|
|
На варту ў Верасаве выходзiлi па дзве хаты засаб. Корсакам выпадала з Жыткамi, але на сённяшнюю ноч замест iх выйшаў Марцiн Ваўчок, што надоечы вярнуўся з Баранавiч. З пецярых верасаўскiх рэзервiстаў далей павязлi толькi двух – Бронiка Лiтавара ды Iвана Жытка, – старэйшых мужчын, каму бралася пад сорак, пусцiлi дахаты.
Расшпiлiўшы драўляныя бiрулькi ў шэрай, паточанай моллю бурцы, Марцiн Ваўчок сядзеў у Корсакавай хаце, чакаючы, покуль павячэрае i збярэцца на варту Мiця, расказваў Уласу Корсаку, што рэзервiстаў, як ён чуў, мелiся вязцi недзе аж у Млаву, пад самую нямецкую гранiцу.
Улас Корсак, прывязаўшы да бэлькi, мяў не выдубленую яшчэ аўчыну. Шморгаў дубовым круком па ёй, наступаючы нагою на вузкую пятлю вяроўкi.
– Эге, табе яшчэ пашэнцiла, а то якi смаркаты
1 плютановы цвiчыў бы: бегем марш, скурвысыну. 1
Узводны муштраваў бы: бягом марш, курва.
Падвысiўшы над варштатам лямпу, ляпала лядаю Хрысця, датыкала губку, мусiць, не прыслухоўваючыся да мужчынскае гутаркi. Каля панажоў круцiўся малады белы каток, хватаў за кончык вяроўкi. Яна цiхенька адкiдала яго босаю нагою.
– Не кажы, дзядзька, павязло, – тупаў у падлогу крываватаю неакоранаю дубоваю палкаю, што перадавалася з хаты ў хату, каму трэба было iсцi вартаваць, Марцiн Ваўчок.
– А гэтых во двох, значыцца, не пусцiлi, – Корсак вышмаргнуў з вяроўкi нагу i, палажыўшы на лаву крук, прысеў перадыхнуць.
– Маладзейшых не. Гэта ўжо нас, каму пад сорак бярэцца.
– Значы, не агулам бяруць, – падсунуўся на лаве Корсак. – Але набяры войска, то панцаку на ўсiх не хвацiць.
– Панцак i чорная кава мо знайшлiся б, ды зброi, мусiць, няма. На штыкi ў цяперашняй вайне бiцца не будзеш. Арапланы ды танкi патрэбныя, во што, – пакiваў галавою i ўстаў з лавы Марцiн Ваўчок.
Наспех павячэраўшы, каля дзвярэй ужо зашпiльваў доўгi бацькаў кажух з чорным калматым каўняром Мiця Корсак.
На дварэ пацягвала лёгкiм вясновым марозiкам. Пры зямлi ляжала нiзкая чарната, аж калола ад яе ў вочы. Напроцi сiняватага густога неба прыплясканымi стаўбунамi стрэх цямнелi будынкi, разарванымi сеткамi шарэла галлё высокiх бярэзiн.
Над вёскаю трапяталася шапаткая цiшыня. З хаты рваўся глухi ляскат кроснаў, у акне пазвоньвала незакiтованая шыба.
– Ды куды ж пойдзем? – задзiраючы голаў, Мiця ўглядаўся, як на зорнай дарозе, што лягла наўскос вёскi, густым прыскам свяцiлiся зоркi.
– Во, знаеш што, – блутаючыся ў доўгай бурцы i патрупваючы палкаю, Ваўчок спусцiўся з пакатага Корсакавага надворка, – вераб’я трэба злавiць.
– Нашто ён? – Мiця ўслед за Ваўчком выйшаў на вулiцу.
– Гэ, каму-небудзь у хату пусцiм.
– Вы, дзядзька, як маленькi, – засмяяўся Мiця, радуючыся сам гэтай дзiцячай забаўцы, якую прыдумаў Ваўчок. – Толькi ж батарэйкi няма.
– Нiчога, знойдзем спосаб. Навобмацак, рукамi. У маiм гумне пад страхою вунь колькi iх, – спатыкнуўся Ваўчок.
Вочы ўжо прывыклi да цемнаты, але павучынай яна бэрсалася пад нагамi. Здалёк каля высокае густаты бэзу бялелi каменнi. Дайшоўшы да iх, Ваўчок звярнуў у свой надворак. З поцемку жоўтымi кропкамi блiшчалi злыя сабачыя вочы. Чарнатою адбiвалi вокны – у хаце ўжо спалi. Упоцемку каля будкi зазвiнеў ланцугом i загыркаў, счуўшы чужога, Ваўчкоў сабака.
Ваўчок, падбегшы наперад, мусiць, перахапiў за нашыйнiк сабаку:
– Рэкс, каму кажу, цiха!
Мiця прайшоў глухi надворак: у канцы яго за нiзкiм хлявом аб’еханаю на адзiн бок страхою высунулася гумно.
Ззаду па белаватай, падсушанай замаразкам сцежцы шоргаў нагамi Ваўчок. Дагнаўшы Мiцю, задыхнуўся:
– Заходзь ад задняй сцяны, там iх, браце мой, пад кожнай крокваю. Адно цi дастанеш? Мо драбiны трэба было б узяць?
– Мусiць, трэба, – выцягнуўшы руку, Мiця ледзьве даставаў да страхi.
– Пачакай, – Ваўчок подбегам кiнуўся за вугол гумна i, засопшы, з мяккiм грукатам выкацiў белаваты на пуды два цi тры, няроўны, як груша, камень.
Мiця, стаўшы адною нагою на яго i абапiраючыся рукою аб сухаватую дзеравiну сцяны, падсадзiў руку пад крокву, дзе яна сыходзiлася з латаю.
– Не, нiчога няма.
– Вышай, на другой лаце глядзi, – прыглушаным сiпаватым голасам падказваў Ваўчок.
Мiця падцягнуўся, чуючы, што млее на каменi i дрыжыць нага, дастаў рукою да другое латы, чапiў пальцамi нешта цёплае i мяккае, не дагадваючыся, што гэта верабей, покуль той не зашалпацеў i не зафыркаў, вылецеўшы раптам з-пад застрэшка i гiнучы ў поцемку ночы.
– Вот ты ўдалы! – Ваўчок раптам прыкленчыў пад другою крокваю, упёрся рукамi ў зямлю i, ужо стоячы рачком, крыкнуў здушаным голасам:
– На мяне станавiся, цi што…
Мiця стаў на мяккую, як купешка, Ваўчкову спiну, абапёрся, каб не страцiць раўнавагу, на сцяну, потым абедзвюма рукамi абхапiў над латаю круглую крокву. Мякенькiм i жывым камячком у скурчаных жменях абедзвюх рук затрапятаўся, прачнуўшыся, верабей, але было ўжо позна.
– Ну што? – застагнаў Ваўчок.
– Ёсць адзiн, – лёганька сцiскаючы ў жменi вераб’я, Мiця скочыў з Ваўчка на храбусткi леташнi палын.
Падняўшыся з зямлi, Ваўчок шморгаў рукамi аб бурку, абцiраў з далоняў пясок i чмыхаў ад смеху, мусiць, уяўляючы сабе, што будзе, як яны ўпусцяць у хату на агонь перапалоханага вераб’я.
З трапятлiвай радасцю, як дзецi, ужо iшлi назад вулiцаю, узiраючыся ў сляпыя цёмныя вокны. Толькi ў Корсакавых мiльгала жоўтая яснасць – нехта тушыў лямпу, хукнуўшы ў машынку: на якi мiг згасшы, з гарачага кнота зноў успыхваў пляскаты язычок агню, покуль зусiм не патух.
У канцы вулiцы жоўтымi, як сабачыя вочы, кропкамi яшчэ блiшчаў скупы агонь у маленькiх вокнах. За высокiм плеценым частаколам хавалася нiзенькая з крывым комiнам Кумагэрава хата.
Ваўчок асцярожненька зняў з шула рэхву, адчынiў брамку, сцiшваючы голас, здзiвiўся:
– Бачыш, не спяць. I гэтак кожнае ночы. I што робяць, каб хто спытаў?..
Ваўчок, стаiўшыся, паслухаў i раптам, зашастаўшы доўгай буркай, дабег да сцяны, завярнуў брылём назад кепку i прылiп да лiштвы, папярхнуўся там смехам:
– Камедыя, брат, iдзi паглядзi.
Мiця з другога боку падсунуўся да акна, налёг на высокую, засыпаную кастрыцай прызбу. Пад локцем трэснула трухлявая, закладзеная мiж калкоў жэрдка. Зашапацеўшы слiзкаю, не зляжалаю кастрыцаю, аб’язджала высокая прызба.
– Цi-i-i, – задыхнуўся недзе ад злосцi Ваўчок.
Але ў хаце не чулi. Там стаяў нейкi лямант. Быў чуваць густы голас старога кульгавага Кумагэра.
Мiця зазiрнуў праз нiжнюю, закладзеную лучынкамi шыбу ў хату. Там на мурку курэла доўгiм пляскатым язычком агоньчыку шкляная з картаплянаю плешкаю газоўка. Падсунуўшыся на край печы, коса заглядвала ў глыбокую адтапыраную пройму сарочкi старшая Кумагэрава дачка, Яня, – ганяла, мусiць, блохi.
У адным споднiм на ложку сядзеў, натапырыўшы ад злосцi падкручаныя вусы, нездароўчы i худы, як Езус, Кумагэраў Адам. Калыхаў кароткаю ўсохлаю нагою.
З прыпека на яснасць газоўкi высунулася чорная, дзюбаносая, як у вароны, галава недапечанай Анэлi. Яна, мусiць, збiралася спаць у ачахлай ад духаты печы. З прыпека сыпалiся мянюшкi:
– Кел, кел, зазубель!
У Адама былi крывыя i шырокiя, як у каня, пярэднiя зубы.
Хаваючыся за сцяну i зацiскаючы рукою рот, Мiця душыўся ад смеху.
– Сцiхнi, дурнiца, каму кажу! – крыкнуў раптам Кумагэр i зняў са здаровага калена каротшую калекую нагу.
– А во, бачыў, – з прыпека высунулася голая i гладкая Анэлiна рука, выкруцiла фiгу: – На дулю, укусi!
– Ну й дзiва, ну й цуд! – соп за акном Ваўчок, рассоўваючы пабiтую, закладзеную кавалкам шкла i замацаваную лучынкамi шыбу.
А ў хаце ўжо стаяў крык. З печы крычала Анэля. Ледзьве дастаючы каротшаю нагою да зямлi i прыдзержваючы слабкiя ў паяснiцы порткi, туды, да печы, дакiваўся Адам, закруцiўся каля памялешнiка, выцягваючы адтуль гаршчэчнiк.
Мiця прылiп да шыбы, чакаючы, што будзе. Але ў гэты мiг убачыў, як з рассунутае шчылiнкi ў шыбе пырхнуў i панёсся туды, да газоўкi, выпушчаны з Ваўчковай рукi верабей. На печы немым крыкам заенчыла Кумагэрава Яня. У газоўцы палахлiва закалыхаўся i стух агоньчык. Разам з цемнатой у хату ўвалiлася цiшыня.
Млеючы ад смеху, Мiця аб’ехаў на шапаткую i сыпкую прызбу, учуў, што яна растае пад iм, падхапiўся, спатыкаючыся ў плыценькiм, што ляжаў пры самай зямлi, поцемку, кiнуўся ў канец двара. За iм, перхаючы сухiм дзяркатым кашлем i падбiваючы нагамi полы буркi, шахкаў Марцiн Ваўчок.
Мiнуўшы Кумагэравы хлевушкi i выблутаўшыся з калючага дроту каля абгароджаных, каб не ўвярнулася скацiна, картапляных ямаў, мужчыны выйшлi на другую вулiцу.
Счуўшы глухi тупат ног, у Алесiным двары зацяўкала пiльная сучачка. Iрвучы недзе ланцуг i перацiскаючы дашыйнiкам горла, асiплым нiзкiм голасам азваўся сярод вёскi нейчы сабака.
– Ну, брат, i камедыя! – пакочваўся i не мог адысцi ад рогату Марцiн Ваўчок. I раптам аж прысеў, хапiўшыся рукамi за голаў: – А палка мая дзе?
– Мо на прызбе ў Кумагэраў ляжыць? – тут ужо неўтрываў i Мiця – яго рваў новы дурнаваты рогат.
– А што ты думаў, напэўна, там, – зноў прысеў i выпрастаўся Ваўчок.
– Во будзе, калi ўзаўтра да вас з гэтаю палкаю прыкульгае Адам.
– Як ён, але калi ўжо завiнецца Анэля, то спуску не чакай… – затрапятаўся Ваўчок, азiраючыся ўсё на Кумагэраву хату, i раптам зашастаў буркай, подбегам пусцiўся туды, на Кумагэраў надворак.
– Куды вы? Кумагэры яшчэ, пэўна, не спяць. Вераб’я нашага ловяць, – крыкнуў у шары поцемак Мiця – там ужо расплывалася, гiнула, як у вадзе, белаватая Ваўчкова бурка.
– Табе ўсё хаханькi ды смешачкi, а мне як? Во дак пажартавалi, ядры тваю качана! – зноў забедаваў, паслухаўшыся ды вярнуўшыся назад, Марцiн Ваўчок.
Мужчыны перайшлi цвердаватую i няроўную, як вылушчаны ток, прыхопленую замаразкам пясчаную вулiцу.
Каля Мондравага завешанага маладым порсткiм вiшаннiкам плота чуткi Ваўчок раптам прыпынiўся, насцярожыўся, як насцярожваецца сабака, счуўшы ў траве мыш, прыклаў руку да вуха, слухаў, што робiцца на Мондравым надворку. Але там адно залiвалася ўпадная да брэху сучачка, аж недзе драла лапамi зямлю.
– Чаго? – Мiця дагнаў гэтую белаватую ўпоцемку Ваўчкову бурку.
– Нехта як стогне. Але ж за ёю не ўчуеш. Пайшла вон! – глуха прытупнуў нагою Ваўчок, страшачы ўпадную да брэху сучачку. Яна, цяўкнуўшы, клубком адкацiлася недзе далей пад гумно.
Мiця, задраўшы голаў, паўзiраўся ў мiгатлiвы прыцемак, нiчога не разабраў. Вушы толькi рэзаў тонкi брэх сучачкi, ды гарачым мурашнiкам шапацела цiшыня.
Без нiякае злосцi ўпiкнуў Ваўчка:
– Гэта вам ужо тарапкi ў вачах стаяць, як у спуджанага каня.
Ваўчок, не аказваючыся, шоргаў нагамi па чэрствай пясчанай сцежачцы, што белым паскам значылася каля чорнага, нахiленага на вулiцу плота.
Гэты сухi шоргат Ваўчковых ног раптам перабiў, як падалося Мiцю, нечы глухi, нiбы з картаплянае ямы, удушлiвы крык. Нехта цераз сiлу, як канаючы, стагнаў.
Ваўчок нават збiўся з хады, але ўжо не аказваўся. Маўчаў i Мiця, усё азiраючыся туды, на высокi каўпак Мондравага гумна, покуль яно не заехала за чужыя хаты.
На Пытлевым надворку пляскала, дзюрэла, як, iльючыся са страхi на падзёўбаныя пад капяжом каменнi, дажджавая вада.
– I не брыдка, ха-ха-ха! – пахiснуўся i прысеў ад рогату Ваўчок.
Мiця ўбачыў, як каля сцяны да чорнае прорвы дзвярэй мiльганула доўгая сарочка – у хату, апёкшыся ад брыдкасцi, уцякала, мусiць, некаторая з Пытлевых дзяўчат.
Скрыгатлiвы грукат жалезнае ў прабоях засаўкi перабiў, зарваў Ваўчкоў смех.
Вузенькая вулiца ў другiм канцы вёскi перайшла ў шырокую, раз’езджаную ў некалькi каляiн палявую дарогу. Пасярод яе абшморганаю канаплiнаю паднiмаўся стары выносны топаль. Над iм роiлiся пякучыя зоркi. Адна сарвалася з сiняга паднябення, пакацiлася, рассыпаючыся, як з печы гарачы вугольчык. Над голаю зямлёю стыў рэдкi поцемак. За чорнымi боханамi грудоў недзе тахкаў i шыўся, як чарвяк праз траву, далёкi поезд.
– Во, калейка iдзе. Другая гадзiна ночы, – пазяхнуў, шырока разяўляючыся, Ваўчок.
Мiця ўчуў, што ўжо i самога пачынае хiлiць сон, лiпне павучынаю на вочы.
– Мо каб дзе прысесцi? – пацёр свае самлелыя каленi Марцiн Ваўчок.
– Дзе тут прысядзеш? Вернемся ў свой канец. Дайшоўшы да папярочнае вулачкi, мужчыны скiравалi на сваю вулiцу.
Прынёсшы раптоўны грукат i шум, за вёскаю прачахкаў нядужы, з трыма вагончыкамi, паравозiк – у прагале мiж будынкаў бегла яснасць ад слепаватых фар, жоўтае акно паравозiка, у якiм чорным сiлуэтам варушыўся машынiст, i калючае чырвонае вочка ад лiхтара, што пакалыхваўся на астатнiм вагоне.
– Быць не можа, каб ён калi не спалiў вёску, – пакруцiў галавою Ваўчок, узiраючыся, як там, у чарнаце ночы, ужо за вёскаю, з паравозiка пыхнуў i густым клубком завiўся раз’юшаны рой чырванаватажоўтых iскраў. Машынiст, мусiць, разварушваў у топцы белы дрыгатлiвы вугаль. Чырвоная грыва iскраў, што трапяталася i цягнулася за доўгiм комiнам паравозiка, нечакана растала. Як далёкае чахканне конiкаў, памаленьку астываў i далёкi перастук колаў.
Мужчыны, стоячы каля вялiкiх, белаватых упоцемку Ваўчковых каменняў, што падпiралi нахiлены шырокiм кустом бэзу плот, азiралiся i дабiралi ўжо, на якi сесцi. Ваўчок, прыткнуўшыся да большага, абслiзганага ўлетку чужымi заднiцамi, калi тут збiралася сяло, махнуў рукою, запрашаючы сесцi Мiцю:
– Садзiся, чаго там, за пастой, як кажуць, грошы не плоцяць.
Ломячы спiною пруткiя, што высунулiся мiж частаколiн, пасынкi бэзу, Мiця прысеў на нiжэйшы, круглы i даўгаваты камень. Заплюшчваючы вочы, учуў, што сунецца, нiбы па шапаткiм пяску, у нейкую глыбокую, зацярушаную мiгатлiваю чарнатою прорву.
Прачнуўся ўжо, адбiваючыся i адмахваючыся, як ад кусачае, надаедлiвае мухi, ад Ваўчковае рукi, што цягала яго за нос.
– Уставай, пойдзем глянем, што там у Мондравых робiцца, – трос яго ўжо за плячо, нiяк не адчэплiваўся Ваўчок. – Там нейкi гвалт стаiць, чуеш? I сучачка вые, лiха ёй, як перад канцом свету.
Мiця страсянуў яшчэ соннаю галавою, чуючы, што i праўда недзе там, на другой вулiцы, жалосна скавытала i заходзiлася, як дзiця ад плачу, Алесiна сучачка.
Ваўчок, курчачыся ад холаду i ўцягваючы ў плечы голаў, зашаркаў чаравiкамi па чэрствым з намерзлаю ўжо скарынкаю пяску, падбiваў пятамi доўгую бурку.
Каб разагрэцца, Мiця прыспешыў хаду, насцiг Ваўчка каля свайго надворка. Пакаўзнуўшыся на слiзкай ад марозу шчотцы маладое, дробнай, як зайцава капуста, дзяцелiнкi, завярнуў у свае веснiкi, каб наўпрасты выйсцi да Мондравых.
За хлевушкамi аддаваўся быстры тупат яго ног. Нiбы з перапуду, у курнiку моцна залапатаў крыллямi i хрыпата, як прадзiраючы горла, заспяваў певень. Нейкiм санлiвым голасам у канцы вёскi адклiкнуўся другi.
За Корсакавым гумном мужчыны прыпынiлiся, узiраючыся ў шапаткую, што ляжала яшчэ пры зямлi, цемнату. За чорным нiзкiм стогам Мондравай хаты пачынала крышку яснець неба, там ужо радзелi, асыпаючыся, як пераспелыя зярняты з коласа, дробныя зоркi. Адтуль дыхала холадам: над зямлёю церушыўся ранiшнi прыцемак.
За плотам у Мондравых вiшчала не сваiм голасам сучачка, быў чуваць ляскат палкi аб частаколiну, нехта, задыхаючыся ад злосцi, мусiць, з усяе моцы бiў сучачку.
Ваўчок, прыгнуўшыся, крадком i подбегам пусцiўся пад плот. Нейкi знiякавелы i нiяк не могучы дабраць да галавы, што там робiцца, за iм спехам пайшоў Мiця.
Цiха вiскнулi i зачынiлiся ў Мондравых сенцах дзверы: нехта, счуўшы за плотам Мiцю з Ваўчком, схаваўся ў хату.
– I што тут робiцца, га? Што? – цяжка дыхаючы, зашаптаў Ваўчок.
Адбегшыся пад гумно, скавытала i, мусiць, звiўшыся ў клубок, аблiзвала сама сябе пабiтая сучачка.
Мiцю зноў падалося, што там нехта стагнаў – цяжкi здушаны голас iшоў нiбыта з-пад зямлi.
Ваўчок страпянуўся, штурхнуў Мiцю локцем:
– А во, чуеш? Стогне нехта.
Мiця скрывiў голаў, настаўляючы адно вуха туды, на Мондравых надворак.
Слепаватымi бельмамi з-за плота, з-за рэдзенькае разарванае сетачкi вiшаннiку на вулiцу глядзелi зашморгнутыя фiранкамi вокны. Мiцю падалося, што ражок фiранкi раптам махнуўся – нехта, мусiць, зiркнуў з хаты на вулiцу.
– Мо глянем, чуеш? – Ваўчок зашастаў рукою мiж веснiчкамi i шулам, каб адчынiць зашчапiцу. – Мо канае хто?
Мiцю раптам хапiў i прабег па грудзях страх: падалося, што недзе там ляжыць, дзярэ рукамi зямлю, мэнчыцца, канае ў пакутах Алеся.
Ён налёг пахаю на веснiчкi, зняў з прабоя зашчапiцу, азiраючыся на белаватыя ад фiранак вокны, першым прабег цераз кароценькi надворак. Пад нагамi, як багна, гойдаўся поцемак. Пад гумном раптам нехта захроп, як яго здушылi за горла. Мiця спынiўся, знiякавелы.
– Што ж гэта? Цi не чалавек дзе падвярнуўся? – сумеўся i Ваўчок, прысядаючы i цiкуючы пад гумно, у цемнату.
– Ага, – Мiця прыгнуўся i памаленьку пайшоў да гумна, перамагаючы ў сабе нечаканы страх i невядомасць.
– Гэта ж нешта робiцца ў гумне, – задыхнуўся ўжо ад сполаху Ваўчок.
– Iмполь, Iмполь! – недзе ўжо з прачыненых у сенях дзвярэй гукала Алеся. – Дальбуг, во зладзеi ходзяць!.. Уставай, каб ты не даждаў!
– Цiха, чаго дрэнчыць? – ужо асмялеў Ваўчок. – Гэта ж я i Мiця восьдзека.
– Ах, божачка, чаго вы тут? – недзе ўжо, мусiць, успляснула рукамi Алеся. З ганка затупалi ногi, i ўпоцемку, як гонкi ялаўцовы куст, зацямнела i заварушылася яна сама.
– Што тут у цябе за гвалт стаiць? – насустрач ёй падаўся Ваўчок.
– Вой, дак гэта ж сучка, каб яна ўжо выдахла, цалюткую ноч спаць не дае, усё вые…
– Сучка… – ужо зазлаваў Ваўчок. – Вунь у гумне, кажу, што робiцца?..
– Ага, нехта як канае, – сказаў i зноў прыслухаўся да таго здушанага храпу Мiця.
Алеся маўчала, толькi чуваць было, як цяжка шаркала нагамi па зямлi. Потым засапла, як ёй забiла дух:
– Ой, не кажэця, якая ж у iх страшная хвароба. Учора звечара кавалi, як зязюлькi.
– Хто гэта? – здзiвiўся Мiця.
– Ну хто ж? Свякроў з залувiцаю.
– Так чаго ж ты маўчыш? Можа, помач iм патрэбна? – затрапятаўся Ваўчок, то падбягаючы туды да гумна, адкуль iшоў гэты спакутаваны, што аж раздзiраў душу, стогн, то варочаючыся назад, да Алесi.
– Якая тут ужо помач… Як бог даў, так няхай будзе! – Алеся махнула рукою i зноў зашаркала атопкамi па замерзлай сухаватай сцежцы, расплываючыся, як у вадзе, у шарым поцемку.
Зашастаўшы доўгай буркай, за ёю подбегам пайшоў Ваўчок, сказаў, мусiць, недзе ў глухую яе спiну:
– Ой, глядзi, Алеся, каб чаго благога не выйшла…
– Гэтакая хвароба, чым тут ужо адлечыш? Самi ведаеце – тыф.
Нешта невядомае i страшнае варушылася ў Мiцевай душы. Ён зноў азiрнуўся на гумно i толькi цяпер убачыў, што на дзвярах цяжкiм жалезным вянком вiсiць конскае пута. «Мусiць, знарок замкнула, каб не вылезлi», – нейкаю востраю iголкаю ўкалола здагадка.
I раптам, як халодны вуж, абвiла ўсяго злосць на Алесю. Ён паволi, нiбы пад якiм цяжарам, пайшоў туды пад ганак. Гэты агiдны халодны вуж ужо тачыўся пад сэрцам: «Няхай крые бог, няўжо яна, Алеся? Не, не!»
З хаты рыпнулi дзверы, у iх чорнай прорве забялелiся споднiя порткi i сарочка – на ганак выйшаў Iмполь.
– Во якi пiльны гаспадар, – адкiдваючы голаў назад, засмяялася Алеся. – Покуль агледзеўся б, дак зладзеi ўсё паняслi б…
Ваўчка, мусiць, укалоў гэты смех. Ён памаленьку, яшчэ ўсё прыслухоўваючыся да стогну ў гумне, адыходзiўся ад ганка.
– Вы ж ужо, мужчынкi, – Алеся памкнулася за iм, – нiкому нiчога… Як было, так было, боская ўжо воля.
– Мне што, маё дзела старана, – заскрыпеў веснiкамi Ваўчок.
– I ты, Змiтрычак, – Алеся заступiла яму дарогу, – нiкому хоць не прагаварыся. I Марцiна папрасi…
– Ты мо?.. – Мiця не дагаварыў, нейкiм пякучым камяком храсла ў горле астатняе слова.
– Дурненькi, каб такi грэх на сябе…
Маўчучы, выйшаў за веснiкi. Бачыў, як невыразна жоўк упоцемку Алесiн твар. I ўчуў, што з сэрца звальваецца той вуж, растае злосць на Алесю.
Каля драцяное Кумагэравай загарадзi дагнаў Ваўчка. Пачынала ўжо днець. Недзе за Верасавам над пустым паяснелым полем задрыжаў першаю нясмелаю песняй жаваранак. На зямлю церушылася вiдната. Пачыналi шарэць абсыпаныя марозам стрэхi будынкаў.
На калючым дроце загарадзi былi ўжо вiдаць жмуты абынелай конскай валаснi.
– Мо пайсцi палку забраць, покуль саўсiм не развiднела? – Ваўчок раптам турзануўся ад загарадзi, зачапiўшыся недзе хлясцiкам за калючы дрот, замармытаў раптам сабе пад нос: – Вот, ты скажы, якая сёння ноч удалася…
|
|
