РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Вячаслаў Адамчык
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Чужая бацькаўшчына
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XXII
XXII
        
        Мiнулi грамнiцы – падаўжэў слепаваты зiмовы дзень. Зiма павярнулася на весну. Перапальваючы чорнае галлё дрэў, ужо на другi бок Верасава вялiкiм чырвоным векам выкочвалася сонца. Хадзiла вышай у небе, не заглядваючы ў далёкiя куткi верасаўскiх хатаў. Расплавiўшы снег, падпарвала мокрыя саламяныя стрэхi. З капяжоў звiсалi густыя восцi ледзяных, вытачаных, нiбы верацёны, таўкачоў. Пацеў, аблiваючыся расою, наздраваты снег. На аселых курганах, пад дзiравымi карункамi лёду дрыжала i налiвалася белаватымi перламутравымi гузiчкамi вада.
        Адбiваючыся ад снегу, рэзала ў вочы сляпучая яснасць.
        У хатах сохлi i сiвелi ад накурэлага бруду вокны.
        Учуўшы цяпло i акрыяўшы, у бутэльках з вадою, што стаялi на стале, распускалiся растапыраныя лапкi бярэзнiку, з зярняткаў почак лезлi карабатыя смолкiя лiсткi.
        Сярод хаты, чапляючыся доўгiмi крыламi за косы слупок сонца, у якiм вiрыў пыл, вiшчала, прымацаваная да бэлькi, тачылася ў глiняны ток снуўнiца – папiхаючы адною рукою, другую дзяўчына вяла па ёй зверху ўнiз i знiзу ўверх выфарбаваную нiтку – снавала кросны.
        Адсунуўшыся далей ад акна, ад сонца, што ўжо напякло ў плечы, на лаве пасопвалi, сагнуўшыся над хамутом, мужчыны – гатавалiся да блiзкае вясны, – аглядалi вупраж.
        Там-сям у адчыненых насцеж гумнах быў чуваць адзiнокi ляск i грук цэпа – нехта яшчэ дамалочваў насенны хрумсткi лубiн. Яго, не баючыся, што сточаць мышы, верасаўцы пакiдалi на астатнюю рату малацьбы.
        На шырокiм пляцы перад хлявом храпла, задзiрала голаў, фыркала, як перад доўгай дарогай, iдучы рыссю па крузе, маладая танклявая жарабiца. Пад капытамi шахкаў сыры, сцукраваны снег.
        Гаспадар у старым злiнялым кажушку, у зрудзелым, як стары мох на страсе, барашкавым каўпаку, папусцiўшы ў руках доўгiя лейцы, пакручваў кароткiм кончыкам iх i падцмокваў языком, крычаў, давольны:
        – Пайшла, пайшла! Не лянуйся! Нябось, застаялася, гультай!
        Крута выгiнаючы тонкую шыю, жарабiца ўгiнала голаў, спрытна перабiрала цыглястымi нагамi, бегла шпарчэй. На сонцы палiскалася гладзенькая жаўтаватая спiна.
        – Эйш ты, пайшла, пайшла!..
        З-пад капытоў пырскаў i ляцеў камякамi снег, Было чуваць, як у жарабiцы паёквае каса.
        Каля мокрай пазелянелай жэрдкi невысокае загарадзi спыняўся сусед, жмурыў процi сонца правае вока i, крывячы рот з жаўтаватымi пракуранымi зубамi, доўга, маўчучы, глядзеў. Потым памахваў пераломленым, угнутым, як шуфель, брылём i няўзнак гаварыў:
        – Нябось, гарцуе добра.
        Рады гаспадар азiраўся, падбiваў вышай на лоб аб’еханы каракулевы каўпак:
        – А чаму ж ёй не гарцаваць, га? Сколека вунь аўса скармiў? Эць ты, варушыся, каб ты здаровая была!..
        Уцугляная жарабiца храпла, чмыхала раздзьмутымi чорнымi ноздрамi, зноў спрытна i высока паднiмаючы вузлаватыя каленi тонкiх ног. На другi бок крутое шыi задзiралася, траслася, рассыпаючыся ясным чэсаным лёнам, караткаватая грыва. Гладзенька хадзiлi, палiскалiся на сонцы персi.
        – Але нешта як накульгвае, цi што? – зноў няўзнак гаварыў i хаваў пад шуфлiкам доўгага пераломленага брыля свае хiтранькiя вочы сусед.
        – Дзе? Што ты выдумаў!..
        – А во, прыгледзься.
        – А то я не бачу, гэта ты свае вочы ў жменю вазьмi, – ужо са злосцю турзаў за лейцы гаспадар, прыглядаючыся да лёгкага i спрытнага бегу маладое дагледжанае жарабiцы.
        Сусед, высока, па-буслiнаму, паднiмаючы ногi, лез назад цераз высокi курган да цвёрдае, утоптанае сцежкi, хiтранька азiраўся i давольны пасмiхваўся: гаспадар i праўда, скрывiўшы набок голаў, цiкаваў, цi не прыкульгвае здаровая i лёгкая ў хадзе жарабiца.
        За гумнамi крычалi, цягаючы за сабою кароценькiя санi-кары, верасаўскiя дзецi. Каля хлявоў, каля сметнiкаў узнiмалi дружны шчабятлiвы гвалт i чубiлiся за пусты пляскаты колас вераб’i.
        Шахкалi па сцукраваным, падточаным сонцам снезе, шмыгалi з хаты ў хату, каб зiрнуць, хто ў якi колер фарбуе, а хто ўжо i снуе на кросны пражу, верасаўскiя маладзiцы i дзеўкi.
        Ужо летка адзетыя, у адных жакецiках, толькi абкруцiўшы кругом шыi суконныя хусткi ды асцерагаючыся ад холаду i прыкрываючы складзенымi рукамi грудзi.
        Беглi сёння найбольш да Мондрых. Алеся, збiраючыся ткаць новыя радзюжкi, выфарбавала сваю суконную пражу ў ярка-сiнi, жандаровы колер.
        Першаю, завярнуўшы да калодзежа i паставiўшы на хрумсткi снег пры веснiках пустыя вёдры, у хату да Мондрых ускочыла Ваўчкова Вольга. Памацала яшчэ цёмна-сiняватыя, што вiселi на раскладзеных гаршчэчнiках мокрыя маткi, каб з iх сцякала вада, i, азiраючыся на старую Мондрыху, пахвалiла:
        – Вой, надта ж харошы колер. I што гэта, цётко, за ён?
        – Цi ж я, мае дзеткi, ведаю? Пытайся ў яе, – старая Мондрыха, нiяк усё не могучы акрыяць i не ўстаючы каторая пара з пасцелi, адвярнула свае невiдушчыя вочы.
        – Ты як сёння нарадзiлася, цi не ведаеш? Жандаровы, – Алеся толькi павяла галавою ў гэты бок, але не аглянулася, грукаючы пранiкам i качаючы на стале вымытую i высушаную на надвоканнай жэрдцы пад добрую пагоду бялiзну.
        Вольга, нiбы трохi сумеўшыся, паморгала выцвiлымi вейкамi:
        – Во, пад руку скажу. Гляджу, ты качаеш – i ўспомнiла: гэта ж у Ганначкi Шайбаковай сёння бяллё пакралi.
        – Што ты гаворыш? Няўжо?
        – Каб я з гэтага месца не сышла. I след, кажуць, у ваш канец пайшоў.
        – Ну але? – Алеся перастала грукаць пранiкам, выпнула мяккую нiжнюю губу: сонны, трохi як заспаны твар яе з кароткiм носiкам пабрыдчэў.
        – Яна яшчэ глядзiць, – адступiлася ад калючых Алесiных вачэй Вольга, – проўду ж кажу.
        – Яно ж гэдак: на каго бог, на таго i людзi, – пад старою Мондрыхаю на палку зашамацела перацёртая салома. – Бацьку нядаўна пахавалi, i на табе…
        – А кажуць жа ж, што Кумагэрава Яня, – прыцiшыла голас Вольга.
        Мяккi Алесiн твар разгладзiўся:
        – Дзiва што… Гэты ж карач нiколi красён не выткала.
        – Я ж i кажу – яна. Хто ж другi? – Вольга зноў памацала пражу, прасунуўшы ў яе руку, разгледзела на паколатай у цёмных шнарках далонi i зноў падняла голаў. Ад радасцi заблiскалi яе каламутныя, трохi нейкiя жаўтлявыя, як у старое кошкi, вочы:
        – Вой, цi чулi ж яшчэ? У Дварчаны з Нямешчыны жыдэ наехалi.
        – Ой, Вольга, ты гавары, ды не ўсё дагары, – засмяялася Алеся, прыскальваючы адно вока i круцячы гладзенька прычасанаю галавою з карычневым грэбенем вышай куклы.
        – Во, гляньце, цётко, яна яшчэ не верыць! – азiрнулася на старую Мондрыху Вольга. – Хiба не чула, што нямцэ iх выбiваюць?
        – Ты ўжо, Вольга, абы-чаго не кажы, – Алеся зноў загрукала пранiкам, ганяючы пад iм скручаную на качалку палатняную сарочку. – Прыдумляеш…
        – Чаму ж яна выдумляе? – старая, не могучы, на локцях падсунулася на злямцаваную падушку, зноў глыбока ўтапiўшыся галавою ў наляжанай яме. – Вуньдзека яшчэ ў бiблii пiшацца, што яны згiнуць. А тыя, што застануцца, пазбiраюцца ў адно месца, зноў на тую зямлю, адкуль прыйшлi…
        – Куды кабыла з патрэбаю – туды i жарабя без патрэбы… I ты ўжо ведаеш, – не абярнуўшыся, сабе за плечы, сказала Алеся.
        Старая аблiзала сухiя звялыя губы, i ў глыбокiх вачанiцах заблiшчалi крыўдаю яе слепаватыя вочы. Цi мо толькi здалося Вользе. У хату iшла нямая Еўка, яшчэ з парога на мiгi паказвала за акно, мусiць, на Вользiны вёдры, у цяжкай мiне крывячы свой твар.
        – Вой, можа, i проўда хто вёдры панёс? – успляснула рукамi Вольга i вышмыгнула ў незачыненыя дзверы.
        Трохi счакаўшы, прыбягалi глядзець Алесiну пражу Шайбакова Ганначка з Хрысцяй.
        За сталом акурат палуднаваў Iмполь, прыйшоўшы з гумна – малацiў лубiн. Мiж лапатак на сiняй выцвiлай рубашцы цямнеў пот, на галаве завiвалiся ў стручкi мокрыя валасы. З жоўтай глiнянай мiскi, што паставiла на стол Алеся, пахла распараным гарохам.
        Прысеўшы да акна, нямая Еўка адкусвала нiтку i, наслiнiўшы, тыцкала яе, не пападаючы, у слепаватае вушка тонкае iголкi.
        Хрысця няўзнак зiркнула адным вокам туды, дзе сядзеў Iмполь, учула iзноў, як усё страпянулася ўсярэдзiне, разлiлося задушлiвай гарачынёю. Ужо нейкая як ап’янелая ад гэтай гарачынi, знарок моцна гаварыла, дзеля блiзiру мацаючы трохi падсохлую, ужо яснейшую сiнюю пражу, i чула ўсёю сабою там за сталом Iмполя. А ўсярэдзiне, як ад раптоўнага перапалоху, усё дробненька дрыжала, не счахшы, гарачыня апякла шчокi.
        Нiбы ведаючы гэта, не азiраўся Iмполь. Толькi скоса паднiмаў вочы на зашклёны, абвешаны ручнiком абраз: там адбiваўся ясны лапiчак сонца, што ляжаў на глiняным таку, – яго тапталi спрытныя з доўгiмi зашнураванымi халяўкамi Хрысцiны чаравiчкi; парасонам кружылася вiшнёвая сукенка.
        Счуўшы, як праз сон, нешта нядобрае, але яшчэ не дагадваючыся – што, Алеся павярнулася да Ганначкi:
        – Надоечы Вольга новасць прынясла. Цi ж проўда, што ў цябе злодзей быў?
        – Проўда, Аляксандрачка, два абрусы паняслi i тры навалачкi з падушак, – зiркнула знiзу ўверх i схавала свае ўжо мокрыя вочы Ганначка. – Каб ён, даў бог, не знасiў…
        – Бачыў бог, ды не збярог, – перабiла Алеся. – Трэба было хоць Вайтовiча паклiкаць. Уночы снег нацерушыўся – след было знаць.
        – След да калодзеся ў ваш канец прывёў. А тут ужо затапталi – позна я агледзелася… Каб яму на смерць iх аддзелi, як ён пабраў нават татавы старыя сарочкi. – У Ганначкi скрывiлiся i задрыжалi губы.
        – Плачом тут не паможаш. Вазьмi Вайтовiча ды пашукай. – Алеся падышла да стала, прыняла парожнюю глiняную мiску. – Далёкi ж не прыйшоў, свой нехта.
        – Да Кумагэраў падыдзi, – падказала старая Мондрыха тое, чутае ад Ваўчковае Вольгi.
        Iмполь, каб не слухаць бабскую гутарку, цiхенька высунуўся з-за стала i, злавiўшы на сабе востранькi зiрк чорных i быстрых, як вадзяныя казюркi, Хрысцiных вачэй, выйшаў з хаты.
        Дзёўб у зледзянелым снезе равок – спускаў ад парога ў нiзкi гародчык зеленаватую, як маладая саладуха, лужыну. Разгiнаючыся, бачыў: за цемнаватым сухiм шклом акна мiльгала, варушылася малiнавая Хрысцiна хустка– i здагадваўся, што яна таксама цiкуе за iм.

Крыніца: http://knihi.com/Viacaslau_Adamcyk/Cuzaja_backauscyna.html
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.