наперадзе, цiхенька парыпваў крохкiм снегам.
        На Корсакавым надворку, падступаючы, зазiрнуў у верхнюю, трохi не зашэрхлую ад марозу шыбу i здзiвiўся:
        – О, елачка ў вас стаiць!
        – Ага, так зайдзеця, – Хрысця апякла руку абынелаю клямкай.
        – Ой не, пабежымо дадому, – затупала, курчачыся ад холаду i грэючы ногi, Алеся.
        Успомнiўшы пра лабачоўскага дурнога, Хрысця прысунула сенi. Слухаючы, як яшчэ тупаюць, варочаючыся з пажару, i гавораць людзi, пачала прыбiраць елачку, падвешвала на калючыя, што пахлi густою лiпучаю смалою, натапыраныя лапкi шкляныя шарыкi i прыгожыя, выразаныя з кардону ружовыя анёльскiя галоўкi з блакiтненькiмi крыльцамi. Адышоўшыся, азiрала елку, дзiвiлася, што харошая выйшла, i накiнула на яе серабрыстыя анёльскiя валасы. Толькi зорку на пруткi жаўтлявы вяршок не насадзiла – чакала Мiцю.
        З бацькам яны прыйшлi позна. Яна ўжо заслала новенькiм у каробачку абрусам шапаткое на стале сена, паставiла нават кiсель i груцу – густы крупнiк з салодкаю вадою, прысела пры стале i не ўбачыла, як задрамала, прыснiўшы раптам страшны сон. Снiлася ёй, што гарыць ужо не Мiронава, а Мондравых хата i яна з Iмполем стаiць у тым агнi…
        Хрысця прачнулася, як сама не свая – у дзверы ўжо грукалi Мiця з бацькам.
        Свята перабiў пажар. Корсак, забыўшыся нават паваражыць – не даставаў, як заўсёды, з-пад абруса саломiнку, каб убачыць, якое ж налета збожжа вырасце, – усё круцiў лысаю з чорным вяночкам валасоў галавою, бедаваў, што Мiронавым, пэўна, не дадуць страхоўку, бо хата загарэлася ад жару ў попеле, якi высыпала за вуглом на сметнiк Васiлёва Маня.
        Хрысця слухала яго i не слухала – разгадвала свой страшны сон, але разгадаць не магла: у якiм жа агнi яны з Iмполем будуць?

Крыніца: http://knihi.com/Viacaslau_Adamcyk/Cuzaja_backauscyna.html
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.