РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Васіль Быкаў
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Доўгая дарога дадому
Кароткае прадмоўе
1. Ваколіцы. Возера
2. Бацькі. Школа. Кублічы
3. Настаўнікі. Канец школы
4. Калектывізацыя. Гамашы
5. Хапун. Бобрык
6. Віцебск
7. ФЗН. Шостка
8. Украіна. Вайна. Белгарад
9. Станцыя Гразі. Салтыкоўка
10. Аткарск. Саратаў
11. Фронт. Кашара. Севярынка
12. Першае раненьне
13. Ноч у сяле. Сьцірты
14. Шпіталь. Дарога на фронт
15. Пагорак. Санінструктаркі
16. Барсучэнь
17. Бой. Кантузія
18. Братаньне
19. Хвароба. Фарміроўка
20. Венгрыя. Ухіленьне ад бою
21. Падбіты танк. Другое раненьне
22. Сэксард [Сегеда]
23. ІПТАП. Разгром
24. Наступ па Венгрыі
25. Аўстрыя. Малярыя
26. Канец вайны
27. Балгарыя. Камсорг
28. Няўдзячны шынэлак. Валодзя
29. Мікалаеў
30. Водпуск
31. Звальненьне ў запас. Горадня
32. Рэдакцыя. Альбярцін
33. Курылы. Кунашыры
34. Палкоўнік і сьмерш.
35. Сярожка
36. Сахалін
37. Зноў Курылы, Уладзівасток
38. Долінск
39. Замена. Лапічы
40. Звальненьне. Горадня
41. «Гродзенская праўда»
42. Каралішчавічы
43. Зборы. «Трэцяя ракета»
44. Кіно
45. Італьянец Марыё
46. Гарбачоў. Сьцяпанаў
47. Тэберда. Чэкін
48. «Мёртвым не баліць»
49. Нарада ў «Юности»
50. Рым
51. Гатэль «Советская»
52. Дубавінкін. Вылчавы
53. Шосты зьезд СП БССР
54. Сафія. Сьмерць бацькі
55. «Праклятая вышыня»
56. «Новый мир»
57. Каця. Румынія
58. Ідэалягічныя дывэрсанты
59. Хэмінгуэй, Рэмарк
60. «Круглянскі мост». АТК
61. Танкі ў Празе. Карпюк
62. Карпюк і генэрал Гарбатаў
63. Бітыя вокны
64. Ленінскі юбілей
65. Барадулін. Другі АТК
66. Выключэньне Карпюка
67. Ягоная Галгофа
68. «Сотнікаў»
69. Выключэньне Клейна
70. Ларыса Геніюш
71. АТК пайшоў
72. Сьмерць АТК
73. Прафілактыка
74. Агент Абверу
75. «Абеліск»
76. «Дажыць да сьвітаньня»
77. Хатынь. Суд
78. Прэмія. Мова
79. Масква, зьезд СП
80. Дзядкоў. Сеўрук
81. Ларыса Шэпіцька. Генрых Бёль
82. Юбілей. КДБ
83. Лазар Лазараў
84. МХАТ
85. Таганка
86. Яўген Глебаў
87. Парыж
88. Магілёўская драма
89. Справы асабістыя
90. Багамолаў і яго раман
91. Куба
92. Сьмерць маці
93. Першае дэпутацтва
94. Дэпутацтвы
95. Піцунда. Валодзя
96. Уладзімер Караткевіч
97. «Знак бяды»
98. Высокая прэмія
99. Юбілей. Тураў
100. Немцы. Хойбнэр
101. Зноў мова. Кулік
102. Італія. Бергаміні
103. Літзаробкі. Парыж
104. Аўтамабіль. Ніда
105. Чарнобыль
106. Дубянецкі. Адамовіч
107. Курапаты
108. БНФ
109. У Амэрыку з Гарбачовым
110. Гішпанія
111. Камісія па мове
112. Народны дэпутат СССР
113. На родным возеры
114. БНФ. Пазьняк
115. Нацыяналізм
116. Еўтушэнка
117. Свабода
Камэнтары
33. КУРЫЛЫ. КУНАШЫРЫ
        
33. КУРЫЛЫ. КУНАШЫРЫ

        
        Далёкаўсходнi адрэзак майго жыцьця застаўся ў памяцi як штось звыродлiвае, маларэальнае, парадаксальнае...
        З аднаго боку – звычайная армейшчына, службовая задубянеласьць i муштра. Але, накладзеныя на тамтэйшыя экзатычна-адмысловыя абставiны, iнакшыя прыродныя ўмовы, яны ня толькi прыгняталi людзкiя натуры, але i душылi iх сваёю выключнасьцю, непадобнасьцю на ўсё ранейшае, звыклае эўрапейскае.
        Пасьля даўгога чыгуначнага падарожжа ўздоўж усяе Далёкаўсходняй магiстралi, месячнага чаканьня ў казармах Другой рэчкi пад Уладзiвастокам (тых казармах, дзе ў канцы 30-х гадоў быў перасыльны лягер i дзе скончыў сваё жыцьцё паэт Восiп Мандэльштам), пасьля марскiх вандровак у душных твiндэках грузавых суднаў па Японскiм моры ўбачыў нарэшце месца свайго прызначэньня – пасёлак
        Галаўнiно на паўдзённым канцы вострава Кунашыра. Тады ўжо быў не адзiн, а з жонкаю Надзеяй Андрэеўнай, нядаўняй выпускнiцай Гарадзенскага пэдiнстытуту, якая мусiла выправiцца са мной у нязьведаны далёкi шлях. Галаўнiно выглядала з мора як група раскiданых на беразе нiзенькiх драўляных дамкоў на фоне велiчнай, зарослай лесам гары тутэйшага вулкану зь японскаю назвай Цяця-яма. (Яма – па-японску якраз гара.) У бок мора тырчэла драўляная збудоўка пiрсу, на якiм стаяла некалькi салдатаў, яны паказалi, дзе месьцiцца штаб палку, куды мне i належала завiтаць. На тым дзiкiм, гарыстым, парослым хвояй ды бамбукам востраве мне суджана было змэнчыць аж тры гады майго не старога яшчэ жыцьця.
        Для жыльля была прызначаная цесная каморка ў драўляным, з дошак, як i ўсё тут, дамку, дзе замест крэслаў цi табурэтак служылi скрынкi, вечка адной зь якiх, прымацаванае ў падваконьнi было сталом. На сярэдзiне каморкi месьцiлася жалезная печка з праiржавелымi трубамi, выведзенымi ў падстольле. Аднойчы праз тыя трубы загарэўся гонтавы дах, што (на шчасьце) было заўважана гаспадаром, якi якраз iшоў з казармы на сьняданак. Дом стаяў на самым беразе затокi, ззаду пад прызбу заўжды пляскалiся хвалi Цiхага, або Вялiкага, акiяну. Затока ўвогуле была мелкаводная, зарослая марскiмi водарасьцямi, якiя ў адлiў тоўста высьцiлалi чорны ўзьбярэжны пясок. Часам мора выглядала нават прыгожым, асаблiва ў пагодныя днi. Але пагодных дзён было ня надта багата, болей бушавалi вятры, у сьцюдзёную пару мяло сьнегам – замятала пасёлак да ягоных жалезных комiнаў. Непрытульна выглядаў Вялiкi акiян, а з другога боку сурова высiлiся засьнежаныя горы на японскiм востраве Хакайда, за якiм было зноў мора i затым ужо Азiяцкi мацярык i далёка-далёка Эўропа. Беларусь мроiлася ў няўяўнай далечы, ад якой часьцяком сьцiскалася сэрца. I ня толькi ў мяне. Часам здаралiся выпадкi самагубства, асаблiва сярод маладых салдатаў i нават маладых афiцэраў. Тады некаторыя дзiвiлiся – чаму так? Што прычынай? Хто iх пакрыўдзiў? Я дык разумеў, чаму. Жахлiвая адарванасьць ад звыклага побыту, адзiнота, выкiнутасьць з цывiлiзаванага (эўрапейскага) сьвету былi тою псыхалягiчнай прычынай, што некаторым чуйным натурам не давала жыць. Тутэйшае паднявольнае салдацкае iснаваньне рабiлася нясьцерпным. Нейкiм сродкам ад таго псыхалягiчнага сiроцтва было б сяброўства, зямляцтва. Але ў мяне быў усяго адзiн зямляк, салдат Барсукевiч, родам зпад Гораднi, зь якiм мы зрэдчас перакiдвалiся роднымi словамi. Ды хутка лёс разлучыў нас i з Барсукевiчам.
        На той час яшчэ ўзьнiкалi нейкiя лiтаратурныя памкненьнi, пабудзiлася паўзабытая тэма вайны. Напiсаў дватры апавяданьнi на беларускай мове, якiя паслаў у Менск на адрас часопiсу «Полымя», каб перадалi Мiхасю Лынькову. Прозу гэтага аўтара любiў з даўняй пары, i, думалася, ягоная ацэнка будзе спрыяльнай. I праўда, даволi хутка (за якiх, можа, тры месяцы) атрымаў адказ – падрабязны разбор на некалькiх старонках. Як цяпер прыпамiнаю, апавяданьнi былi даволi слабыя, i Мiхасю Цiханавiчу спатрэбiлася нямала такту, каб нешта сказаць па сутнасьцi i не паранiць аўтарскага самалюбства. Аўтар адчуў тое i болей не пiсаў. Доўга не пiсаў наогул.
        Руцiнная вайсковая служба ўвогуле была, як i ўсюды: заняткi, нарады, догляд зброi i тэхнiкi. Ну i, вядома ж, палiтпадрыхтоўка – сьвятая справа ўсёй Савецкай армii. Але якраз руцiннымi заняткамi мы меней за ўсё i займалiся, бадай усё першае лета пайшло на перавозку боепрыпасаў. Вялiзныя акiянскiя сухагрузы цi ня кожны тыдзень паяўлялiся на нашым рэйдзе, i мы на лодках-кунгасах згружалi зь iх скрынкi (тысячы скрынкаў) самых розных боепрыпасаў, вазiлi iх углыб востраву ў адмысловыя баясховiшчы. Мяркуючы па ўсiм, камандаваньне рыхтавалася да новага Порт-Артуру. Якраз усчалася карэйская вайна, i аднойчы нас, падняўшы па трывозе, вывелi на цiхаакiянскае ўзьбярэжжа. Адразу ж пачалi капаць-акопвацца, а затым будаваць болей грунтоўныя ўмацаваньнi (блiндажы, бункеры, агнявыя пазыцыi, НП45 ды КП46). З дня на дзень чакалi нападу амэрыканцаў. Начальства патрабавала дасканалiць абарону, перакрываць збудаваньнi лесам ды глыбей закопвацца ў зямлю. А лесу не давалi, ляснiцтва лавiла i штрафавала самавольшчыкаў, што секлi пiхты ды хвоi. Афiцэры лаялiся, плацiлi штрафы, а начальства патрабавала, каб усё было збудавана паводле статуту iнжынэрнай службы. I так восень, зiму i лета. I зноў восень...
        Улетку хоць была сувязь з мацерыком, хадзiлi параходы, завозiлi правiзiю. А восеньню рэйсы спынялiся, шэсьць месяцаў востраў быў адрэзаны ад краiны. Харчавалiся толькi кансэрвамi, пiлi 95-градусны сьпiрт, якi з жалезных бочак прадавалi рыбалавецкiя кааператывы ў суседнiх сёлах. Пад вясну канчаўся i сьпiрт, тады найбольш спрактыкаваныя пераходзiлi на адэкалёны, ласьёны, розныя тэхнiчныя вадкасьцi накшталт антыфрызу. Камандзiры былi розныя, пераважна ветэраны вайны, але прыбывалi i маладзейшыя – з вучылiшчаў. Першыя звыкла цягнулi вайсковую лямку, выслугоўваючы пэнсiю, а маладзейшыя, апынуўшыся на краi iмпэрыi, часам бунтавалi, служыць не хацелi. Як мой малады сябра Лёшка Клiмаў. Ён скончыў вайсковае вучылiшча, а раней – Сувораўскае, усё жыцьцё рыхтаваўся стаць афiцэрам, а стаўшы iм, зразумеў, што зрабiў памылку. Але начальства таго не разумела i Лёшкаў бунт перапыняла сродкамi дысцыплiны – вымовамi ды гаўптвахтай.

Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.